مقصد شناسی جریان اربعین، موضوع اصلی کنگره لقاءالحسین(ع)

اربعین پلکانی است که انسان را به رستگاری می‎رساند
لطفاً مقداری درباره جریان اربعین و چالشها و فرصتهای آن مقداری توضیح دهید.
حجت‎الاسلام اصفهانیان:‌ جریان اربعین را فضایی بسیار مناسب برای تحول جامعه بشری می‎بینیم زیرا در سالیان اخیر موجش در حال شعله گرفتن است و دلهای زیادی را با محوریت امام حسین(ع) به سوی خود جذب کرده است. جامعه بشری به این سبک و سیاق جدیدی که خداوند متعال در عالم قرار داده است، علیرغم افول فرهنگی در نظام بین‎الملل و سرسره سقوطی که جریان فراماسونری با پروتوکلهای صهیون در این صد و اندی سال اخیر شکل داده است، شاهد یک تحول روحی و صفاتی است. انقلاب اسلامی ایران، جریان بیداری اسلامی و همین طور جریان اربعینی دقیقاً بر خلاف سرسره سقوط، یک پله‎کان صعود است، بالابرنده‎ای است که انسان را به صورت جمعی انسانها را به راه رستگاری سوق میدهد. این تفاوت را انسان حس میکند. در مسیر سقوط جامعه بین‎الملل یک فضایی برای رشد و ارتقاء شکل گرفته است، این را می‎فهمیم، اما یک بخشی در اینجا مغفول است که آن هم نوع تفکر و بصیرت به این ماجراست. انسانهایی که در جریان‎ اربعینی وارد شدند، از خیل کثیر مشتاقانی هستند که در این سالها قلبهایشان به ماجرای اربعینی کشیده شده بود، حالا پاهای آنها نیز کشیده شده است، اما چشمها و مغزها تحلیل باید و شاید را از این ماجرا ندارد.
این تحول عظیم را چگونه باید کمک و همراهی کرد تا انسانهایی که در این جریان قرار میگیرند، همگی انسانهای مستقیم القامة و مقتدر و فهیم باشند و از این جریان حسی و عظیم نورانی بهره‎مند و سربازان جبهه حق شوند؟ سربازانی که به حسب منطقهای متعدد قرآنی و روایی در این مقطع زمانی به فضای «اولی باس شدید» کشیده شوند؟ سربازانی که مبارزانی با معرفت هستند ـ که امروز جبهه حق نیازمند آنهاست ـ تا در آستانه آخرالزمان به شکل منظم و منسجم این فضا را به خودش ببیند و بر پیکره جبهه باطل بتازند. انسان اربعینیِ امروز انسانی است که قلب او جلو، قدری پایش عقب‎تر است و مغزش فرسنگها با جریان اربعین فاصله دارد. انسان جریان اربعینی باید مغز و پایش در راستای قلبیاتش قرار گیرد و او را به سمت مقصد حرکت دهد.

