جایگاه مسجد مقدس جمکران در کلام بزرگان

1. امام خمینی (قدس سره)

در آغاز پیروزی انقلاب حضرت امام (ره) تعدادی از اعضای جامعه محترم مدرسین را مأمور رسیدگی به وضع مسجد مقدّس جمکران نمودند.

این آقایان پس از بررسی همه جانبه و تبادل نظر با هیأت امناء مسجد، با توجه به اهمیت این مکان مقدس پیشنهاداتی را تهیه و برای تصویب نهایی طی نامه‌‌ای در تاریخ 17/2/1358 به محضر حضرت امام قدس‌سره تقدیم کردند.

مناسب می‌دانیم به دو فراز از نامه اشاره داشته‌ باشیم:

- با توجه به اقبال روزافزون مردم به مسجد صاحب‌الزمان در جمکران، باید حفاظت و رفاه زائران بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد و طرحهای جالب و اصلاحی بسیار کامل...به فوری با رعایت الاهم فالاهم به اجرا در آید.

- با توجه به اینکه مسجد مقدس جمکران یادگاری عظیم از حضرت ولی‌عصر-ارواحنا فداه- بوده و آن سرور امر به ساختن آن مسجد و توجه شیعیان به آن نموده‌اند (طبق روایت مرحوم شیخ صدوق رضوان‌الله‌ علیه) بنابراین وقف عام محسوب شده و امر تولیت آن با حاکم شرع بوده و اداره آن زیر نظر حاکم شرع با هیاتی از عدول مؤمنین و ثقات مطلع امین و علاقه‌مند به آن جناب (ع) باید باشد، و کلیه اموال و عواید حاصله باید با حفظ مصالح مسجد دقیقا صرف عمران و توسعه و رفع نیازمندی‌های آن مکان شود...

امضا کنندگان گزارش مذکور علاوه بر هیات امنای مسجد بزرگانی از حوزه شامل حضرات آیات: محمد محمدی گیلانی- حسین راستی کاشانی – علی مشکینی – محمد یزدی و یک امضای ناخوانا.

حضرت امام در ذیل این گزارش چنین مرقوم فرمودند:

بسمه تعالی

آنچه را حضرات آقایان مدرسین تصویب کرده‌‌اند، مورد تأیید اینجانب می‌‌باشد.

روح الله الموسوی الخمینی

(صحیفه امام ، جلد 7، صفحه 195)

حضرت امام (ره) دو مرتبه پس از پیروزی انقلاب و قبل از رفتن به تهران، به مسجد مقدس جمکران مشرّف شدند و در یکی از تشرّفات به چند نفر که از طرف مسجد به حضورشان رسیدیم، هدیه‌ای به عنوان تبرّک مرحمت فرمودند.

حجت‌الاسلام محمودی نقل می‌کرد: «در اوایل انقلاب که حضرت امام هنوز در قم مستقر بودند، پدر م به قصد زیارت ایشان به قم مشرّف شد. با هم به مکان استقرار امام رفتیم ولی به خاطر کثرت جمعیت و ازدحام زیاد توفیق شرفیابی به محضرشان را پیدا نکردیم، پدرم که دلشکسته بود به من گفت: برای جبران این خسارت حتما باید جمکران برویم. با هم به جمکران مشرّف شدیم، پدرم برای تجدید وضو رفت، من نزدیک درب ورودی مسجد در انتظار او بودم، ناگهان اتومبیلی را مشاهده کردم که آنجا توقف کرده، درباره آن سوال کردم پاسخ دادند: اتومبیل حضرت امام خمینی (ره) است.

ایشان برای نماز به مسجد رفته بودند در این اثنا پدرم آمد، جریان را که فهمید گفت: همین جا بایستیم تا حضرت امام (ره) را زیارت کنیم، طولی نکشید که ایشان از مسجد بیرون آمدند. پدرم و من دست ایشان را بوسیدیم، امام حرکت کردند و پدرم با خوشحالی تمام برای ادای نماز به مسجد رفت.

حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ علی اصغر احمدی خمینی گفت: اینجانب از زمانی که وارد حوزه علمیه قم شدم و روزهای جمعه به مسجد جمکران می‌آمدم و نمازهای این مسجد را انجام می‌دادم و می‌دیدم زوار بسیار در این مسجد می‌آمدند و طلب حاجت می‌کردند، حتی در اوائل هم یک روز اهالی جمکران از امام خمینی (رحمة الله علیه) دعوت کردند وایشان هم قبول کردند و من هم با آقایان دیگر در خدمتشان به جمکران رفتیم و در آن مسجد مقدّس نماز بجا آوردند، امید است مؤمنین این مکان را بیشتر مورد توجه قرار دهند.

آیت الله جعفر سبحانی: امام می‌فرمودند: «در دوران جوانی، پنجشنبه و جمعه‌ای بر ما نگذشت مگر اینکه با دوستان جلسه انسی تشکیل دادیم و به خارج از قم و بیشتر به سوی جمکران رفتیم.»

2. رهبر معظم انقلاب

حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسن نصر الله (دبیر کل حزب الله لبنان) می‌گفت: یک دفعه به همراه شورای حزب الله لبنان محضر مقام معظم رهبری بودیم. اوج سختی و تنگنایی ما بود و خیلی به حزب الله سخت می‌گذشت کنفرانس شرم الشیخ هم صورت گرفته بود، همه توطئه‌ها شده بود که حزب الله را نابود کنند. موقعی که ما با رهبر معظم جهان اسلام دیدار داشتیم ایشان به ما امید دادند و فرمودند: شما پیروز می‌شوید، این چیزها زیاد مهم نیست پس اضافه کردند: من در اداره امور کشور بعضی وقتها حل مسائل برایم دشوار می‌شود و دیگر هیچ راهی پیدا نمی‌شود، به دوستان و اعوان و انصار می‌گویم که آماده شوید به جمکران برویم، راه قم را پیش می‌گیریم و راهی مسجد جمکران می‌شویم.

3. آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی(ره)

آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی: عموی من به همراه چند نفر از خانم‌ها و محارمشان برای تشرف به مسجد جمکران آمده بودند وقتی به مسجد رسیدند شب شده بود، تصمیم می‌گیرند که شب را در مسجد بمانند.

چون چند زن همراه ایشان بودند به خاطر امنیت و اطمینان خاطر خانم‌ها، درهای مسجد را بستند و از داخل سنگ‌هائی پشت در گذاشتند تا محکم شود. مقداری از شب گذشته بود که با کمال تعجب می‌بینند جوانی وارد مسجد شد با ظاهری بسیار آراسته و نورانی که مسجد از نور رخ ایشان روشن شد و مشغول عبادت شد.

تا اینکه ایشان با این صحنه مواجه می‌شوند همه دچار غشوه می‌شوند و از هوش می‌روند. صبح که مردم برای عبادت به مسجد می‌آیند، می‌بینند درهای مسجد از داخل بسته شده است به هر وسیله که شده در را باز می‌کنند و آنها را با آن حالت می‌یابند.

4. آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری(ره)

مرحوم آیت‌الله شیخ محمّد علی اراکی در نماز جمعه قم گفتند: چند روز به اول ماه مانده عالم ربّانی آقای حاج شیخ محمّد تقی بافقی محضر مبارک آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری متوفای 1355 هجری قمری می‌رسیدند جهت شهریه طلاب حوزه، سؤال می‌کردند وضع شهریه چطور است؟ مرحوم حائری می‌فرمودند: جز سرمایه توکل چیزی در دست نیست، ایشان (آقای بافقی) راهی مسجد مقدّس جمکران می‌شدند و از توجهات صاحب الزمان علیه‌السلام مشکل شهریه حل می‌شد.

5. آیت‌الله العظمی بروجردی (ره)

آیت‌الله العظمی بروجردی فرموده بودند: اگر موفق بشوم، در قم دو کار انجام خواهم داد، یکی راه مسجد جمکران را باز خواهم کرد، دومی بیمارستانی در شهر قم بنا خواهم نمود.

