یک پیشنهاد خوب برای هیئات مذهبی

زان یار دلنوازم شکری است با شکایت
گر نکته‌دان عشقی بشنو تو این حکایت

بی مزد بود و منت هر خدمتی که کردم
یا رب مباد کس را مخدوم بی عنایت

رندان تشنه لب را آبی نمی‌دهد کس
گویی ولی شناسان رفتند از این ولایت

در زلف چون کمندش ای دل مپیچ کانجا
سرها بریده بینی بی جرم و بی جنایت

چشمت به غمزه ما را خون خورد و می‌پسندی
جانا روا نباشد خونریز را حمایت

در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود
از گوشه‌ای برون آی، ای کوکب هدایت

از هر طرف که رفتم، جز وحشتم نیفزود
زنهار از این بیابان، وین راه بی‌نهایت

ای آفتاب خوبان! می‌جوشد اندرونم
یک ساعتم بگنجان در سایه عنایت

این راه را نهایت صورت کجا توان بست
کش صد هزار منزل، بیش است در بدایت

هر چند بردی آبم، روی از درت نتابم
جور از حبیب خوش تر، کز مُدعی رعایت

عشقت رسد به فریاد ار خود به سان «حافظ»
قرآن ز بر بخوانی، در چارده روایت

«ما حافظ را فقط به عنوان یک حادثه تاریخی ارج نمی‌نهیم، بلکه حافظ همچنین حامل یک پیام و یک فرهنگ است. دو خصوصیت وجود دارد که ما را وا می‌دارد از حافظ تجلیل کنیم و یاد او را زنده نگاه داریم، اول زبان فاخر او که همچنان بر قله زبان و شعرفارسی ایستاده است و ما این زبان را باید ارج بنهیم و از آن معراجی بسازیم به سوی زبان پاک، پیراسته، کامل و والا، چیزی که امروز از آن محرومیم. دوم، معارف حافظ که خود او تاکید می‌کند که از نکات قرآنی استفاده‌ کرده است. قرآن درس همیشگی زندگی انسان است و شعر حافظ مستفاد از قرآن می‌باشد. حافظ خود اعتراف دارد که نکات قرآنی را آموخته و زبان خودش را به آنها گشوده است. پس محتوای شعر حافظ آنجا که از جنبه بیانی محض خارج می‌شود و قدم در وادی بیان معارف و اخلاقیات می‌گذارد یک گنجینه و ذخیره برای ملت ما و ملت‌های دیگر و نسل‌های آینده است. چرا که معارف والای انسانی مرز نمی شناسد.» (سخنان تاریخی مقام معظم رهبری درباره حافظ شیرازی در آیین گشایش کنگره جهانی حافظ در سال 1367 )

احیای سنّت حافظ‌خوانی در هیئت‌ها

سال گذشته در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی توفیق حضور در مراسم سوگواری یکی از هیئت‌های سنتی و اصیل تهران را پیدا کردم. خاطره خوبی که از این هیئت برای من به یادگار ماند؛ «عالم محور» بودن این هیئت بود. به این معنا که وقت اعظم و مفید مراسم به سخنرانی یک عالم دینی اختصاص پیدا کرده بود. دیگر این که  اکثر مداحان حاضر در هیئت، اشعاری را که برای خواندن و ارائه در مجلس انتخاب کرده بودند، اشعار فاخری از شاعران موضع‌مند و بزرگی چون مولانا، حافظ، سعدی، صائب تبریزی، نیر تبریزی، فواد کرمانی و خوشدل تهرانی بود.

به عنوان مثال در یکی از این شب‌ها مداح ارجمند هیئت غزلی از حضرت لسان الغیب حافظ شیرازی خواند که هر چند در موضوع و به صورت مستقیم، هیچ نسبتی با مُحرّم، عاشورا و کربلا نداشت، ولی موضع و مضمونی ظلم‌ستیزانه و جان و جهانی عاشورایی داشت. غزلی که جمعیت را به تامل و تفکر وا می‌داشت و «گریستن» را همراه با «نگریستن» آموزش می‌داد. دیگر این که مداح توانمند هیئت با خوانش هنرمندانه و زیبای این غزل، چنان «شور و شعور»ی در جان مخاطب می‌ریخت که پیش از این نمونه آن را در جای دیگری ندیده بودم. این خاطره در ذهن من جز خاطره‌های ماندگار و فراموش نشدنی است.