سیاستهای کلان ما با برنامه‎های الهی همراستا نیستند
چرا بحث اربعین از اصلی‎ترین موضوعات مطالعات و نشستهای مرکز پژوهش مسجد جمکران قرار گرفت؟
آن چیزی که امروز در جریان اربعینی دیده نمیشود و یا کمتر دیده میشود، فضای عقلانی، بصیرت‎مدار و تحلیلی است که نیازمند آن است لایه نخبگانی  به این جریان ورودی منسجم‎تر داشته باشد، خودش بهره‎مند شود، بیشتر ببیند و بعد متناسب فضای صحیحی که کشف میکند، مسیرهایی را پیش روی جامعه توحیدی قرار دهد. به این مناسبت مطلبی عرض کنم که پاسخ بخش دوم سؤال قبلی شما هم باشد. امروز ما با چالشهای مختلفی در حوزه اربعین حسینی شاهدیم. بخشی از این چالشها را مجموعه‎های خدماتی و رفاهی برطرف کردند. بخشی از آن را مجموعه‎های تبلیغی پوشش دادند، اما چون لایه فکری هنور به درستی شکل نگرفته است، عملیاتی که در حوزه تبلیغ و اجرا دارد شکل می‎گیرد گاهی دچار خلأهای جدی میشود. دو مثال خدمت شما عرض میکنم تا ببینید چه فضایی را ما با مدیریت خودمان دچار چالش کردیم. اگر یک نفحه الهی آمده باشد و ما بخواهیم مسیر این نفحه الهی را هموار بکنیم تا جامعه بشری بیشتر به این نفحه بپیوندد و سهل‎تر همراهی کند، اگر منطق‎مان این باشد، آیا عراق که به ما میگوید ویزا را حذف کنید، ما مقاومت میکنیم؟ نخست وزیر عراق بحث حذف ویزا را دارد، یک دلیلی دارد که ما ویزا را حذف نمیکنیم. ممکن است این دلیل کاملاً امنیتی باشد، اما به هر صورت اگر منطق همراهی با نفحه مدنظر باشد، شاید به گونه‎ای دیگری رفتار کنند. ما باید همراهی با مسیر نفحه بکنیم و آمدن افراد به شکل گسترده را هموار بکنید.

همین طور زمانی که ما به موقعیت ایام اربعینی برسیم، پیش از این بلیطهای معمول ما برای فروش جهت سرزمین عراق نصف آن هزینه‎ای است که در ایام اربعین دارد شکل میگیرد. عراق وقتی به ایام شلوغ میرسد، بلیط را نصف قیمت میکند، اما وقتی ما به این ایام میرسیم، از فضای حاکمیتی خودمان می‎بینیم قیمت بلیط دو برابر میشود. به طور طبیعی وقتی قیمت بلیط گران میشود، هزینه آزاد هم چهار برابر قیمت معمول میشود. ما باید تراز و معیارهایی تعریف کنیم، از اصلی‎ترین معیارهای جریان اربعینی، همراه شدن و همراه کردن و تسهیل کردن از نور اربعین حسینی(ع) در این سالهای اخیر است. آیا سیاستهای ما بر اساس منطق همراهی با این جریان الهی است؟ این معلوم است که سیاستگذاران ما هنوز متوجه اصل ماجرا نشدند که در تعارض با برنامه خدا رفتار میکنند. اگر ما ندانیم چه منطقه عملیاتی و میدانی را خداوند متعال شکل داده است، بیش از اینکه بخواهیم همراه برنامه خداوند متعال شویم، بدون آشنایی و دقت مسیرهایی را سامان میدهیم که این مسیرها در تعارض با برنامه‎های الهی است. به جای اینکه جاذب باشد و تسهیل کند، به جای اینکه توسعه دهد، عملاً سخت‎کننده مسیر  است.

اصلاح معضلات رفاهی اربعین، کمترین نتیجه مطالعات راهبردی اربعین است
همچنین در فرهنگ ما اینطور بوده که برای هیأت اباعبدالله(ع) همه تاکنون سعی کرده‎اند چیزی بیاورند و نخواستند چیزی برداشت کنند، اگر سیاست اجرائی کشور در ایام اربعین طوری باشد از مردمی که به زیارت امام حسین(ع) آمدند چیزی دریافت کنند، مخالف سنتهای ما و مخالف نفحه‎های الهی است. بنابراین اگر ما به شکل راهبردی و کلان این ماجرای آسمانی را مطالعه کنیم، فضای خدماتی و دنیایی ما به چالش کشیده نمیشود که نمونه آن را در ایام انقلاب اسلامی و فضای جنگ شاهد بودیم.

