۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۲۶ : ۰۷
زندگينامه توليت جديد آستان قدس رضوي
حجت الاسلام والمسلمين سيد ابراهيم رئيسي؛ توليت آستان قدس رضوي در سال 1339 در مشهد مقدس متولد شد. وي طي سال‌ها فعاليت در عرصه‌هاي مختلف نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران، مسئوليت‌هايي همچون معاون اول قوه قضاييه، رياست سازمان بازرسي كل كشور، دبير ستاد احياي امر به معروف و نهي از منكر كشور، دادستان كل ويژه روحانيت با حكم مقام معظم رهبري، دادستان كل كشور، عضويت در هيئت رئيسه مجلس خبرگان رهبري، را عهده‌دار بوده است.
/mashhad1394.7.22/11.jpg)
عقیق: در مورد زندگي نامه حجت الاسلام والمسلمين رئيسي به نقل از آستان قدس رضوي، به اين شرح است :تولد و خانواده
سيد ابراهيم رئيسي در سال 1339 هجري شمسي در خانواده‌اي روحاني در محله نوغان مشهد مقدس ديده به جهان گشود. پدرش از روحانيون مشهد و جدّ مادري‌اش هم روحاني بود. ايشان از سادات حسيني(ع) است و نسب‌اش از هر دو سو به امام زين العابدين؛ علي ابن الحسين عليهم السلام مي‌رسد. ايشان پنج ساله بود كه پدر بزرگوارش به رحمت ايزدي پيوست.
تحصيلات
پس از پايان تحصيلات ابتدايي در مدرسه جواديه، طريق پدر را در پيش گرفت و وارد عرصه طلبگي و دروس حوزوي شد. ابتدا وارد مدرسه نواب شد و مدت كوتاهي در آنجا به تحصيل پرداخت و سپس براي گذراندن مقدمات شامل ادبيات، منطق، معاني و بيان به مدرسه علميه آيت‌الله موسوي‌نژاد رفت.
ايشان بنابر تأكيد و سنت آيت‌الله موسوي‌نژاد، در همان اوان طلبگي و از سال سوم، تدريس به طلبه هاي تازه وارد را آغاز كرد. تحصيل ايشان در مدرسه آيت الله موسوي نژاد تا سال 1354 ادامه يافت تا آنكه در اين سال، به توصيه برادر بزرگ خود، تصميم گرفت براي ادامه تحصيلات به شهر مقدس قم برود.
در زمان ورود وي به قم، مدارس فيضيه و دارالشفاء با اجبار طاغوت فعاليت نداشتند و از اين‌رو وارد مدرسه آيت‌الله بروجردي شد. ايشان علاوه بر تحصيل در مدرسه آيت‌الله بروجردي، مدتي هم تحت مديريت آيت‌الله پسنديده، در مدرسه اي كه به‌طور رسمي زير نظر دفتر امام(ره) ـ كه آن زمان مسئوليتش با اخوي ايشان بود ـ اداره مي‌شد، درس خواند.
ايشان در اين مرحله كتاب اصول الفقه را نزد آيت الله مروي، لمعتين را محضر آيت‌الله فاضل هرندي، رسائل را نزد آيت‌الله موسوي تهراني، مكاسب محرمه را خدمت آيت الله دوزدوزاني، مكاسب بيع را محضر آيت‌الله خزعلي، خيارات مكاسب را نزد آيت الله ستوده و آيت‌الله طاهري خرم‌آبادي و كفايه را خدمت آيت‌الله سيد علي محقق داماد فرا گرفت.
اما اغتنام او از فضاي علمي قم، تنها به فراگيري فقه و اصول محدود نماند و او در كنار دروس فقهي، شرح منظومه و فلسفه را نزد آيت‌الله احمد بهشتي و دوره شناخت را محضر آيت‌الله شهيد مرتضي مطهري تلمذ كرد و درس نهج البلاغه را نزد آيت الله نوري همداني گذراند.