حجت‌الاسلام مرحوم آقاى سید صادق شمس الدینى (معروف به ‏شمس) می‌نویسد: شاهد تشرف مرحوم آیت‌الله العظمی حاج آقا حسین بروجردی طباطبائی(ره) بودم که چون محل پدری ما نزدیک به دروازه کاشان قم بود و راه نزدیک جمکران از آنجا می‌گذشت آن مرجع جهانی به وسیله درشکه تشرف به مسجد پیدا کردند و اهالی محل بخصوص ائمه جماعات اطراف آن محل آماده شدند که در مراجعت آن مرحوم نماز مغرب و عشاء را به امامت آن مرجع در مسجد کیهانی برقرار سازند، حقیر هم که حدود 18 سال داشتم یعنی حدوداً سال 1330 بود حضور داشتم و دیدم که بعد از نماز مغرب به عالمی امر کردند که به مردم توصیه نمایند که به مسجد جمکران رغبت نمایند و فرمودند: اگر برای من مقدور بود نمازهای واجب روزانه را در مسجد جمکران ادا می‌کردم.

6. حضرت آیت‌الله حجّت (ره)

آیت‌الله العظمی آقا سید محمّد حجّت کوه کمری(ره) متوفی 1372 هجری قمری چهل نفر از فضلاء حوزه علمیه قم را انتخاب نمودند و دستور فرمودند به مسجد مقدّس جمکران بروند و در آنجا بعد از نماز صاحب الزمان علیه‌السلام زیارت عاشورا بخوانند و دعا کنند که از عنایت حضرت ولی عصر (عج) خداوند متعال باران بفرستد.

طلاب محترم صبح پیاده عازم مسجد جمکران شدند و بعد از نماز و زیارت عاشورا و دعا جهت باران که مدتی بود باران نیامده بود از مسجد جمکران بیرون آمدند به طرف شهر مذهبی قم، وسط راه باران چنان گرفت که قابل تحمل نبود، وقتی وارد منزل شدند جهت ناهار که خود آقا دستور داده بود گوسفندی بکشند و آبگوشت درست کنند تمام لباسهای آقایان خیس شده بود به طوری که فشار می‌دادند از لباس و عمامه‌ها آب جاری می‌شد.

از برکات مسجد جمکران و عنایت حضرت صاحب الزمان علیه‌السلام نسبت به سربازان خود در آن روز بارندگی مفصلی شد.

آیت الله حجّت که برای طلاب حوزه علمیه شهریه می‌دادند روز آخر ماه بود برای فردا که اول ماه باشد زمینه برای شهریه نداشتند، به خادم می‌فرماید: مرکب را آماده کن تا بروم به مسجد جمکران، معظم له عازم مسجد می‌شوند، بعد از نماز صاحب الزمان علیه‌السلام و دعا عرض می‌کنند: آقا امام زمان! این حوزه علمیه مال شما است، این طلبه‌ها سربازان حضرتعالی هستند، آبروی ما مربوط به شما است، راجع به شهریه حوزه عنایتی فرمائید، وقتی به منزل تشریف می‌آورند خادم عرض می‌کند: آقا بعد از شما دو نفر آمدند و منتظر شما هستند، معلوم می‌شود جهت دادن وجوه شرعیه آمده‌اند و مبلغی پول خدمت آیت الله العظمی آقای حجّت می‌دهند، وقتی می‌شمارند می‌بینند به اندازه شهریه همین ماه است.

7. آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری

آیت الله شیخ مرتضی حائری فرزند شیخ عبدالکریم حائری می‌نویسد: مسجد جمکران یکی از آیات باهرات عنایت آن حضرت است، و توضیح این مطلب در ضمن چند جهت ـ که شاید خیلی‌ها از آن غافل باشند ـ مذکور می شود:

1 ـ داستان مسجد جمکران که در بیداری واقع شده، در کتاب تاریخ قم که کتاب معتبری است، از صدوق علیه‌الرحمة نقل شده است.

2 ـ داستان مشتمل بر جریانی است که مربوط به یک نفر نیست، برای این که صبح که مردم بیدار می‌شوند می‌بینند با زنجیر علامت گذاشته شده است که مردم باور کنند. و این زنجیر مدتی در منزل سید محترمی ظاهراً به نام سید ابو الحسن الرضا بوده است، و مردم استشفاء به آن می‌نموده‌اند و بعداً بدون هیچ جهت طبیعی مفقود می‌شود.

