۲۳ آذر ۱۴۰۳ ۱۲ جمادی الثانی ۱۴۴۶ - ۱۱ : ۲۰
شرح دعای روز هفدهم؛
آرزوی بلند مایه غفلت عقل می شود
ای خدا! مرا در این روز به اعمال صالح راهنمایی کن وحاجتها و آرزوهایم را بر آورده ساز، ای کسی که نیازمند به شرح درخواست بندگان نیستی، ای خدایی که به آنچه در دل مردم است آگاهی.
عقیق:شرح دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان به قلم حسین محمدی فام نویسنده کتاب «تاآسمان» را در ادامه می خوانید؛
اَللّهُمَّ اهدِنی فیهِ لِصالِحِ الأعْمالِ وَاقضِ لی فیهِ‌الحوائِجَ وَالآمالِ یا مَنْ لایَحتاجُ إلی التَّفسیرِ وَالسُّؤالِ یا عالِماً بِما فی صُدُورِ العالمینَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آله الطّاهرینَ.
ای خدا! مرا در این روز به اعمال صالح راهنمایی کن وحاجتها و آرزوهایم را بر آورده ساز، ای کسی که نیازمند به شرح درخواست بندگان نیستی, ای خدایی که به آنچه در دل مردم است آگاهی ، بر محمد و آل اطهار او درود فرست.
انجام کارهای خوب و شایسته که مورد تاکید این دعا قرار گرفته آنقدر مهم و حیاتی است که در آیات قرآن، اغلب پس از توجه دادن بندگان به ایمان به آن اشاره شده است. گویا انجام اعمال صالح مکمّل ایمان است و این دو باهم معنا پیدا می‌کنند.
در ۵۱ آیه از قرآن کریم پس از عبارت امَنوُا ؛ ایمان آوردند بلافاصله عبارت وَ عَمِلوُاالصّالِحات؛ و اعمال صالح انجام دادند ذکر شده است؛ یعنی ایمان باید همواره با انجام اعمال شایسته و خوب همراه باشد تا مورد قبول حضرت حق واقع شود.
بر همین مشی در برخی احادیث، ایمان را به سه رکن تقسیم کرده‌اند که یک قسم آن عَمَلٌ بِالْاَرْکانِ یعنی انجام اعمال با ارکان و اعضای بدن است.[۱] یعنی انجام اعمال شایسته و صالح بخش غیرقابل انفکاک از ایمان است و برای همین همیشه در کنار ایمان، از عمل صالح صحبت شده است.
در دعای این روز از خدا می‌خواهیم که ما را به سوی انجام اعمال صالح و نیک هدایت فرماید.
عمل صالح نه تنها ایمان را در مرحله عمل نشان می‌دهد بلکه به گفته قرآن، اسباب وصال به محبوب و لقاء خداوند را فراهم می‌کند که اوج آرزوی هر مؤمن است.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: فَمَنْ کانَ‌یَرْجوُا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلَاً صالِحاً وَ لایُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ اَحَدَاً[۲]؛ هرکه امید دیدار پروردگارش را دارد (منظور وصال حضرت حق است) باید کار شایسته انجام دهد و در عبادت پروردگارش هیچ‌کس را شریک نکند.
عمل شایسته در تعبیری از امام سجاد (ع) که در دعای ابوحمزه ثمالی آمده، فرش خانه قبر است و اگر کسی می‌خواهد قبرش را فرش کند یعنی در خانه قبر، راحتی و آسایش داشته باشد باید در دنیا اعمال صالح انجام دهد.
این موضوع نیزکه چه عملی شایسته و چه عملی نابجاست مباحث طولانی را در بردارد که از حوصله این نوشتار خارج است؛ اما در مجموع، با مطالعه قرآن و روایات و دستورات بزرگان دین تا حد زیادی می‌توان از اعمالی که به آنها اعمال صالح اطلاق می شود آگاه شد.
در فراز دیگر دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان از خدا برآورده شدن حاجات و آرزوها را می طلبیم.
هرکدام از ما انسان‌ها حوائج و خواسته‌هایی داریم و همچنین آرزوهایی را در سر می‌پرورانیم که دوست داریم به تمام آنها برسیم. آنچه مسلّم است، این که کلید برآورده شدن این خواسته‌ها و آرزوها فقط به دست خداوند است و اوست که می‌تواند ما را به خواسته‌ها و آرزوهایمان برساند.
در این خصوص در آداب دعا ذکر شده که خوب است انسان، حوائج و خواسته‌هایش را در دعا و مناجاتش با خالق توانا، نام ببرد و از خداوند بخواهد تا آنها را برایش مهیا سازد.
