«شعر آیینی» قبل از آیینی‌بودن باید شعر باشد

عقیق:دومین روز از اردوی زنجان بانوان شاعر عضو دورۀ آفتابگردان‌ها به همت موسسه شهرستان ادب برگزار شد. از جمله برنامه‌های روز دوم این اردوی ادبی کلاس «سنت و نوآوری در شعر معاصر» با تدریس زهیر توکلی از شاعران و منتقدان مطرح کشور بود. کلاسی که نام خود را از کتاب معروف مرحوم دکتر قیصر امین‌پور وام گرفته بود.

*توکلی: سنت بدون نوآوری محکوم به مرگ است

در دومین روز برگزاری پنجمین دوره آموزشی شعر جوان انقلاب اسلامی که با حضور بانوان شاعر از سراسر کشور برگزار شد سرایندۀ کتاب «میخانقاه» درخصوص نوآوری بر پایه سنت در شعر معاصر تصریح کرد: سنت و نوآوری دو چیز جدا از هم نیستند چرا که اگر سنتی وجود نداشته باشد، آن سنت مرده و به تاریخ پیوسته و اگر وجود داشته باشد پس نو است چون نوآوری درآن صورت می‌گیرد.

زهیرتوکلی افزود: سنت بدون نوآوری زنده نمی‌ماند و اگر سنت باز تولید نشود خواهد مرد. وی ضمن اشاره به این مطلب که جدال برسر سنت و نو آوری از دوران مشروطه به بعد شکل گرفته است اظهارداشت با توجه به اینکه هرانقلابی باخود ادبیاتی را می‌آورد، در دوران مشروطه شاعران مجبور بودند زبان شعر را به زبان کوچه و بازار نزدیک کنند تا مردم معانی و مفاهیم مورد نظرشان را بهتر بفهمند چرا که اشعار خانقاهی و درباری ظرفیت این که مردم را جذب کنند، نداشتند.

توکلی در ادامه با یادی از دکتر شفیعی کدکنی گفت: ایشان بهترین استاد ادبیات فارسی درحال حاضر دنیا هستند و در کتاب سال‌های اخیر خود با چراغ آیینه گفته‌اند: شعر نو، ذیل ترجمه است.

توکلی در ادامه افزود؛ سنت مثل موجودی زنده است که باید با او تعامل و گفت‌وگو کرد اما نمی‌شود به او گفت نباش.

وی اظهار داشت اگر افرادی مثل اخوان نبودند و نمونه‌هایی مثل زمستان را نمی‌سرودند شعر نیمایی به این زودی تثبیت نمی‌شد. توکلی در پایان افزود: شعری نو است و می‌تواند موج ایجاد کند که صورت و معنای آن باهم نو شده باشند.

*ولیئی: وظیفۀ ابلاغ معنا، پس از پیامبران به دوش شاعران است

در عصر روز دوم اردوی آفتابگردان‌ها به دکتر قربان ولیئی اختصاص پیدا کرد. ولیئی در ابتدا گفت: غیبت اندیشه و معنویت غیبت هراس‌آوری در شعر معاصر است. شعر اتفاقی‌ست که در احساس یا عاطفه می‌افتد و در زبان خود را نشان می‌دهد. توانش زبانی و طبع شاعرانه این اتفاق را به شعر می‌کشد.

سرایندۀ مجموعه شعر «لحظۀ جهان» خاطر نشان کرد: نخستین سخن‌ها شعر بوده است. شعر دوباره نامیدن اشیا است و توفیق در نامیدن دوباره کار شاعران برجسته است. شاعر چنان اشیا را می‌نماید که گویی اولین بار است می‌بیند.

شاعران پس از انبیا برای ابلاغ معنویت برگزیده شده‌اند. ولیئی آغاز معنویت را رجوع به خود و کشف خود دانست و برخی ویژگی های شخصیت معنوی از جمله تجربیات معنوی، شفقت، دوری از کینه ورزی، حدیث نفس، اهل مدارا بودن، صلح طلبی، در حال زندگی کردن و ابتهاج را برشمرد و تشریح کرد. همچنین این شاعر و متخصص ادبیات عرفانی از راه‌های رسیدن به معنویت، به همنشینی با انسان‌های معنوی و تمرین برای رسیدن به حالات ذکر شده اشاره کرد.

*حدادیان: شعر آیینی اول باید شعر خوبی باشد

همچنین میزگردی درمورد شعر آیینی با حضور حاج سعید حدادیان و میلاد عرفان‌پور با شاعران دوره پنجم برگزار شد. در این میزگرد ادبی به موضوعاتی چون چیستی شعر آیینی، چگونگی سرایش شعر آیینی و اوزان بارز شعر آیینی پرداخته شد.

حدادیان سخن خود را اینگونه آغاز کرد: منزلت واژه را معنای تحت اللفظی می‌گوییم. گاهی دو واژه کنار هم قرار می‌گیرند که هم پوشانی ندارند، ولی ترکیباتی مانند «شعر آیینی» یا «انقلاب اسلامی» ترکیباتی هستند که در ابتدا واژه اول باید به مقام خود برسد. در شعر آیینی ما ابتدا باید به شعر برسیم و مهر شعر بودن را خورده باشد. شعر آیینی از یک چهارچوب روایت می‌کند و در قاعده این چهارچوب مسئولیت دارد.

سراینده مجموعه شعر «همیشه باران» افزود: شعر مذهبی وقتی به تعالی می رسد که نتیجه ارتباط عالی با اهل بیت (ع) باشد. شاعران مذهبی حقیقی کسانی هستند که بین مردم و اهل بیت ارتباط برقرار می‌کنند. البته آیین از نظر لفظی، لفظ مانعی نیست. شعر در فضای آیین بودایی هم شعر آیینی محسوب می‌شود.

*عرفانپور: شاعران محدود به محتوای خاصی نشوند

در ادامه میلاد عرفان‌پور به این موضوع اشاره کرد که شاعران نباید به محتوای خاصی محدود شوند، چنانچه سعدی در موضوع عاشقانه، عطار در مناجات، و وعظ مولانا برجسته‌تر است با این وجود شاعران یاد شده در موضوع خاصی محدود نبودند.

سرایندۀ کتاب «ناخوانده» در شاعران معاصر نیز به مرحوم قیصر امین پور اشاره کرد که در زمینه‌های مختلف اجتماعی، عاشقانه و ... با موفقیت به سرایش پرداختند.

در بخش پایانی جلسه سعید حدادیان شاعر و مداح اهل بیت (ع) رمز دریافت معنویات و ارتباط برای سرودن شعر آیینی را استادگرایی و فضاسازی عناصر برجسته عنوان کرد و در آخر این جلسه معنوی را با تلاوت مناجاتی زیبا به پایان رساند.