بنابراین مرکز مطالعات راهبردی اصحاب‎الحسین(ع) با همکاری جدی عتبه مقدسه حسینیه و مشارکت خوب مسجد مقدس جمکران سنگ بنایی را قرار داد تا با حضور اساتید و نخبگان کشور مطالعات جدی و عمیق در حوزه اربعین سامان پیدا کند. سال گذشته حدود 6 سمینار علمی و یک برنامه را به همت مسجد مقدس جمکران داشتیم تا فضای نخبگانی بیش از پیش درگیر این ماجرا شود تا جایی که خروجی کار را با عنوان «کنگره بین‎المللی لقاءالحسین» در عتبه مقدسه حسینیه به محضر اباعبدالله الحسین(ع) ارائه کردیم. در امتداد حرکت گذشته امسال نیز فضای تخصصی خودمان را قوت دادیم و با شکل‎دهی حداقل سه کمیسیون علمی و با ارائه مقالات مناسب در حوزه علوم اجتماعی و فرهنگی، آینده‎شناسی و تمدنی مباحثی بسیار پرمحتوا و کلان را از سوی اساتید داریم تا هم خودمان بهره‎مند شویم و این جریان را بهتر مطالعه کنیم و هم اینکه حاصل این مطالعات را در معرض مجموعه‎های متولیان امر قرار دهیم. اینها کلیات برنامه‎هایی است که در یک هفته قبل از اربعین در 15 سفر در عتبه مقدسه حسینیه و در سالن خاتم‎الانبیاء از صبح تا غروب خواهیم داشت.

اربعین را بارزترین مصداق و تحقق نصرت امام زمان(عج) دانستیم
آقای امامی نظر شما به عنوان دبیر اصلی کنگره بین‎المللی لقاءالحسین(ع) درباره این همایشها و نشستهای تخصصی اربعین حسینی(ع) چیست؟
سیدمجید امامی: هدف ما تبیین چارچوبها و مرزهای مطالعات اربعین در راستای بیانات حجت الاسلام اصفهانیان بود که زیاد اطاله کلام نمیکنم. در واقع معتقدیم این حوزه میان رشته‎ای مهم الهیات تمدنی و تاریخی و فرهنگی ما بایستی بیش از اینها موضوع مطالبه و تحقیق قرار گیرد، بنابراین فراخوان محدود دادیم تا بتوانیم تخصصی‎تر کار را ادامه دهیم و اکنون با انتشار کتاب همایش سال گذشته در سه جلد و بیش از 800 صفحه و بسیاری از فعالیتهای علمیِ پیرامون همایش، اهمیت موضوع علمی را در محدوده حوزه و دانشگاه دنبال میکنیم.
واقعاً معتقدیم اگر قرار باشد مطالعات تمدنی و مطالعات تاریخی مهدویت بر اساس مطالعات کلامی و مطالعات فلسفی این حوزه شکل بگیرد، نیازمندیم با پدیده‎های تاریخی و اجتماعی عصر خودمان رابطه خیلی جدی برقرار کنیم. یعنی پشت درهای بسته نمیشود درباره مهدویت تمدن‎ساز و جامعه‎ساز صحبت کرد. نمیشود انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و تحولات بعد از انقلاب، بیداری اسلامی و اربعین را نگاه نکرد و در خصوص مهدویت تمدنی و اجتماعی صحبت کرد. خب رسالت ما و تمام دوستانی که دارند در این مجموعه زحمت می‎کشند، نگاه آزادسازی ظرفیتهای مطالعات مهدویت است، لذا این تأکید در کنار کارهای دیگر بیش از کارهای دیگر در مطالعات و در سرمایه‎گذاری‎های فکری ما در موضوع اربعین است، زیرا اربعین را با استمزاجی که با مراجع کردیم و با تحقیقاتی که انجام دادیم، بارزترین مصداق نصرت امام زمان و تحقق نصرت حضرت دانستیم، همان طور که در زیارت زیارت اربعین میگوییم «وَ نُصرتی لَکُم مُعَدَّةٌ» در واقع میتوان گفت همان تفسیر نصرت به امام منصوری است که در زیارت عاشورا آمده است. در زیارت عاشورا میخوانیم: «فَاَسْأَلُ اللهَ الَّذی أكْرَمَ مَقامَكَ وَاَكْرَمَنی اَنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ ثارِكَ مَعَ اِمام مَنْصُور».