امام صادق (ع) در بیان دلیل این امر فرمودند: خداوند تبارک و تعالی می‌داند که بنده هنگام دعا چه می‌خواهد، ولی دوست دارد که حوائجش را به درگاهش شرح دهد. [۳]
همچنین وقتی حاجتی را از خداوند طلب می‌کنیم، باید امیدوار به برآورده شدن آن باشیم.
حضرت امام صادق (ع) در بیان نورانی دیگری فرمودند: هرگاه دعا می‌کنی، گمانت این باشد که حاجتت پشت در آماده است. [۴]
مطلب دیگر در توضیح دعای این روز این است که در ضمن این دعا از خداوند خواسته‌ایم که آرزوهای ما را نیز برآوَرَد؛ اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که در فرهنگ اسلام، آرزو دو جنبه مثبت و منفی دارد؛ اگر آرزویی در مسیر بندگی و رضایت خداوند باشد، خوب است اما اگر آرزوی ما دنیوی و نفسانی باشد، مایه ننگ و بدبختی است.
قرآن کریم در نکوهش جنبه دوم آرزوهای انسان می‌فرماید: ذَرْهُمْ یَأْکُلُوا و یَتَمَتَّعوا و یُلْهِهِمُ الاَمَلَ فَسَوْفَ یَعْلَمونَ[۵] ؛ رهایشان کن تا بخورند و بهره‌ور شوند و آرزو به خود مشغولشان دارد. زود است که خواهند دانست.
در روایات فراوانی از امیرالمؤمنین علی (ع) از آرزو به عنوان مایه چیرگی شیطان بر دل غافل، کور کننده چشمان بصیرت، گمراه کننده، فریبنده و زیان‌بار و مایه غفلت عقل یاد شده است که نشان دهنده بار منفی آرزوهای دنیای و نفسانی است.[۶] اما در توضیح جنبه مثبت آروز هم می‌توان به آرزوهای الهی و از همه والاتر، آرزوی وصال حضرت دوست اشاره کرد. آری، خود خداوند آرزوست؛ آرزوی عارفان و مشتاقان حضرتش.
حضرت امیر(ع) در دعای کمیل خطاب به خداوند متعال می‌فرماید: یا غایَةَ آمالِ‌الْعارِفین؛ ای نهایتِ آرزوهای عارفان!
اَللّهُمَّ اهدِنی فیهِ لِصالِحِ الأعْمالِ وَاقضِ لی فیهِ‌الحوائِجَ وَالآمالِ یا مَنْ لایَحتاجُ إلی التَّفسیرِ وَالسُّؤالِ یا عالِماً بِما فی صُدُورِ العالمینَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آله الطّاهرینَ.
ای خدا! مرا در این روز به اعمال صالح راهنمایی کن وحاجتها و آرزوهایم را بر آورده ساز، ای کسی که نیازمند به شرح درخواست بندگان نیستی, ای خدایی که به آنچه در دل مردم است آگاهی ، بر محمد و آل اطهار او درود فرست.
انجام کارهای خوب و شایسته که مورد تاکید این دعا قرار گرفته آنقدر مهم و حیاتی است که در آیات قرآن، اغلب پس از توجه دادن بندگان به ایمان به آن اشاره شده است. گویا انجام اعمال صالح مکمّل ایمان است و این دو باهم معنا پیدا می‌کنند.
در ۵۱ آیه از قرآن کریم پس از عبارت امَنوُا ؛ ایمان آوردند بلافاصله عبارت وَ عَمِلوُاالصّالِحات؛ و اعمال صالح انجام دادند ذکر شده است؛ یعنی ایمان باید همواره با انجام اعمال شایسته و خوب همراه باشد تا مورد قبول حضرت حق واقع شود.
بر همین مشی در برخی احادیث، ایمان را به سه رکن تقسیم کرده‌اند که یک قسم آن عَمَلٌ بِالْاَرْکانِ یعنی انجام اعمال با ارکان و اعضای بدن است.[۱] یعنی انجام اعمال شایسته و صالح بخش غیرقابل انفکاک از ایمان است و برای همین همیشه در کنار ایمان، از عمل صالح صحبت شده است.
در دعای این روز از خدا می‌خواهیم که ما را به سوی انجام اعمال صالح و نیک هدایت فرماید.
عمل صالح نه تنها ایمان را در مرحله عمل نشان می‌دهد بلکه به گفته قرآن، اسباب وصال به محبوب و لقاء خداوند را فراهم می‌کند که اوج آرزوی هر مؤمن است.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: فَمَنْ کانَ‌یَرْجوُا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلَاً صالِحاً وَ لایُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ اَحَدَاً[۲]؛ هرکه امید دیدار پروردگارش را دارد (منظور وصال حضرت حق است) باید کار شایسته انجام دهد و در عبادت پروردگارش هیچ‌کس را شریک نکند.