او بنابر علاقه خود، در دوره هاي تفسير قرآن هم شركت كرد و به اين منظور در جلسات تدريس آيت‌الله مشكيني حاضر بود و از علم آيت‌الله خزعلي استفاده برد.
حضور در محافل سياسي و سوابق مبارزاتي
زمان حضورش در قم مصادف با سال‌هاي پاياني حاكميت طاغوت بر كشور بود. در اين دوره و خصوصاً از سال 56 كه با هتاكي روزنامه اطلاعات وقت به حضرت امام خميني(ره)، موج جديدي از اعتراض‌ها از قم آغاز و در سراسر كشور منتشر شد، ايشان در اجتماعات اعتراضي كه مبدأ بيشتر آن‌ها در قم، مدرسه آيت الله بروجردي (مدرسه خان) و مقصد آن‌ها بيوت علماي عظام بود، شركت مي‌كرد، كه از جمله مشهورترين اين تظاهرات، تجمع 19 دي ماه سال 1356 در برابر منزل آيت الله العظمي نوري همداني بود كه با تيراندازي عوامل رژيم، به خون كشيده شد.
علاوه بر اين ايشان در مدرسه خان (كه در دوره بسته شدن فيضيه و دارالشفاء براي طلاب انقلابي مركزيت داشت) در قالب هسته‌اي از طلاب انقلابي فعاليت مي كرد.
حجت الاسلام و المسلمين رئيسي در اين دوران فعاليت‌هاي مبارزاتي خود را در ارتباط با علماي انقلابي كه در زندان طاغوت بودند، پي گرفت و در اين راستا به واسطه رفت و آمد به منزل آيات سيد ناصر حسيني و شيخ هادي مروي، به مرور با بزرگاني چون شهيد مطهري، بهشتي و مفتح، حكيمي و ساير بزرگان آشنا شد. ايشان در اين دوران حضور پراكنده خود در تهران را با فعاليت انقلابي همراه مي كرد و در تجمع هايي چون تحصن علماء و روحانيون دانشگاه تهران، شركت داشت.
پس از پيروزي انقلاب
پس از پيروزي انقلاب اسلامي، مرحوم شهيد بهشتي كه از نگرش عميق حكومتي و تشكيلاتي برخوردار بود، بر آن شد تا با هدف كادرسازي براي تأمين نيازهاي مديريتي نظام، يك دوره آموزشي براي حدود 70 نفر از طلاب قم كه آن‌ها را براي به دوش كشيدن بار مسئوليت‌هاي مختلف در كشور مناسب تشخيص داده بود، برگزار و آن‌ها را براي پذيرش اين مسئوليت‌ها آماده كند؛ حجت الاسلام و المسلمين رئيسي يكي از اين طلاب برگزيده بود.
در اين دوره فشرده كه عمدتاً در مدرسه عالي شهيد مطهري برگزار مي شد، شهيد آيت الله بهشتي، حضرت آيت الله خامنه‌اي و سايرين از جمله مرحوم شهيد حسن آيت، آيت الله موسوي اردبيلي و... به صورت هفتگي به تدريس مي پرداختند.
در روزهاي اول استقرار نظام جمهوري اسلامي، همچون برخي مناطق مرزي در كشور، اخبار خوبي از شهر مسجد سليمان كه پايگاه گروه‌هاي چپ و ماركسيست بود به گوش نمي رسيد. اين‌گونه شد كه حضرت امام(ره) براي ساماندهي اوضاع، آيت الله شيخ هادي مروي را به عنوان نماينده خود در اين شهر منصوب فرمودند. به اين ترتيب حجت الاسلام و المسلمين رئيسي به دعوت آن مرحوم، براي كمك در كارِ فرهنگي و اداره شهر همراه با گروهي از طلاب به مسجدسليمان رفت و كليد ارتباط ايشان با مجموعه دادسراي انقلاب هم از همان‌جا زده شد.
ايشان پس از بازگشت از مسجدسليمان، مجموعه سياسي ايدئولوژيك پادگان آموزشي صفر- دو در شاهرود را تأسيس و براي مدت كوتاهي آن را اداره كرد.