امام حسین(ع) نقش اساسی در امر ظهور امام زمان(عج) دارد
حال اگر این نصرت عینی، عملی، تمدنی و انفسی امام زمان(عج) اگر شناخته بشود، به طور طبیعی مهدویت اجتماعی و تمدن‎ساز تئوریزه میشود. اگر حسین‎بن علی و ماجرای عاشورا جهانی شود، ظهور محقق میشود، زیرا خود امام زمان(عج) در دوران ظهور خودشان را با امام حسین(ع) معرفی میکنند. بنابراین اینطور می‎فهمیم که اگر امام حسین(ع) و ماجرای عاشورا جهانی شود، از یک بعد این امکان وجود دارد که حتماً ماجرای عاشورا و مظلومیت و غصب حق اباعبدالله(ع) خاصیت جهانی شدن دارد. اگر این جهانی شدن رخ دهد، ظهور تحقق خواهد یافت. امامی که بتواند خودش را منتقم خون به ناحق ریخته معرفی کند و فطرتهای بشری را جذب خودش کند، حتماً مورد نصرت واقع میشود. کدام فطرت پاک بشری است که این مظلومیت و معصومیت و حقانیت را نفهمد و متوجه نشود؟ بنابراین به نظر میرسد ماجرای اربعین حتی فراتر از یک مناسک یا گردهمایی است تا جایی که میزان استقبال از ماجرای اربعین از مناسک حج که از مقدس‎ترین مناسک مسلمین است.

ظرفیت فزاینده پیاده‎روی اربعین خاصیت جهانی شدن
اگر شرایط ظالمانه رسانه‎های جهان ماجرای اربعین را به اندازه نیمی از پوششهای مسابقات فوتبال پوشش میداد، خیلی اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی و تمدنی جهان متحول میشد، اما نباید نگران بود بلکه معتقدیم این ظرفیت فزاینده پیاده‎روی اربعین خاصیت جهانی شدن در پرتو انوار مقدس امام حسین(ع) را دارد که میتوان گفت از نشانه‎های محتوم ظهور است.

شنیده شد مسجد جمکران کتابی در زمینه اربعین به چاپ رسانده است؛ در این باره توضیح میدهید؟
نام کتاب بر گرفته از آیه8 سوره صف «و اللّهُ مُتِمّ نورِه؛کاوشی در ابعاد الهی، تمدنی و مهدوی حرکت اربعین» و در سه جلد است. این کتاب حاصل همت مشترک مؤسسه مطالعات راهبردی و فرهنگی اصحاب الحسین علیه‌السلام، پژوهشکده مهدویت و آینده‌اندیشی مسجد مقدس جمکران در برگزاری دومین کنگره بین المللی لقاءالحسین علیه‌الاسلام است. جلد اول درباره اجلاسیه و نشستهای تخصصی، جلد دوم دباره مجموعه مصاحبه‌های علمی، جلد سوم برگزیده مقالات و یادداشتهای کنگره بین المللی لقاءالحسین علیه‎السلام و در سه جلد است که سال گذشته چاپ محدود شده بود و به صورت ویژه‎نامه بود، اما امسال به صورت کتاب علمی و به صورت کامل‎تر و مستقل چاپ شده است. بخشی از محتواهای کتاب برای عموم فرهیختگان و علاقه‎مندان به زیارت اربعین قابل استفاده است. کتاب طوری نیست که در سطوح خارج حوزه مورد توجه قرار گیرد. ان شاءالله یک جلدِ مستقل به زبان عربی و به صورت گزیده‎ای قرار است چاپ شود. همکاران ما بنا دارند خیلی سریع ظرفیتی فراهم کنند تا بتواند قبل از اعزام و آغاز سفر مشتاقان اربعین، از طریق درگاه فروش الکترونیک سایت کتاب جمکران و یا از طرق ساده‎تر به دست مشتاقان برسد طوری که توزیع مردمی صورت بگیرد.

