بلا‌های عجیبی که نتوانست فرعون و قومش را از خواب بیدار کند

امام صادق علیه السلام فرموده است: هر که این سوره را در هر ماه یک بار قرائت کند، در روز قیامت از جمله کسانی است که هیچ خوف و ترسی و هیچ حزن و اندوهی ندارد و هر کس در روز‌های جمعه این سوره را بخواند، در زمره کسانی است که خداوند از آن‌ها حسابرسی نمی‌کند، بدانید در آن آیات محکمی است؛ پس آن را فرو نگذارید، زیرا آن‌ها در روز قیامت به سود قاریان خود شهادت می‌دهند. در روایتی دیگر از ایشان رسیده است: «قرائت کننده سوره اعراف در روز قیامت از کسانی است که ایمن هستند»

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

وَقَالُوا مَهْمَا تَأْتِنَا بِهِ مِنْ آیَةٍ لِتَسْحَرَنَا بِهَا فَمَا نَحْنُ لَکَ بِمُؤْمِنِینَ﴿۱۳۲﴾
و گفتند هر گونه پدیده شگرفى که به وسیله آن ما را افسون کنى براى ما بیاورى ما به تو ایمان آورنده نیستیم (۱۳۲)
فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آیَاتٍ مُفَصَّلَاتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَکَانُوا قَوْمًا مُجْرِمِینَ ﴿۱۳۳﴾
پس بر آنان طوفان و ملخ و کنه ریز و غوک‌ها و خون را به صورت نشانه‏ هایى آشکار فرستادیم و باز سرکشى کردند و گروهى بدکار بودند (۱۳۳)

تفسیر:

در این آیات، اشاره به مرحله دیگرى از درسهاى بیدار کنندهاى که خدا به قوم فرعون داد، شده است هنگامى که مرحله اول یعنى خشکسالى و زیانهاى مالى در آنها، اثر بیدار کننده نگذاشت، نوبت مرحله دوم که مجازاتهاى سخت‌تر و شدیدتر بود فرا رسید، و خداوند آن‌ها را به بلاهاى پیدرپى و کوبنده که به طور متناوب نازل مى شد، گرفتار ساخت، اما متاسفانه باز هم بیدار نشدند!
در نخستین آیه مورد بحث به عنوان مقدمه اى براى نزول این بلا‌ها مى گوید: آن‌ها همچنان در انکار دعوت موسى (علیه السلام)، مقاومت به خرج دادند، و (گفتند هر گاه آیتى براى ما بیاورى که بخواهى ما را با آن سحر کنى، ما به تو ایمان نخواهیم آورد) (و قالوا مهما تاتنا به من آیة لتسحرنا بها فما نحن لک بمؤ منین)تعبیر به آیه، شاید به عنوان تمسخر بوده، زیرا موسى (علیه السلام)، معجزات خود را به عنوان آیات و نشانه هاى خدا معرفى مى نمود، ولى آن‌ها به عنوان سحر، آن را تفسیر مى کردند.
لحن آیات و قرائن چنین نشان مى دهد که دستگاه تبلیغاتى فرعون که مسلما با تناسب آن زمان، مجهزترین دستگاه تبلیغاتى بود، و نظام حاکم مصر، کاملا از آن بهره بردارى مى کرد، در همه جا بسیج شده بود، که تهمت سحر را به عنوان یک شعار عمومى بر ضد موسى (علیه السلام) پخش کند، زیرا هیچ وصلهاى مناسبتر از آن براى معجزات موسى (علیه السلام) نیافته بودند، تا بدینوسیله جلو نفوذ او را در قلوب مردم بگیرند.

ولى از آنجا که خداوند بدون اتمام حجت کافى، هیچ جمعیتى را کیفر نمى دهد در آیه بعد مى فرماید که ما چندین بلا بر آن‌ها نازل کردیم شاید بیدار شوند.

