سیره پیامبر رحمت(ص) در مزاح با دیگران

* مزاح گويي

پيرزني به حضور پيامبر گرامي اسلام (ص) رسيد و عرض کرد: اي رسولخدا ! در صورت امکان مرا از عاقبت و جايگاهم در قيامت آگاه ساز. حضرت فرمود: پيرزن به بهشت نمي رود. زن ناراحت و دلگير شد و از حضور آن جناب خارج شد. در مسير راه، با بلال حبشي مواجه شد در حالي که پيرزن گريان بود. بلال از او پرسيد: پيرزن ! چرا غمزده و نگران هستي؟ جريان را براي وي بازگو نمود. بلال از سخن پيامبر (ص) تعجب نمود. با يکديگر به محضر رسول گرامي اسلام (ص) رسيدند. بلال، موضوع را با حضرت در ميان گذارد. حضرت فرمود: آري درست است نه پيرزن به بهشت مي رود و نه سياه. بلال نيز افسرده خاطر گرديد و از نزد پيامبر (ص) خارج شدند. در راه، ابن عباس – يکي از اصحاب رسول خدا (ص) - را ديدند و جريان را به اطلاع وي رساندند. ابن عباس گفت: رسول خدا (ص) با شما مزاح کرده است. منظور حضرت اين است که پيرزن، جوان مي شود و سياه نيز سفيد مي گردد و سپس وارد بهشت مي شوند نه آنکه با حالت پيري و با رخساري سياه روانه بهشت شوند. آنان با شنيدن اين سخن، خوشحال گشته و از خوشحالي در پوست خويش نمي گنجيدند و از اينکه پيامبر (ص) با آن جايگاه و موقعيت والاي اجتماعي، آنان را طرف مزاح خويش قرار داده است، بسي مسرور و خشنود گرديدند.

عمه آن حضرت - صفيه دختر عبدالمطلب- نيز که پير و فرتوت شده بود، از آن حضرت خواست که برايش دعا کند تا به بهشت برود. حضرت عين سخن فوق را فرمودند و او دلگير شد. سپس حضرت، مزاح خويش را به کريمه قرآني" إنّا أنشاءناهنّ إنشاء فجعلناهنّ أبکاراً " مستند ساختند که مي فرمايد: " ما آنان را به صورت دوشيزگان وارد بهشت مي کنيم"

*ذو الأذنین

البته نظاير اين رفتار در لابلاي برگ هاي تاريخ به گونه هاي مختلف آمده است که از جمله آنها شوخي حضرت با کودکان خردسال است. او گاهي آنان را " ذو الاُذنين" صدا مي کرد و مي فرمود : " اي دو گوش" و بدين ترتيب، موجبات شادي خاطر و لبخندکودکان را به وجود مي آورد. گاهي نيز با اصحاب و ياران خويش، به تفريح و سرگرمي مي پرداخت و يا مسابقه دو و کشتي برگزار مي کرد.

تأمل و درنگ در اين سيره رفتاري حضرت چه با حسن و حسينش، چه با ديگر خردسالان و يا با ياران و اصحابش، گوياي آنست که جايگاه فردي و اجتماعي شخص، از رهگذرِ رياست جامعه و حکومت، و يا برخورداري از دانش و بينش برتر نبايد مانع و حجابي فراروي گفتگوي صميمي، دوستانه و يا مزاح گويي و تبسم وي در کانون گرم خانواده، جمع دوستان و يا در ميان ديگر آحاد جامعه گردد.

از اين رو، مقوله هايي چون برخورداري فرد از مسئوليت اجتماعي و پست اجرايي، تکيه بر کرسي تدريس در مراکز علمي آموزشي، قرار گرفتن در جمع نخبگان و چهره هاي موفق جامعه، و يا برخورداري از ثروت و امکانات انبوه اقتصادي و ... در نقش راهزني شيطاني براي آدمي جلوه مي کنند تا وي را از همزيستي متوازن و برقراري مناسبات انساني سالم- متناسب با شرايط و سنين گوناگون انسانها- بازدارند.

تأمل و کاويدن در سيره پيامبر اعظم (ص) و الگوگيري از روش و منشِ آن حضرت، در تضعيفِ شکل گيري و سامان يابيِ چنين راهزني هايي، تأثير بسزا خواهد داشت. در واقع، دين مبين اسلام، ديني جامع و رهبرانِ معنوي آن - رسول گرامي اسلام (ص) و امامان معصوم عليهم السلام- رهبراني پاسخگو به نيازهاي طبيعي بشر و پيام آوران و مبلغان مشي متعادل و ميانه براي آحاد انسانها بوده و هستند. از اين رو، همواره از ارائه دستوراتي يک سويه، خشک و غير قابل انعطاف پرهيز داشتند، و در معرفي آييني همسو با طبع بشري و همخوان با عقل و خرد آدمي سعي وافر به خرج داده، و همگان را به دوري از افراط و تفريط سفارش و توصيه مي نمودند.

*شوخی و انعطاف پذیری از صفات مؤمنان راستین است

پيامبر رحمت (ص) در سخني، يکي از صفات مؤمنان راستين را شوخي و انعطاف پذيري بر شمرده و در مقابل، انسان هاي منافق را داراي روحياتي خشن و چهره اي در هم کشيده معرفي نموده اند. ايشان مي فرمايند: " انسان مؤمن، شوخ و شنگ است و فرد منافق، اخمو و خشمگين است"

بدون ترديد، انسانهاي وارسته و پرهيزگار در تأسي به پيامبر اعظم (ص) و الگوي حيات بخش زندگاني بشر، نشاط و شادابي اشان در چهره آنان نمودار است. آنها در عين توأم ساختن جدّيت، قاطعيت و تلاش و کوشش خستگي ناپذير در عرصه حيات اجتماعي، در مناسبات انسانيِ خويش، از سرِ انعطاف، رحمت و نرمخويي همراه با شوخي و مزاح تعامل مي کنند.

پی نوشت:

کتاب سيره پيامبر اعظم (ص) به قلم على اصغر عطاران طوسى