صحیفه سجادیه گنجینه گرانبهای حقایق و معارف الهی

عقیق: از آنجا که در زمان امام چهارم شرایط اختناق آمیزی حکفرما بود، امام بسیاری از اهداف و مقاصد خود را در قالب دعا و مناجات بیان می کرد. مجموع دعاهای امام سجاد(ع) به نام « صحیفه سجادیه» معروف است که پس از قرآن مجید و نهج البلاغه بزرگترین گنجینه گرانبهای حقایق و معارف الهی به شمار می رود به طوری که از ادوار پیشین از طرف دانشمندان برجسته ما «أخت القرآن »(1) ، « انجیل اهل بیت (ع) » و« زبور آل محمد (ص) » لقب گرفته است.(2)

صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه وی نیست بلکه دریای بیکرانی از علوم و معارف اسلامی است که طی آن مسائل عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و پاره ای از قوانین طبیعی و احکام شرعی در قالب دعا مطرح شده است.

در سال 1353 ه. ق مرجع فقید، مرحوم آیت الله العظمی نجفی مرعشی قدس سره نسخه ای از صحیفه سجادیه را برای علامه معاصر مؤلف تفسیر طنطاوی( مفتی اسکندریه)  به «قاهره» فرستاد. وی پس از تشکر از دریافت این هدیه گرانبها و ستایش فراوان از آن در پاسخ چنین نوشت: «این از بدبختی ماست که تاکنون بر این اثر گرانبهای جاوید که از مواریث نبوت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن می نگرم آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایینتر می یابم. »(3)

به خاطر اهمیت و اعتبار کم نظیر صحیفه سجادیه، در تاریخ اسلام شرحهای بسیاری به زبان عربی و فارسی بر این کتاب نوشته شده است.

مرحوم علامه شيخ آغا بزرگ تهراني در كتاب پر ارج (الذريعه) در حدود پنجاه شرح (غير از ترجمه ها) بر صحيفه سجاديه را نام برده است.(4)

علاوه بر اين شرحها، گروهي از دانشمندان گذشته و معاصر، ترجمه هاي متعددي بر صحيفه نگاشته اند كه تعدادي از آنها در سالهاي اخير چاپ و منتشر شده است.

صحيفه سجاديه شامل 54 دعا است كه فهرست عناوين آنها بدين قرار است:

1. ستايش خدا.

2. درود بر محمد، صفحه و خاندان او.

3. درود بر فرشتگان حامل عرش.

4. درخواست رحمت براي پيروي پيامبران.

5. دعاي آن حضرت براي خود و دوستانش.

6. دعا هنگام صبح و شام.

7. دعاي آن حضرت هنگامي كه پيشامدها و حوادث مهم پيش مي‏آمد و نيز به هنگام اندوه.

8. در پناه جستن به خدا از ناملايمات و اخلاق ناپسند و كارهاي زشت.

9. در اشتياق به طلب آمرزش.

10. در پناه بردن به درگاه خداوند.

11. در طلب فرجام نيك.

12. در اعتراف به گناه و طلب توبه.

13. در درخواست حوائج.

14. در شكايت از ستمگران، هنگامي كه مورد ستم واقع مي‏شد يا از ستمگران كاري كه خوش نمي‏داشت، مي‏ديد.

15. هنگام بيماري و پيش آمدن اندوه يا گرفتاري.

16. درخواست عفو از گناهان و عيبها.

17. درخواست دفع شر شيطان و پناه بردن به خداوند از دشمني و مكر او.

18. دعا پس از رفع خطر و پس از برآورده شدن سريع حاجت.

19. در طلب باران پس از قحطي و خشكسالي.

20. در طلب اخلاق ستوده و رفتار پسنديده.

21. دعا هنگام حزن و اندوه.

22. دعا هنگام سختي و مشقت و مشكلات.

23. در طلب عافيت و شكر و سپاس بر آن

24. دعاي آن حضرت براي پدر و مادرش.

25. دعا درباره فرزندان خود.

26. درباره همسايگان و دوستان.

27. دعا براي مرزداران كشور اسلامي.

28. در پناه بردن به خدا.

29. دعا هنگام تنگ شدن روزي.

30. در طلب ياري از خدا براي پرداخت قرض.

31. در ذكر توبه و طلب آن.

32. دعا پس از نماز شب.

33. در طلب خير.

34. دعا هنگام گرفتاري و هنگام ديدن كسي كه به رسوايي گناه گرفتار شده بود.

35. دعا در مقام رضا هنگام ديدن دنياداران.

36. دعا هنگام شنيدن صداي رعد و ديدن ابر و برق.

37. دعا در اعتراف به اينكه از عهده شكر نعمتهاي خدا نمي‏توان بر آمد.

38. در عذرخواهي از كوتاهي در اداي حقوق بندگان خدا.

39. در طلب عفو و رحمت.

40. دعا هنگامي كه از مرگ كسي با خبر مي‏شد، يا از مرگ ياد مي‏كرد.

41. در طلب پرده پوشي و نگهداري از گناه.

42. هنگام ختم قرآن (پايان قرائت آن).

43. هنگام نگاه كردن به ماه نو و رؤيت هلال.

44. دعاي اول ماه رمضان.

45. دعا در وداع ماه رمضان.

46. دعاي روزهاي عيد فطر و جمعه.

47. دعا در روز عرفه (نهم ذيحجه).

48. دعا در روزهاي عيد قربان و جمعه.

49. دعا براي دفع مكر دشمنان.

50. در ترس از خدا.

51. در تضرع و زاري.

52. اصرار در خواهش از خدا.

53. در مقام كوچكي در پيشگاه الهي.

54. در طلب رفع اندوهها.

برای آشنایی بیشتر با این کتاب پر ارج به یادگار مانده« صحیفه سجادیه امام سجاد(ع)» فهرست دعاهای آن را یادآور شدیم. امید است تا با توفیقات حضرت رب العالمین بتوانیم به این ذخائر بزرگ علمی و تربیتی و گنجینه گرانبهای حقایق و معارف الهی آن حضرت مراجعه و مطالعه و استفاده کامل را ببریم.

پی نوشت ها:

1_(الذریعة انی تصانیف الشیعه، ج15، ص18، شیخ آغا بزرگ)

2_(ابن شهر آشوب معالم العلما،ص125؛ ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین؛ سید علیخانی مدنی،ص 5و4)

3_(صحیفه سجادیه،صدر بلاغی،ص37)

4_ شیخ آغا بزرگ، الذریعة انی تصانیف الشیعه،ج3، ص 345 الی 359، بنقل از کتاب سیره پیشوایان تألیف مهدی پیشوائ، ص 271)

211008