از اهداف اصلی کنگره لقاءالحسین(ع) سیر مطالعات منطقی جریان اربعین است
درباره کنگره بین‎المللی لقاءالحسین(ع) مطلبی باقی مانده است توضیح دهید؟
اکثر مطالب را حجت الاسلام اصفهانیان اشاره کردند. اما باید گفت مطالعات اربعین یعنی به رسمیت شناختن اربعین به عنوان یک سوژه علمی ناب و زنده. الان به نظر میرسد خود سوژه  زنده، شناخته شده و مورد توجه دارد قرار میگیرد و حالا تازه مورد چکش‎کاری، مطالعات و تفحص از حوزه‎ رشته‎های متخلف علوم انسانی و الهیات قرار میگیرد و از دل این کاوش امید است هم آسیب‎شناسی، هم آینده‎پژوهی و هم تدوینهای مناسبی خارج شود. اگر مشابه ماجرای اربعین در هر مکتب و هر فضای اجتماعی و تمدنی دیگری شکل میگرفت، فقط درباره موضوع آسیب‎شناسی آن، تا به حال چندین مرکز مطالعاتی برایش تأسیس میشد. کاری که در همایش بین‎المللی لقاءالحسین انجام شده است، این بوده که فرهیختگان جسارت کنند و با منطق وارد فضای مطالعات اربعین شوند.
مجموعه‎هایی که در این همایش مشارکت داشته‎اند، مؤسسه اصحاب الحسین(ع)، پژوهشکده جمکران، عتبه حسینیه در عراق، دانشگاه امام صادق(ع)، دبیرخانه همایش ملی اربعین،‌ پژوهشکده مطالعات فناوری و ستاد معرفتی آیات نور بوده‎اند.  هر کدام از کمیسیونها یک مسئول داشته که از اساتید مبرز این حوزه هستند. همچنین دانشجویان، طلاب و فرهیختگانی که در عبته حسینیه رفت و آمد دارند، میتوانند در این کنگره حضور داشته باشند.

موضوع دومین کنگره بین‎المللی لقاءالحسین(ع) مقصدشناسی جریان اربعین
موضوع و یا سرفصل این دوره از همایش چیست؟
حجت‎الاسلام اصفهانیان:سال گذشته تمرکزمان بر شناخت خواستگاه اربعین بود و امسال تمرکزمان بر روی مقصدشناسی است. بنابراین عنوان کنگره بین‎المللی «بررسی ابعاد الهی اربعین از مبدأ تا مقصد». آن چیزی که در جریان اربعینی باید روشن باشد، اولاً این است که خواستگاه این جریان چیست که قدری این موضوع را مورد مطالعه قرار دادیم. آیا این جریان در امتداد قدمهای ارزشمند جناب جابر است که تاکنون ادامه یافته و این پدیده را شکل داده است؟ آیا این جریان در امتداد رفتن صدام است؟ آیا این جریان در امتداد شکل‎گیری داعش و حرکتهای تروریستی و تهییج شیعیان است؟ آیا این جریان در امتداد حرکت 80 ساله عالمان نجف است؟ یا علاوه بر اینکه تمام این فضاها میتواند در حاشیه کار دیده شود، اصل این جریان، یک نفحه الهی و اجتماعی خاص در این زمانه برای تحقق یک مقصد متعالی است؟ آیا هر کدام از این ابعاد که ذکر شد، قابل تحلیل است و تحلیلش قوی‎تر است؟ اگر هر کدام از اینها را مبنا قرار دهیم، تحلیلمان متفاوت میشود، نگاهمان به جغرافیا متفاوت میشود، نوع عملکرد و سیاست گذاری ما متفاوت میشود و همان که مبدأشناسی در جریان اربعین مهمترین چیز است، مقصدشناسی هم‎عرض و به همان قوت، مهمترین چیز است.