ادامه نسل «کوثری»ها و «موذن‌زاده»ها

به راستی نیز باعث خرسندی است و جای شکر و سپاس دارد که هنوز در حسینیه‌ها و هیئت‌های عزاداری مرثیه خوانان و ذاکران دغدغه‌مندی از نسل کوثری‌ها، موذن‌زاده‌ها، حاج علی آهی‌ها و... داریم که اهل مراقبه، محاسبه و مطالعه‌اند و برای انتخاب شعر و مرثیه فاخر وقت می‌گذارند تا هنگام اجرای برنامه وقت شریف مردم را با اشعار «زردِ کوچه –‌بازاری» و نوحه‌های فی البداهه دم دستی تلف نکنند و حرف‌هایی برخاسته از «سیرت دین» و«معرفت آیین» برای گفتن داشته باشند. مرثیه خوانانی که برای وقت مردم که بی هیچ تردیدی حُکم «حق الناس» را دارد ارزش قائل اند و «هیئت» را همچون کلاسی انسان‌ساز و رسانه‌ای تاثیرگذار و قدرتمند برای نشر و اشاعه آموزه های اصیل دینی و قرآنی می‌دانند.

یقیناً، مداحان و مرثیه‌خوانانی که فارغ از حاشیه‌ها و جار و جنجال‌های پوچ تبلیغاتی، با دغدغه، هوشمندی و بصیرت یک شعر فاخر، ارجمند و برخوردار از مضامین بلند و متعالی را برای مداحی انتخاب می کنند، دایره تاثیرگذاری بیش تری خواهند داشت و در قلوب مردم مقبول‌تر و محبوب‌تر خواهند بود.

مداح و ذاکر اهل بیت(ع) باید شعرشناس باشد

مقام معظم رهبری نیز در دیدارهای سالانه با ذاکران و مداحان خاندان رسالت بارها و بارها این نکات کلیدی را مورد تاکید قرار داده و از ستایشگری به عنوان یک هنر ارزشمند نام برده‌اند که نیاز به کسب مهارت‌های فراوانی دارد که «شعرشناسی» و مهارت در گزینش شعرهای فاخر و معرفت افزا از جمله  این مهارت هاست:

«شعر شما باید خوب، محکم، قوی، خوش مضمون و قانع‌کننده باشد. گاهى قصیده‌اى که شما مى‌خوانید، به اندازه‌ی چند منبرِ یک منبرىِ خوش بیان تأثیر مى‌گذارد. گاهى یک بیت شعرِ بجا به قدر یک کتاب قیمت دارد. اینها آسان و مجانى به‌دست نمى‌آید. انسان باید زحمت بکشد، کار و تلاش کند، شعر خوب را بیابد، آن را حفظ کند و بخواند.» (1377/7/19)

«هیئت»، یک دورهمی خصوصی نیست

اگر همه ذاکران و مداحان اهل بیت(ع) به این دقیقه مهم توجه کنند که امروز «هیئت» نه فقط یک محفل خصوصی و «دور همی» ادواری برای تخلیه هیجانات مذهبی و تحریک احساسات دینی، بلکه یک رسانه تاثیرگذار و قدرتمند برای معرفی اسلام ناب محمدی(ص) و تبیین و تبلیغ معارف توحیدی است، یقینا برای انتخاب شعر و مداحی در هیئت وقت بیشتری می‌گذارند و با رویکردی جدی تر و هنرمندانه‌تر با این مقوله برخورد می‌کنند. امروز دیگر داشتن صداوسیمای خوب برای مداحی کفایت نمی‌کند، چون جنس کار یک مداح با جنس کار یک خواننده غیرمذهبی فرق می کند. امروز یک مداح خوب و موفق باید در کنار صوت و حنجره خوب، از تقوا و سلوک قرآنی، دانش و بینش دینی، بصیرت سیاسی، سواد ادبی و علومی  چون «رفتارشناسی اجتماعی» نیز برخوردار باشد.

با آرزوی توفیق روزافزون برای همه ذاکران و مداحان بصیر، تحریف گریز و خرافه ستیز اهل بیت(ع) که فارغ از وسوسه‌های شهرت و ثروت در این مسیر نورانی گام بر می‌دارند، حسن ختام این نوشتار را به فرازی دیگر از رهنمودها و توصیه های حکیمانه رهبر ادیب انقلاب به مداحان اهل بیت اختصاص می دهم:

«من مکرّر عرض کردم، گاهى یک قطعه‌‏ى شعر که شما در یک مجلسى مى‏‌خوانید، آن ‏را خوب ادا مى‌‏کنید، وقتى یک قطعه‏‌ى پر مغزِ خوش‌‏مضمونِ آموزش‏‌دهنده و آموزنده‏‌اى است، گاهى از یک سخنرانى دو ساعته، سه ساعته‏‌ى ما تأثیر آن بیش تر است؛ گاهى این‏جور است؛ خب، این خیلى فرصت خوبى است. اگر این هزاران عنصر ستایش‏گر و مدّاح و خواننده‏‌ى مذهبى که در سراسر کشور، در مجالس، در محافل، با مردم مخاطبه مى‏‌کنند و مى‏‌خوانند، حدود و ضوابط این‏کار بزرگ را درست رعایت بکنند، شما ببینید چه اتّفاقى مى‏‌افتد.»