اشتباه رایجی که در ترجمه بیرون آوردن زنده از مرده رخ‌ می‌دهد

عقیق:ترجمه قرآن کریم یکی از مسائلی است که تقریباً عمر آن مساوی با زمان نزول قرآن است. قرن‌ها است که افراد مختلف این سؤال را مورد بحث قرار داده‌اند که آیا اساساً ترجمه قرآن کریم امکان پذیر است؟ و اگر آری، چگونه و با چه کیفیتی؟

سیدیحیی یثربی استاد دانشگاه که به تازگی ترجمه‌ای از قرآن کریم را منتشر کرده است در سلسله یادداشت‌هایی نگاهی داشته به مساله ترجمه قرآن کریم و نکات مربوط به آن.

آنچه می‌خوانید نهمین بخش از این یادداشت‌ها است:

سوره­ یونس، آیه 31:

«قُلْ مَن یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّن یَمْلِکُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَن یخُرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیخُرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَىّ‏ وَمَن یُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَیَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلَا تَتَّقُون‏»

مترجمان بسیاری برای ترجمه این آیه تلاش کرده‌اند تا با تعابیر نامانوس ذهن خواننده را با مفهوم آیه آشنا کنند. در حالی که اصلاً نیازی به چنین کاری نیست و مضمون آیه به خوبی روشن و رساست.

ترجمه صحیح این آیه که در آن هیچ ابهامی هم وجود ندارد، چنین است:

بگو: چه کسی از آسمان و زمین به شما روزی می‌دهد؟ و یا چشم و گوش شما، مال کیست؟ و یا چه کسی مرده را زنده می‌کند و زنده را می‌میراند؟ و چه کسی کار جهان را تدبیر می‌کند؟ خواهند گفت: آن، خدا است! تو نیز بگو: آیا پروا ندارید؟!

اینک به برخی ترجمه‌ها از این آیه دقت کنید:

-فولادوند: بگو: «کیست که از آسمان و زمین به شما روزی می‏‌بخشد؟ یا کیست که حاکم بر گوش‌ها و دیدگان است؟ و کیست که زنده را از مرده بیرون می‌‏آورد و مرده را از زنده خارج می‏‌سازد؟ و کیست که کارها را تدبیر می‏‌کند؟» خواهند گفت: «خدا» پس بگو: «آیا پروا نمی‏‌کنید؟»

-مکارم: بگو: «چه کسی شما را از آسمان و زمین روزی می‏‌دهد؟ یا چه کسی مالک (و خالق) گوش و چشم‌هاست؟ و چه کسی زنده را از مرده، و مرده را از زنده بیرون می‌‏آورد؟ و چه کسی امور (جهان) را تدبیر می‌‏کند؟» به زودی (در پاسخ) می‏‌گویند: «خدا»، بگو: «پس چرا تقوا پیشه نمی‏‌کنید (و از خدا نمی‌‏ترسید)؟!

-گرمارودی: بگو چه کسی از آسمان و زمین به شما روزی می‌‏رساند یا کیست که بر گوش و دیدگان (شما) چیرگی دارد و چه کسی زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می‌‏آورد و چه کسی امر (آفرینش) را کارسازی می‏‌کند؟ خواهند گفت: خداوند بگو پس آیا پرهیزگاری نمی‏‌ورزید؟

-خرمشاهی: بگو چه کسی شما را از آسمان و زمین روزی می‌دهد، یا کیست که بر گوش‌ها و چشم‌ها حاکم است؟ و کیست که زنده را از مرده و مرده را از زنده بر می‌آورد، و کیست که کار [جهان‌] را تدبیر می‌کند، زودا که خواهند گفت خدا، بگو پس چرا پروا نمی‌کنید؟

اشتباه رایج میان مترجمان این آیه، ترجمه بیرون آوردن زنده از مرده و مرده از زنده در ترجمه وَمَن یخُرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیخُرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَىّ می‌باشد. در حالی که به سادگی می‌توان گفت چه کسی چه کسی مرده را زنده می‌کند و زنده را می‌میراند؟! مسلماً بیرون آوردن زنده از مرده و مرده از زنده هیچ مفهومی ندارد.