ما باید مقصد جریان الهی اربعین را کشف کنیم
ما بدانیم خداوند متعال در این سالها این پدیده عظیمِ اجتماعیِ تحول قلوب و تجمیع قلوب را شکل داده است، گامهایی را دارد همراه میکند؛ بنابراین باید مقصد را بشناسیم. با مسئولین سیاستگذار و متولیان این جریان عظیم در ایران و عراق که صحبت کردیم، بدون استثناء و متواضعانه یا ابراز میکردند ما نمیدانیم مقصد جریان اربعینی چیست و یا سکوت میکردند. بنابراین مطالعات ما بیشتر روی مقصدشناسی تمرکز یافت، لذا کمیسیون آینده‎پژوهی ما کمیسیونی بسیار جدی و برای کشف مقصد جریان اربعینی است. جریان اربعینی امروز یک سلاح و ابرسلاح عظیم در جبهه حق است. جریان اربعینی بزرگترین معجزه تاریخ بشری است و این حرف از سر ذوق نیست بلکه این جریان به لحاظ کثرت، وسیع‎ترین تحول را در طول تاریخ بشریت و در حساسترین دوران، یعنی دوره غیبت شکل داده است. جریان اربعین نمیتواند بدون برپایی یک مقصد باشد، نمیتواند طراحی و بعد همین طور رها شده باشد بلکه ما باید آن را کشف کنیم. در همین فضای تعاملی و گفتگوهای علمی، مسأله‎ای را روی میز گذاشتیم که از این قرار است: جریان اربعینی مثل بیداری اسلامی حتی فراتر، مثل انقلاب اسلامی و البته با وسعت خیلی بیشتر، تحقق یک وعده الهی را جستجو میکند که عبارتند از تحقق پیکره امت اسلامی و تحقق «نابودی صهیونیزم» در این زمانه و این همان مقصد اصلی در راستای مهدویت است که کار مطالعاتی آن انجام شده است. البته این مسأله‎ای است که روی میز قرار دادیم و ممکن است چندتا مقصد دیگر از دل آن بیرون بیاید، ممکن است همین مقصد به چالش کشیده شود.

جریان اربعین حسینی(ع) بر محور تشیع اما با ظرفیت بین‎الادیانی است
در پیاده‎‎روی اربعین حدود 25 میلییون حضور مادی داشته‎اند در صورتی که تعدادی بسیار فراتر از آن، با قلبشان به کربلا کشیده شدند. هر اندازه این جریان افزایش پیدا کند، نیاز به حضورِ همراه با بصیرت شکل می‎گیرد. این وسعت دو میلیون نفری را صهیونیست و وهابیت به شکل عاقلانه نمیتواند در فضای تجمع جهانی سالانه ایام حج ببیند، بنابراین برایش برنامه‎ریزی میکند تا فضای فکری و سلامت آن را مخدوش کند و به انحراف بکشاند. خب این یک جریان 25 میلیونی است که بر محور تشیع اما با ظرفیت بین‎الادیانی است. بنابراین دشمن این فضا را مورد رصد قرار دده است. اگر نتوانیم مسیرهای صحیح و عاقلانه را شکل دهیم، آیا ممکن نیست این جریان یک راهپیمایی کم‎خاصیت و از ظرفیت خودش خارج شود؟ بنابراین لایه نخبگانی باید ورود کند. امسال با تدبیری که با اساتید مختلف داشتیم، در امتداد حرکت پیشین از مبدأ به سمت مقصد آمدیم، زیرا معتقدیم وقتی مبدأ و مقصد مشخص شود، بسیاری از فضاهای عملیاتی میداند چکار کند، بنابراین خودش را باید با آن جریان هماهنگ بکند و میداند مقصد کجاست و حالا در راستای مبدأ و مقصد الهی گام بر میدارد.