ورود حجت الاسلام و المسلمين رئيسي به عرصه مديريت قضايي از سال 1359 و با حضور در جايگاه دادياري شهرستان كرج آغاز شد. اما هنوز چند ماهي از اين دوره نگذشته بود، كه با حكم دادستان كل انقلاب، شهيد آيت‌الله قدوسي، دادستان كرج شد.
اوضاع قضايي شهر كرج به علت مهاجرت عمومي به اين شهرستان نزديك به پايتخت و مسائل برآمده از محيط امنيتي- سياسي عمومي كشور در اوان شكل گيري نظام مقدس جمهوري اسلامي- از جمله آغاز جنگ تحميلي در شهريور 1359 - پيچيده بود و اداره آن نيازمند جذب نيروهاي فهيم انقلابي و هماهنگي با ديگر مسئولان بود كه حجت الاسلام و المسلمين رئيسي در طول اين دوره بيش از 2 سال (سال‌هاي 59 و 60) به آن اهتمام ورزيد.
موفقيت ايشان در ساماندهي وضعيت پيچيده اين شهر موجب شد تا در سال 1361 ، همزمان با دادستاني كرج، مسئوليت دادستاني شهر همدان نيز به ايشان محول شود. به اين ترتيب ايشان ناگزير بود تا براي رسيدگي به امور هر 2 حوزه، ايام هفته خود را به دو بخش تقسيم و پيوسته ميان اين دو شهر تردد كند.
حضور همزمان ايشان در اين دو مسئوليت، سه تا چهار ماه ادامه داشت، تا آنكه به عنوان دادستان استان همدان معرفي شد و از 1361 تا 1363، به مدت 3 سال در اين سمت خدمت كرد.
سال 1364 ، سال آغاز مديريت قضايي ايشان در پايتخت بود و به اين ترتيب عهده دار سمت جانشيني دادستان انقلاب تهران شد.
با گذشت 3 سال از اين تاريخ و در سال 1367، مورد توجه ويژه حضرت امام خميني(ره) قرار گرفت و احكام ويژه (1 و 2 و 3) و مستقيمي براي رسيدگي به مشكلات قضايي در برخي استان‌ها از جمله لرستان، كرمانشاه و سمنان را مستقل از ساختار قوه قضائيه، از بنيانگذار انقلاب اسلامي دريافت كرد. بعد از آن هم حضرت امام خميني(ره) چندين پرونده مهم را براي تصميم قضايي به ايشان و جناب آقاي نيري محول فرمودند.
بعد از رحلت حضرت امام(ره) و آغاز زعامت حضرت آيت الله خامنه اي، حجت‌الاسلام والمسلمين رئيسي با حكم آيت الله يزدي؛ رئيس وقت قوه قضائيه، به سمت دادستان تهران منصوب شد و از سال 1368 تا 1373 به مدت پنج سال اين مسئوليت را برعهده داشت. پس از آن و از سال 1373 به رياست سازمان بازرسي كل كشور منصوب شد و اين سمت را تا سال 1383 عهده‌دار بود.
حجت الاسلام و المسلمين رئيسي از سال 1383 تا سال 1393، به مدت 10 سال معاون اول قوه قضائيه بود و از سال 1393 تا كنون نيز دادستان كل كشور است.
همچنين ايشان از سال 1391 تا كنون با حكم مقام معظم رهبري به عنوان دادستان كل ويژه روحانيت نيز منصوب شدند.
درس و بحث همگام با پذيرش مسئوليت‌هاي مختلف در نظام جمهوري اسلامي
حجت الاسلام و المسلمين رئيسي درباره انگيزه خود براي جدا نشدن از كانون درس و بحث حوزوي مي گويد: "اگرچه اشتغال به فعاليت‌هاي انقلابي و مناصب قضايي و فرهنگي در طول دوره مبارزات انقلابي و پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، براي ما كه تابع ولايت فقيه و مقلّد حضرت امام(ره) بوديم، يك واجب كفايي محسوب مي شد و گريزي از تقيّد به آن نبود، اما واقعيت آن است كه براي يك طلبه، حلاوت قرار گرفتن در بحبوحه درس و بحث حوزوي و فقهي، با هيچ اشتغالي قابل معاوضه نيست."