عمل شایسته در تعبیری از امام سجاد (ع) که در دعای ابوحمزه ثمالی آمده، فرش خانه قبر است و اگر کسی می‌خواهد قبرش را فرش کند یعنی در خانه قبر، راحتی و آسایش داشته باشد باید در دنیا اعمال صالح انجام دهد.
این موضوع نیزکه چه عملی شایسته و چه عملی نابجاست مباحث طولانی را در بردارد که از حوصله این نوشتار خارج است؛ اما در مجموع، با مطالعه قرآن و روایات و دستورات بزرگان دین تا حد زیادی می‌توان از اعمالی که به آنها اعمال صالح اطلاق می شود آگاه شد.
در فراز دیگر دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان از خدا برآورده شدن حاجات و آرزوها را می طلبیم.
هرکدام از ما انسان‌ها حوائج و خواسته‌هایی داریم و همچنین آرزوهایی را در سر می‌پرورانیم که دوست داریم به تمام آنها برسیم. آنچه مسلّم است، این که کلید برآورده شدن این خواسته‌ها و آرزوها فقط به دست خداوند است و اوست که می‌تواند ما را به خواسته‌ها و آرزوهایمان برساند.
در این خصوص در آداب دعا ذکر شده که خوب است انسان، حوائج و خواسته‌هایش را در دعا و مناجاتش با خالق توانا، نام ببرد و از خداوند بخواهد تا آنها را برایش مهیا سازد.
امام صادق (ع) در بیان دلیل این امر فرمودند: خداوند تبارک و تعالی می‌داند که بنده هنگام دعا چه می‌خواهد، ولی دوست دارد که حوائجش را به درگاهش شرح دهد. [۳]
همچنین وقتی حاجتی را از خداوند طلب می‌کنیم، باید امیدوار به برآورده شدن آن باشیم.
حضرت امام صادق (ع) در بیان نورانی دیگری فرمودند: هرگاه دعا می‌کنی، گمانت این باشد که حاجتت پشت در آماده است. [۴]
مطلب دیگر در توضیح دعای این روز این است که در ضمن این دعا از خداوند خواسته‌ایم که آرزوهای ما را نیز برآوَرَد؛ اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که در فرهنگ اسلام، آرزو دو جنبه مثبت و منفی دارد؛ اگر آرزویی در مسیر بندگی و رضایت خداوند باشد، خوب است اما اگر آرزوی ما دنیوی و نفسانی باشد، مایه ننگ و بدبختی است.
قرآن کریم در نکوهش جنبه دوم آرزوهای انسان می‌فرماید: ذَرْهُمْ یَأْکُلُوا و یَتَمَتَّعوا و یُلْهِهِمُ الاَمَلَ فَسَوْفَ یَعْلَمونَ[۵] ؛ رهایشان کن تا بخورند و بهره‌ور شوند و آرزو به خود مشغولشان دارد. زود است که خواهند دانست.
در روایات فراوانی از امیرالمؤمنین علی (ع) از آرزو به عنوان مایه چیرگی شیطان بر دل غافل، کور کننده چشمان بصیرت، گمراه کننده، فریبنده و زیان‌بار و مایه غفلت عقل یاد شده است که نشان دهنده بار منفی آرزوهای دنیای و نفسانی است.[۶] اما در توضیح جنبه مثبت آروز هم می‌توان به آرزوهای الهی و از همه والاتر، آرزوی وصال حضرت دوست اشاره کرد. آری، خود خداوند آرزوست؛ آرزوی عارفان و مشتاقان حضرتش.
حضرت امیر(ع) در دعای کمیل خطاب به خداوند متعال می‌فرماید: یا غایَةَ آمالِ‌الْعارِفین؛ ای نهایتِ آرزوهای عارفان!
پی نوشت:
[۱] الکافی، ج ۲، ص ۲۷
[۲] سوره مبارکه کهف، آیه ۱۱۰
[۳] عدة الداعی، ص ۲۶۲
[۴] همان، ص ۲۴۵
[۵] سوره مبارکه حجر، آیه ۳
[۶] غررالحکم
منبع:مهر
[۲] سوره مبارکه کهف، آیه ۱۱۰
[۳] عدة الداعی، ص ۲۶۲
[۴] همان، ص ۲۴۵
[۵] سوره مبارکه حجر، آیه ۳
[۶] غررالحکم
منبع:مهر
گزارش خطا
