۰۴ آذر ۱۴۰۳ ۲۳ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۸ : ۰۰
مباحث مهدویت
اهمیت فراوان شورش سفیانی در عصرظهور
طبق توقیع شریف امام عصر به علی بن محمد سمری، ظهور امام مهدی، تنها بعد از خروج سفیانی و ندای آسمانی، اتفاق می افتد. سفیانی، مهمترین علامت ظهور امام مهدی علیه السلام، قلمداد شده و هیچ نشانه ظهور دیگری قابل مقایسه با این نشانه نیست.
عقیق:نشانه‌های ظهور از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین بخش‌های معارف مهدوی است. اختصاص بخش عمده‌ای از روایات مهدویت به این موضوع، بهترین گواه بر این مسئله است. این جذابیت از سویی باعث افزایش اقبال عمومی به این مسئله و در نتیجه اصل اندیشه مهدویت میشود، اما از سوی دیگر، افزون بر ایجاد زمینه مناسب برای ورود خرافات، طمع شیادان را برای جعل و تحریف روایات را، دو چندان می‌کند. از این‌رو، نظر به فقدان پژوهش‌های مستند در این زمینه، شایسته است با انجام تحقیقات مبتنی بر اصول و قواعد فهم حدیث و با جداسازی احادیث صحیح از ضعیف و مطالب مستند از غیرمستند، علاوه بر پالایش معارف مهدویت از خرافات، زمینه‌های سوءاستفاده از این موضوع نیز، از میان برداشته شود.در سلسله مقالات مباحث مهدویت، تلاش خواهد شد كه با اعتماد به روایات و احادیث اسلامی، تصویری کامل، منسجم و معقول از نشانه های حتمی ظهور و رخدادهای مرتبط، ارائه شود. کم‌ترین نتیجه این تلاش، این است که محققان خواهند توانست در خصوص مباحث مهدویت، مطالب مستند را از مطالب غیرمستند تمیز بدهند و در مقام قضاوت و تحلیل، از استناد به مطالب غیرمستند بپرهیزند.
سفیانی، اولین نشانه حتمی ظهور
در مقاله شانزدهم، به وجوب طریقی شناخت نشانه های حتمی ظهور، اشاره شد. در مقاله هفدهم، به این پرسش پاسخ داده شد که آیا در نشانه های ظهور و بخصوص در نشانه های حتمی ظهور از جمله یمانی، سفیانی و ...، امکان بداء، تغییر و بلکه عدم وقوع، مطرح است یا نه؟،
اکنون به معرفی اولین نشانه حتمی ظهور، سفیانی و ابعاد گسترده این رخداد، خواهیم پرداخت. لازم به ذکر است در مقالات گذشته، به معرفی نشانه حتمی دیگر ظهور ،یعنی یمانی پرداخته شد.
منهج علمی فقه علامات الظهور
قبل از آغاز و ارائه تفصیلی و معرفی سفیانی، به عنوان اولین دشمن امام عصر، در این نوشتار و بررسی علمی و پژوهشی، بر مسیر و منهج علمی صحیح، پافشاری خواهیم کرد. از جمله:
1. باید توجه داشت، که گاهی روایات اهل بیت و معصومین، مفسر یکدیگر است. بگونه ایی که ابهام و اجمال در روایتی؛ و تفسیر و تفصیل در روایت دیگری، است. بنابراین، روایات هم خانواده، باید در کنار یکدیگر، بررسی میشوند.
2. استشهاد به روایات اهل سنت، فقط زمانی موجه و صحیح است که مضمون آن در روایات اهل بیت وجود داشته باشد. استناد به احادیث اهل سنت، به عنوان موید روایات شیعه، اشکالی ندارد. بنابراین، اثبات موضوعی در روایات اهل سنت، بدون توجه به روایات اهل بیت، صحیح نیست.
3. در صحت روایت به مجموع قرائن، از جمله قرینه سند، باید توجه کرد. نه اینکه در بررسی روایت، تنها به سند آن توجه کنیم و بقیه قرائن حدیثی، مورد فراموشی قرار گیرد.
4. اگر حدیثی از حیث سند ضعیف باشد، نه اینکه واقعا آن حدیث، کذب و دروغ است، خیر. بلکه ممکن است در واقع صحیح باشد و لکن به طریق موثق به دست ما و در عصر حاضر، نرسیده باشد. و البته یکی از راههای اثبات حدیث ضعیف، وقوع آن می باشد که نشان از صحت حدیث دارد.
5. برای اثبات موضوعی به عنوان علامت ظهور، جای تسامح در ادله سنن، نیست، اما در تفصیلات و جزئیات، ممکن است.
6. مشخصا در مباحث مهدویت، باید به نکته مهمی توجه کرد و آن اینکه: احادیث مهدویت، بویژه نشانه های حتمی ظهور، قطعه های مختلف یک پازل واحد محسوب می شوند و جدا از هم نباید بررسی شوند. و اگر نشانه های حتمی ظهور را جدا از هم و مستقل از یکدیگر، بررسی کنیم به نتایج واقعی و مطلوب نخواهیم رسید. اگر به بررسی علمی تنها یک نشانه ظهور، بسنده کنیم، ممکن است به این نتیجه دست یابیم که این نشانه، در گذشته و تاریخ واقع شده، و یا ممکن است شبیه آن در آینده، به طور متعدد، تکرار شود. اما اگر مجموعه علامت ها و نشانه ها را به صورت میدانی و در کنار هم، به عنوان قطعه های مختلف پازل واحد، توجه کنیم، به نتیجه ای واقعی تر، خواهیم رسید.