بر اين اساس ايشان درسال اول پذيرش مسئوليت دادستان انقلاب اسلامي در كرج، با سه نفر از دوستان طلبه خود، حضور در يك دوره فقهي در محضر آيت‌الله مدرسي را آغاز كرد و براي آنكه به اشتغالات اداري او ضربه‌اي وارد نشود، زمان آن را در هماهنگي با استاد، اولين ساعات صبحگاهي تنظيم كرد.
اين رويه را خصوصاً پس بازگشت از همدان به تهران ادامه داد و علاوه بر صبحگاهان، برخي روزهاي تعطيل خود را هم به دنبال كردن دروس حوزوي اختصاص داد. او در اين دوره، خارج اصول را نزد مرحوم آيت‌الله سيد محمدحسن مرعشي و آيت‌الله هاشمي شاهرودي و خارج فقه را محضر مرحوم آيت‌الله آقا مجتبي تهراني تلمذ كرد.
از سال 1370 هم كه رهبر معظم انقلاب اسلامي؛ حضرت آيت الله خامنه اي جلسات درس خارج فقه خود را داير نمودند، به مدت چهارده سال در درس معظم له هم حضور يافت و دروس جهاد، قصاص و مكاسب محرمه را در محضر ايشان تلمذ كرد.
حجت الاسلام و المسلمين رئيسي علاوه بر اين، بنا به توصيه مكرر آيت الله مهدوي كني و آيت الله آقا مجتبي تهراني مبني بر حفظ ارتباط درسي خود با طلاب، از سال‌ها پيش تا كنون به عنوان مدرس در مدرسه علميه مروي به تدريس سطوح عالي و كفايتين مشغول بوده و اكنون نيز قواعد فقه تدريس مي كند.
ايشان در اين مدت، تدريس تمام سطح از مقدمات تا رسائل و مكاسب و پايان كفايتين را در مدارس علميه تهران از جمله مدارس مجد، اميرالمومنين(ع)، امام حسين(ع) و مروي تدريس كرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمين رئيسي همچنين پس از اتمام تحصيلات در دوره كارشناسي ارشد با تشويق بعضي از اساتيد خود، از جمله مرحوم آيت‌الله مرعشي در كنكور دكتراي مدرسه عالي شهيد مطهري شركت كرد و پس از قبولي در آزمون كتبي و شفاهي، دوره دكتراي فقه و اصول را در اين مركز علمي گذراند و با دفاع از پايان‌نامه خود با عنوان «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» موفق به كسب مدرك دكتري در رشته فقه و حقوق خصوصي شد. ايشان علاوه بر اين رساله‌اي هم با عنوان ارث بلاوارث براي دريافت مدرك سطح 4 به عنوان بالاترين مدرك حوزه علميه قم، ارائه كرد كه موفقيت در ارائه آن منجر به اخذ بالاترين مدرك حوزوي شد.
ايشان در حوزه دانشگاهي هم در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه شهيد مطهري به تدريس دروس تخصصي فقه قضا و فقه اقتصاد پرداخته است.
عضويت در شوراي مركزي روحانيت مبارز
در نيمه دوم سال 1376 پيشنهاد اعضاي مؤثر جامعه روحانيت مبارز از جمله آيت‌الله مهدوي كني و آيت الله يزدي براي حضور و عضويت در شوراي مركزي جامعه روحانيت مبارز را پذيرفت و با رأي اعضا در يكي از جلسات جامعه، رسماً به عضويت شوراي مركزي جامعه روحانيت در آمد.