نخست طوفان را بر آن‌ها فرستادیم (فارسلنا علیهم الطوفان)
(طوفان) از ماده (طوف) (بر وزن خوف) به معنى موجود گردنده و طواف کننده است، سپس به هر حادثهاى که انسان را احاطه کند، طوفان گفته شده، ولى در لغت عرب، بیشتر به سیلاب‌ها و امواج گردنده و کوبندهاى گفته مى شود که خانه‌ها را ویران مى کند و درختان را از ریشه برمى کند (اگر چه در زبان فارسى امروز، طوفان بیشتر به بادهاى شدید و کوبنده اطلاق مى گردد)
سپس ملخ را بر زراعت‌ها و درختان آنها، مسلط ساخت (و الجراد)
در روایات وارد شده است آنچنان ملخ به جان درختان و زراعت‌ها افتاد که همه را از شاخ و برگ خالى کرد، حتى بدن آن‌ها را نیز آزار مى داد آنچنان که داد و فریاد آن‌ها بلند شده بود. هر بار که بلائى فرا مى رسید، دست به دامن موسى (علیه السلام) مى زدند، تا از خدا بخواهد رفع بلا کند، بعد از طوفان و ملخ خوارگى نیز همین تقاضا را کردند، و موسى (علیه السلام) پذیرفت و بلا برطرف شد، ولى باز دست از لجاجت خویش برنداشتند.

بار سوم (قمل) را بر آن‌ها مسلط ساخت (و القمل). در اینکه منظور از قمل چیست؟ میان مفسران گفتگو است، ولى ظاهر این است که یکنوع آفت نباتى بوده که به غلات آن‌ها افتاد، و همه را فاسد کرد.

هنگامى که امواج این بلا فرو نشست و باز ایمان نیاوردند، بار دیگر خداوند، نسل قورباغه را آنچنان افزایش داد که به صورت یک بلا زندگى آن‌ها را فرا گرفت (و الضفادع)همه جا قورباغه هاى بزرگ و کوچک حتى در خانه‌ها و اطاق‌ها و سفره‌ها و ظروف غذا مزاحم آنان بودند، آنچنان که دنیا بر آنان تنگ شد ولى باز در برابر حق زانو نزدند و تسلیم نشدند.

در این هنگام خداوند خون را بر آن‌ها مسلط ساخت (و الدم) بعضى گفتهاند بیمارى رعاف (خون دماغ شدن) به صورت یک بیمارى عمومى درآمد و همگى گرفتار آن شدند، ولى بیشتر روات و مفسران گفته اند رودخانه عظیم نیل به رنگ خون درآمد، آنچنان که براى هیچ مصرفى قابل استفاده نبود!
و در پایان مى فرماید: (این آیات و معجزات آشکار و نشانه هاى حقانیت موسى را به آن‌ها نشان دادیم، اما آن‌ها در برابر آن تکبر ورزیدند و از قبول حق سرباز زدند و جمعیت مجرم و گنه کارى بودند) (آیات مفصلات فاستکبروا و کانوا قوما مجرمین)

در بعضى از روایات مى خوانیم که هر کدام از این بلاها، در یکسال واقع مى شد یعنى یکسال طوفان و سیلاب، سال دیگر ملخ خوارگى، و سال بعد آفات نباتى و همچنین، ولى در بعضى دیگر از روایات مى خوانیم که میان هر یک از این‌ها با دیگرى یک ماه بیشتر فاصله نبود، ولى در هر حال شک نیست که در فواصل مختلف و جدا ازیکدیگر (چنانکه قرآن مى گوید مفصلات) صورت گرفت، تا مهلت کافى براى تفکر و تنبه و بیدارى داشته باشند.

قابل توجه اینکه در روایات مى خوانیم که این بلا‌ها تنها دامان فرعونیان را مى گرفت و بنى اسرائیل از آن برکنار بودند، شک نیست که این یکنوع اعجاز بوده، اما قسمتى از آن را مى توان با توجه به نکته زیر توجیه علمى نمود، زیرا مى دانیم در کشورى با مشخصات مصر، بهترین نقطه زیبا و مورد توجه همان دو طرف شط عظیم نیل بوده است که در اختیار فرعونیان و قبطی‌ها قرار داشت، قصرهاى زیبا و خانههاى مجلل و باغهاى خرم و مزارع آباد را در همین منطقه مى ساختند و طبعا به بنى اسرائیل که بردگان آن‌ها بودند از زمینهاى دور افتاده و بیابان‌ها و نقاط کم آب، سهمى مى رسید.

طبیعى است هنگامى که طوفان و سیلاب برخاست، از همه نزدیکتر به کام خطر دو طرف شط عظیم نیل بوده و همچنین قورباغه‌ها از شط برخاستند و اثر خونابه شدن شط قبل از همه در خانه هاى فرعونیان نمایان شد، و، اما ملخ و آفات نباتى نیز در درجه اول متوجه نقاط سرسبزتر و پربرکتتر مى شود.
آنچه در آیات فوق گفته شد، در تورات کنونى، نیز آمده است، ولى تفاوتهاى قابل ملاحظهاى با محتویات قرآن دارد (به سفر خروج فصل هفتم تا دهم تورات مراجعه کنید)