3 ـ جای دور از شهر و در وسط بیابان جائی نیست که مورد جعل یک فرد جمکرانی بشود، آن هم دست تنها در یک شب ماه رمضان.

4 ـ نوعاً مردم عادی به واسطه خواب یک امامزاده را معین می‌کنند، و مسجد از تصور مردم عادی دور است.

5 ـ اگر پیدایش این مسجد روی احساسات مذهبی و علاقه مفرط به حضرت صاحب الأمر علیه‌السلام بود، می‌بایست سراسر توسل به آن بزرگوار باشد، چنانکه در این عصر مردم بیشتر زیارت حضرتش در آن مسجد می‌خوانند و متوسل به آن حضرت می‌شوند، در صورتی که در این دستور معنوی اصلاً اسمی از آن حضرت نیست، حتی تا به حال هم بیشتر معروف به مسجد جمکران است، نه مسجد صاحب الزمان علیه‌السلام.

6 ـ متن دستور موافق با ادله دیگر است، برای اینکه هم نماز تحیت مسجد وارد شده است و هم نماز صد بار ایاک نعبد و ایاک نستعین، و هم تهلیل و تسبیح فاطمه زهرا علیهاالسلام.

7 ـ این دو داستان که نقل شد، مشهود و یا مثل مشهود خودم بود، و داستانهای دیگری هست که فعلاً تمام خصوصیات آن را در نظر ندارم، بعداً انشاء الله تحقیق نموده در این دفتر ـ باذنه تعالی ـ ذکر می‌کنم.

8 ـ در آن موقع که زمین این قدر بی ارزش بوده است، فقط یک مساحت کوچکی را مورد این دستور قرار داده‌اند، که ظاهراً حدود سه چشمه از مسجد فعلی است، که در زمان ما خیلی بزرگ شده است (ظاهراً آن چشمه‌ای که در آن محراب هست، و دو چشمه طرفین باشد).

نگارنده که خالی از وسوسه نیستم، و خیلی به نقلیات مردم خوش بین نیستم، از آن امارات به صحت این مسجد مبارک قطع دارم، والحمد الله علی ذلک، وعلی غیره من النعم الّتی لا تحصی.

8. آیت‌الله شیخ محمّد علی اراکی (ره)

از جمله بزرگان که به مسجد مقدّس جمکران خیلی علاقه داشتند حضرت آیت‌الله العظمی آقای سید محمّد تقی خوانساری (ره) متوفای 1372 هجری قمری که با مرحوم آیت الله العظمی آقای اراکی متوفای 1415 هـ . ق پیاده به مسجد شریف جمکران می‌رفتند.

9. آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی (ره)

در این مسجد شریف مکرر کراماتی دیده شده است که مرحوم شیخ محمّد علی کجوئی معروف به قمی در کتاب تاریخ قم در جلد اول و دوم اشاره کرده به کراماتی که در آنجا اتفاق افتاده است و اشخاصی که شرفیاب حضور مبارک حضرت ولی عصر علیه‌السلام شده‌اند.

حقیر خودم مکرر کراماتی در آنجا (مسجد جمکران) مشاهده کرده‌ام، چهل شب چهارشنبه مکرر موفق شدم که در آن مسجد بیتوته کنم و جای تردید نیست که از امکنه‌ای که مورد توجه و منزول برکات الهی می‌باشد و بعد از مسجد سهله این بهترین مقام و بهترین جائی است که منتسب به حضرت ولی عصر (عج) می‌باشد.

10. آیت الله گلپایگانی (ره)

حجت‌الاسلام سید محمّد باقر گلپایگانی: برای پدرم هر زمانی که بعضی مسائل پیش می‌آمد به مسجد جمکران می‌رفتند، گاهی اوقات صبح جمعه و گاهی ظهر و یا بعد از ظهر هم که بود می‌فرمود: می‌خواهم بروم جمکران، حالا یا چهارشنبه یا سه شنبه یا دوشنبه و گاهی اوقات نماز جماعت در آنجا برپا می‌کردند.