حضور و عملكرد در مجلس خبرگان
ايشان در سال 1385 ، از طرف جامعه مدرسين حوزه علميه قم و جامعه روحانيت مبارز و به توصيه نخبگان استان خراسان جنوبي براي عضويت در چهارمين دوره مجلس خبرگان رهبري، خود را در معرض انتخاب مردم شريف آن استان قرار داد و با نظر مثبت بيش از 80 درصد مردم اين استان وارد مجلس خبرگان شد. 2 سال پس از حضور در اين مجلس، با رأي خبرگان ملت به عنوان عضو هيئت رئيسه انتخاب و عضويت ايشان در اين جايگاه تا اتمام دور چهارم، با رأي نمايندگان محترم مجلس خبرگان تمديد شد.
در هيئت رئيسه مجلس، مسئوليت بخش اجرايي دبيرخانه را بر عهده گرفت و علاوه بر آن مسئوليت دفتر تهران كه مسئول ارتباط خبرگان با نهادها و سازمان‌هاي مختلف است به ايشان محول شد. عضويت در كميسيون آيين‌نامه مجلس خبرگان و عضو منتخب كميته تنظيم بيانيه پاياني تمامي اجلاسيه ها در دوره چهارم، از ساير مسئوليت‌هاي ايشان در اين دوره بود.
ايشان در طول دوره چهارم مجلس خبرگان رهبري، عضو و دبير كميسيون تحقيق نيز بود.
سوابق علمي
- سطح چهار فقه و اصول از حوزه علميه قم
- فوق ليسانس حقوق بين الملل خصوصي
- دكتراي فقه و مباني حقوق با گرايش حقوق خصوصي از دانشگاه شهيد مطهري
- تدريس متون فقهي سطح عالي و قواعد فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌هاي علميه تهران و دانشگاه‌ها
تاليفات و آثار
الف- كتب در دست انتشار
- تأليف كتاب در خصوص ارث بلاوارث در فقه و حقوق
- تأليف كتاب در خصوص تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق
- كتاب تقريرات درس قواعد فقه (بخش قضايي)
- كتاب تقريرات درس قواعد فقه (بخش اقتصادي)
- كتاب تقريرات درس قواعد فقه (بخش عبادي)
- تأليف كتاب سير تحول در نظارت و بازرسي
ب- مقالات و سخنراني علمي ارائه شده
- تعدد اسباب مسئوليت
- بيع فاسد و اقسام آن
- مفهوم رهن
- مديريت كارآمد
- نظارت اثر بخش
- تاثير متقابل تصميمات قضايي و اقتصادي
- جايگاه نظارت و يازرسي در اسلام
-عدالت و تاثير آن بر سبك زندگي
سوابق مديريتي و سياسي
- انجام ماموريت‌هاي ويژه قضايي در مناطق مختلف كشور با حكم امام خميني(ره)
- عضويت در هيئت امناي ستاد اجرايي فرمان امام(ره) - موضوع اموال در اختيار ولي فقيه - به مدت 10 سال از سوي مقام معظم رهبري
- معاون اول قوه قضاييه به مدت 10 سال
- رياست سازمان بازرسي كل كشور به مدت 10 سال
- دادستان انقلاب اسلامي تهران
- اولين دبير ستاد احياي امر به معروف و نهي از منكر كشور
- دادستان انقلاب اسلامي استان همدان
- عضو هيئت عالي گزينش كشور
- مشاركت در تاسيس دفاتر حزب جمهوري اسلامي در جنوب خراسان به دستور آيت الله دكتر شهيد بهشتي
- موسس حوزه علميه فاطمه الزهرا(س) خواهران در تهران (كوي نصر)
مسئوليت‌هاي كنوني
ـ دادستان كل ويژه روحانيت با حكم مقام معظم رهبري
ـ دادستان كل كشور
- عضويت در هيات رئيسه مجلس خبرگان رهبري
ـ رئيس شوراي نظارت بر سازمان صدا و سيما
- عضو شوراي مركزي جامعه روحانيت مبارز تهران
- نماينده مردم شريف استان خراسان جنوبي در مجلس خبرگان رهبري
منبع:حج
گزارش خطا
