۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۲۹ : ۱۵
عباپوشان/ نگاهي به نحوه پوشش مداحان قديم
عقيق: يادم مي‌آيد آنقدر لباس يك روضه‌خوان اهل بيت عليهم‌السلام، حرمت داشت كه آنان اگر مي‌خواستند به چيزي سوگند بخورند، دستشان را به پالتوي بلند و مخصوص خود مي‌گرفتند و مي‌گفتند: «به اين لباس نوكري»
به تن كردن اين لباس و متمايز شدن از ديگران، رسم خودش را داشت؛ هرچند الآن آن سنت وجود نداشته باشد و مداحان جوان، به خوبي آن را رعايت نكنند. در گذشته، اين طور نبود كه يك نفر برود عبايي روي دوشش بيندازد و خودش را روضه‌خوان بداند. سياق پيشكسوتان و پيرغلامان اين بود كه وقتي مداحان جوان به نقطه‌اي از معرفت، محفوظات شعري، تقوا و فن جلسه‌گرداني مي‌رسيدند، لباس و نشان ويژه روضه‌خواني را به او مي‌بخشيدند. اين لباس و نشان ويژه چه بود؟
پالتوی بلند: کتی بلند و مخصوص به رنگ‌هاي عمدتاً تيره كه از كت معمولي، بسيار بلندتر بود و آراستگي خاصي نداشت. دوخت ساده با يقه عادي، مشخصه ديگر پالتوي روضه‌خواني است، اما بلندي آن تا سر زانو، مهم‌ترين خصوصيت اين لباس به شمار مي‌رود. پالتو، يونيفورم مداحان قديمي است كه در گرم‌ترين روزهاي سال هم از تن بيرون نمي‌آوردند و بدون آن به مجلس روضه اهل بيت عليهم‌السلام نمي‌رفتند. حتي در سال‌هايي كه گرماي هوا به شدت رو به افزايش گذاشت، بعضي از آنها پيراهن خنك و بلند به تن كردند، اما همين عمل هم از طرف ذاكران قديمي، تأييد نشد تا پالتوي بلند و مرتب، همچنان به عنوان لباس مخصوص روضه‌خوان‌ها و مداحان قلمداد شود.
عبا: پوشش مشكي، قهوه‌اي یا خاکستری روي پالتو كه جنس و رنگ آن، بيش از پالتو، جاي مانور دارد. اين پوشش، بين روحانيان و روضه‌خوانان، مشترك است و بلندي آن هم از قاعده مشخصي پيروي مي‌كند. عباي يك روضه‌خوان بايد سه انگشت (به اندازه لبه پشت كفش) از روي زمين فاصله داشته باشد؛ نه روي زمين كشيده شود و نه كوتاه باشد. ذاكر اهل بيت عليهم‌السلام، وقتي روي منبر مي‌نشيند، عبا را روي پاي خود قرار مي‌دهد تا حرمت ميزبان مجلس را حفظ كرده و با ادب در محضر ائمه اطهار سلام‌الله عليها نشسته باشد.
روضه‌خوانان رسمی در سرماي زمستان از عباهاي پشمي و ضخيم استفاده مي‌كنند تا در مواقع سخت، آن را روي سر بكشند و خود را در معرض بيماري قرار ندهند، چرا كه بدن آنها بعد از بيرون آمدن از مجالس، مستعد سرماخوردگي است و وزش يك باد سرد، مي‌تواند آنان را براي مدت طولاني خانه‌نشين كند.
عباي مداحان در فصل تابستان، نازك‌تر، ظريف‌تر و زيباتر از فصول ديگر است.
عرقچين يا فينه: روضه‌خوانان قديمي، دو گروه بودند. سادات، معمولاً از «فينه» استفاده مي‌كردند كه كلاه استوانه‌اي شكل مشكي يا قرمز با شال‌بند سبز بود. استفاده از اين شكل فينه، هم‌اكنون در شهرهاي زيارتي عراق رايج است كه در آنجا هم غالباً دعاخوانان و روضه‌خوانان از اين كلاه مخصوص بهره مي‌گيرند. تعداد مداحان عرقچيني، اما بيش‌تر از فينه‌اي‌ها بوده است. عرقچين، كلاه ساده بافتني در دو رنگ مشكي و سورمه‌اي است. استفاده از اين كلاه، ذاكران را متوجه بلندي موي سر مي‌كرد.
شال‌بند كمر: اين نشانه، فقط مخصوص سادات بود. آنان، با بسته پارچه سبز يا مشكي به كمر، سيادت خود را نشان مي‌دادند. اين رسم، علاوه بر روضه‌خوانان، در ميان ديگر سادات هم رواج داشت و براي ستايشگران اهل بيت عليهم‌السلام، نشان اختصاصي به شمار نمي‌رفت.
حالا اما از آن پالتوي بلند، عبا، عرقچين يا فينه، كم‌تر مي‌شود سراغ گرفت. مداحان جديد، به جاي پالتو از كت‌هاي معمولي استفاده مي‌كنند، عبا نمي‌اندازند و عرقچين روي سر نمي‌گذارند. در واقع، تفاوت روضه‌خوانان قديمي و ذاكران سنتي، موسوم به «مداحان ملبس» با مداحان امروزي و غيرملبس در استفاده از همين نشانه‌هاي سنتي‌شان است.
گاهي ديده مي‌شود كه بعضي مداحان با آراستگي نسنجيده در مجالس ذكر و روضه سيدالشهداء عليه‌السلام حاضر مي‌شوند و حرمت مجلس را از بين مي‌برند. در گذشته، همانطور كه براي لباس و نشانه‌هاي مداح، اهميت، احترام و تقدس ويژه‌اي قائل بودند، آن را وسيله‌اي براي ترك گناه مي‌دانستند. چون باور آنها اين بود كه لباس مداحي، همان لباس پيامبر مكرم اسلام و ائمه اطهار سلام‌الله عليها است.
روضه‌خوانانی که هنوز سنتی می‌پوشند
به جرأت می‌توان گفت که روضههای خانگی آن رنگ و بوی قدیمی را ندارد و از روضه‌خوان گرفته تا بانی، مطابق سنت‌های گذشته رفتار نمی‌کنند. قدیم‌ترها مرحومانی مانند حاج سیدمصطفی هاشمی دانا، حاج سیدعلی شجاعی، برادران گلچین، حاج حسین محمدی محمدی، حاج مصطفی ذوالفقاری، حاج نادعلی کربلایی، مرشد رجب رضایی و ده‌ها نفر دیگر، آداب و سنت‌های مداحی را نسل به نسل حفظ کردند، اما نسل‌های جدید، همانطور که نسبت به روضههای خانگی روی خوش نشان نمی‌دهند و عموماً اهل مداحی در هیأت‌های مردانه هستند، آن نوع پوشش گذشته را نیز رعایت نمی‌کنند.
در غرب تهران، ذاکرانی چون حاج اکبر و حاج محمد بازوبند و سیداکبر و سیداصغر سادات رضوی، در جنوب تهران، حاج علیاصغر احمدی، حاج رمضانعلی شیدا، حاج حسین بابایی و در شرق تهران، مداحانی مانند حاج سیدعلی‌اصغر موسوی، حاج مصطفی مقدم و حاج علیاصغر نیکدل با لباس سنتی به روضههای خانگی می‌روند. به علاوه اینکه هنوز روضه‌خوانانی مانند برادران ماجدی، سیدرضا مؤذن و سیدخلیل خانیان با فینه‌های عربی به روضههای خانگی می‌روند.
گزارش خطا