در ایام جنگ تحمیلی یک شب آقای خلیلیان زنگ زد و گفت خدمت آقا (آیت الله گلپایگانی) عرض کنید که الان در یکی از محورهای مهم بچه‌ها در حال محاصره گازانبری دشمن قرار گرفتند که اگر دشمن موفق شود دیگر چیزی از ما باقی نمی‌ماند به آقا بگوئید دعا کنند وقتی به آقا عرض کردیم دقیقاً خاطرم نیست که بعد از نماز صبح بود یا وقت دیگر بود که آقا مشرف شدند مسجد جمکران صبح دو مرتبه آقای خلیلیان زنگ زد و گفت: بصورت معجزه آسائی عملیات دشمن با شکست مواجه شد و رزمندگان ما از محاصره بیرون آمدند و تعداد زیادی از دشمن اسیر و کشته شدند.

11. شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی (ره)

مرحوم آیت الله حائری مرقوم داشته که جناب آقای حاج شیخ عبدالله مهرجردی که از وعاظ مشهور خراسان است و متجاوز از چهل سال است که ایشان را به خوبی می‌شناسم و آدم فاضل و درست و با محبتی است گفت: در زمان رضاشاه پهلوی در اواخر سلطنت او که بر اهل علم خیلی سخت گرفته بود به مرحوم حاج شیخ حسنعلی مراجعه می‌کند که ایشان حاج شیخ معظم له (شیخ عبدالله واعظ) را راهنمای معنوی کند چون مرحوم حاج شیخ حسنعلی اصفهانی معروف به دستگیری معنوی بود ...

خلاصه ایشان به آقای اصفهانی (حاج شیخ حسنعلی) مراجعه می‌نماید. ایشان ظاهراً پس از اعمال قدرت خاصی می‌گویند حل مشکل شما برای اینکه به نظام وظیفه نروی و معاف شوی منوط به این است که به قم بروی و به مسجد جمکران قم رفته و به حضرت صاحب الامر (علیه آلاف التحیة و الثناء) متوسل شوی.

ایشان به قم می‌آیند و به مسجد جمکران می‌روند و به حضرت متوسل می‌شوند. در نتیجه خواب می‌بینند که در مسجد یا حیاط آن هستند و ظاهراً خادمه‌ای به ایشان می‌گوید که حضرت حجت علیه‌السلام) در همین مجاور مسجد تشریف دارند و حاج شیخ مزبور را خدمت امام علیه‌السلام راهنمائی می‌کند ... یادم نیست که خود آقا یا من صحبت معافیت از نظام وظیفه را پیش کشیدم، فرمود ما آن را درست کردیم. از خواب بیدار شدم و از سابق یک معافیت یک ساله به عنوان مرض یا عذر دیگر (که یادم نیست) داشتم. هر موقع که نیاز به نشان دادن می‌شد همان برگ موقت را که مدتها وقت آن تمام شده بود را نشان می‌دادم و رفع گرفتاری می‌شد. تا چند سال به این نحو بود تا آنکه مشمول بخشودگی گردید.

12. آیت‌الله بهجت (ره)

خود این مسجد افراد را راهنمایی می‌کند، کسانی که آنجا (مسجد جمکران) می‌روند مسجد خودش آنها را راهنمایی می‌کند چیزی خاص بیشتر از آنکه در زمینه مسجد جمکران بیان کرده‌اند ندارم که بیان کنم، همه مطالب مربوط به مسجد را بزرگان گفته‌اند یا در کتابهایشان نوشته‌اند. منتهی حرف من این است که ما معتقدیم این مشاهد مبارکه و مساجدی نظیر مسجد جمکران مستغنی از معرفی هستند، ما بر این اعتقاد هستیم.

اگر کسی بگوید رفتیم و چیزی در آنجا ندیدیم به حسب ظاهر باید گفت از روی اعتقاد صحیح نرفته است یا برای امتحان رفته یا همینطوری رفته است. بهر حال بهترین معرف این اماکن خودشان هستند.

13. آیت‌الله فاضل لنکرانی (ره)

آیت‌الله فاضل لنکرانی: در دوران طلبگی من خیلی به مسجد جمکران می‌رفتم شاید بیشتر از پانصد مرتبه باشد و کرامات زیادی در این مسجد مقدّس دیده و شنیده‌ام.

هر وقت برای حضرت آیت الله العظمی بروجردی مشکل پیش می‌آمد مرحوم پدرم که خود از عاشقان امام زمان علیه‌السلام بود و علاقه زیادی به مسجد جمکران داشت به محضر آقا (آیت اللّه العظمی بروجردی) عرض می‌کردند، یک قربانی برای مسجد جمکران بفرستید تا رفع مشکل شود.

مرحوم والد به مسجد مقدّس جمکران معتقد بودند و می‌فرمودند من قبل از آمدن آیت اللّه بروجردی به قم خواب دیدم که در مسجد جمکران هستم، روی سقف آب انبار منبری گذاشته‌اند و شیخ طوسی (رحمه الله) روی آن نشسته و تمام حیاط مسجد مملو از طلبه است پدرم فرمود: تعبیر این خواب این بود که شخصیتی به قم خواهد آمد و طلاب گرد او جمع خواهند شد و حوزه رونق خواهد گرفت، طولی نکشید که آیت اللّه بروجردی به قم آمدند. این که چرا شیخ طوسی را خواب دیده و آن هم در مسجد جمکران؟ تعبیر آن بعدها مشخص شد. شاید مسجد جمکران کاشف از این باشد که اصل آمدن ایشان به قم و رسیدن به مقام مرجعیت مطلقه با عنایت امام زمان علیه‌السلام بوده است.

14. آیت‌الله مکارم شیرازی

جاذبه نیرومند معنوی (مسجد مقدّس جمکران) به اضافه قضاء حوائج و حل مشکلات فراوانی که مردم از عبادت در آن و توسل به حضرت مهدی ارواحنا فداه دیده‌اند، سبب شده که روز به روز بر شکوه دامنه آن افزوده شود و خیل مشتاقان از سراسر این کشور پهناور اسلامی، بلکه از خارج از کشور در مواقع مختلف به سوی آن بشتابند و از این چشمه کوثر و منبع خیر و برکت هر کدام به مقدار استعداد خود بهره گیرند. علمای بزرگ همواره برای این مسجد احترام خاصی قائل بوده اند و در آن راز و نیاز فراوان داشته‌اند و هم اکنون نیز مورد توجه علما و فضلا و مراجع بزرگ است.

مسجد جمکران مطابق روایت موجود به فرمان حضرت مهدی مولانا صاحب‌العصر و الزمان برای هدف بزرگی در این منطقه خاص از شهر تاریخی، مذهبی قم ساخته شده و حسن بن مثله جمکرانی که مردی پاکدل و پاک سرشت بود، در بیداری (و نه در خواب) این دستور را دریافت کرده و با تشریفات خاصی این مسجد را بنا نمود.

به همین دلیل هر کس در فضای ملکوتی آن قرار می گیرد احساس روحانیّتی عجیب و جاذبه معنوی فوق‌العاده می‌کند.

15. آیت الله صافی گلپایگانی

حقیر از طفولیت که در خدمت مرحوم آیت الله والد اعلی الله مقامه مشرف به قم می‌شدم و به سعادت تشرف به مسجد مقدّس جمکران نایل می‌گشتم، آن مرحوم که در ارادت و چاکری به آستان ملائک پاسبان حضرت بقیة الله ارواح العالمین له الفدا مشار بالبنان بودند و مصدر خدماتی به آن حضرت شده بودند و توجهاتی مشاهده کرده بودند، اصرار داشتند که مهما امکن پیاده به مسجد مشرف شوند و به فیض نماز و عبادت در آن مکان مبارک نائل می‌گشتند.

از جمله بزرگانی که حسن عقیده خود را به مسجد جمکران اظهار می‌فرمودند در اینجا به نام نامی بزرگ فقیه عالم اسلامی مرحوم آیت الله العظمی استاد اعظم آقای بروجردی و مرحوم مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی اشاره می‌نمایم. امید است خداوند متعال ما را از فیض تشرف به این مسجد تا حیاتی باقی است محروم نفرماید.

منبع:فارس

211001