به عنوان مثال، هر گاه، به احادیث خراب شام، به تنهایی توجه کنیم، ممکن است فورا استنباط کنیم که این مساله در گذشته، انجام شده است. اما اگر احادیث "خراب شام"، را با مجموع حوادث دیگر و نشانه ها در کنار هم، بررسی کنیم، نتیجه فرق خواهد کرد. اگر احادیث تخریب و ویرانی منطقه شام (سوریه و ...) را در کنار سایر احادیث از جمله حدیث امام باقر علیه السلام، قرار دهیم که مضمون آن چنین است که: بعد از خراب شام، باید اختلاف رمحان (دو پرچم) در منطقه شام، رخ دهد و بعد از رجفۀ (زلزله)، نزول رایات الصفر (آمدن پرچم های زرد رنگ) از مغرب شام، بعد خسف (فرو رفتن زمین) در منطقه حرستا سوریه و بعد خروج سفیانی؛ آنگاه درک حوادث و نشانه های ظهور برای رسیدن به واقع، و تصمیم گیری، آسان تر خواهد شد. و در مرحله بعد و بالاتر، نیز اگر حوادث شام و حدیث امام باقر را با نشانه های دیگری همچون تشکیل حکومت زمینه ساز ظهور توسط "رجل من اهل قم"، وجود قائد و فرمانده خراسانی در ایران، وجود پادشاه حجاز به نام عبد الله، مرگ عبد الله و اختلاف بنی فلان در کشور عربستان، و نیز وجود حکومت عراقی شیعه اما ضعیف، در کنار تحرکات کردها و ترک ها، تحرکات گروه های تکفیری در سوریه و منطقه شام و اختلاف پرچم ها را، که همگی در روایات و احادیث نشانه های ظهور، به وضوح و صراحتا، ذکر شده است را کنار هم قرار دهیم، به درک واضح تر از روایات و احادیث خواهیم رسید. چرا کنار هم قرار دادن احادیث و روایات مرتبط و هم خانواده با یکدیگر و آنچه را که می بینیم، انعکاس قویی در احادیث مهدویت، دارد. و ممکن است، این احتمال تقویت می شود که ما در عصر ظهور، به سر می بریم ان شاء الله. البته ما در این نوشتار، درصدد توقیت نیستیم، لکن در هیچ دوره ایی از تاریخ، تمام آنچه از نشانه های ظهور، که در عصر حاضر، در حال روی دادن است، اینچنین و کنار هم، قرار نگرفته است. انهم یرونه بعیدا و نراه قریبا.
7. و صد البته، مجموعه حوادث و نشانه های حتمی ظهور، باید در کنار هم، بررسی شوند و بررسی جداگانه و منفصل آنها و تطبیق، خسارت زیانباری است که با ایجاد هیجان و احساس کاذب در منتظران ظهور امام عصر، ممکن است تبعات ناگوراری، به دنبال خود داشته باشد. بنابراین باید به دستور ائمه معصومین، باید همواره ظهور را نزدیک دانست و در عین حال، ضمن پرهیز از تعیین وقت قطعی در زمان ظهور، همچنین از عجله و استعجال در امر ظهور و درخواست زودتر از موعد، قبل از وقوع نشانه های حتمی ظهور، بویژه وقوع ندای آسمانی -که در ماه رمضان رخ مبدهد و تمام جهانیان میشنوند- پرهیز کرد. چنانچه، در احادیث منقول از اهل بیت، تاکید شده است:
... كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُونَ. [1]
... وقت تعیین کنندگان برای امر ظهور، را تکذیب کنید،تعجیل کنندگان در امر ظهور، هلاک میشوند و تسلیم شوندگان (و آنان که در انتظار وقوع نشانه های حتمی ظهور، می باشند)، نجات می یایند.
پرسش های فروان درباره سفیانی
و اما پرسش‌های فراوانی درباره شخصیت سفیانی، مطرح است، از جمله این‌كه:
• اسم و نسب سفیانی چیست؟ آیا از فرزندان معاویه بن ابی سفیان است؟
• زمان خروج سفیانی، چه موقع است؟
• مکان قیام سفیانی، آیا واقعا از کشور سوریه و منطقه شام است؟
• حامیان سفیانی چه کسانی هستند؟
• سفیانی، چه مناطقی را تصرف خواهد کرد؟
• آیا سفیانی، بعد از قیام، حاکم سوریه میشود؟
• آیا سفیانی به عراق حمله خواهد کرد؟
• آیا واقعا، رنگ پرچم سفیانی، سیاه است؟ و آیا هر پرچم سیاهی از سوریه، نشانه سفیانی است؟
• اهداف قیام سفیانی کدام است؟ و سفیانی بر چه مناطقی سیطره پیدا خواهد کرد؟
• آیا، سفیانی علاوه بر منطقه شام، بر کشور عراق و عربستان نیز مسلط خواهد شد؟
• دین، مذهب و گرایش سفیانی، چیست؟
• سیر و مدت اقدمات سفیانی چیست؟
• فرجام قیام سفیانی، به کجا خواهد انجامید؟
• چرا پرچم سفیانی، گمراه ترین پرچم عصر ظهور است؟
• آیا تنها پرچم باطل در عصر ظهور، پرچم سفیانی است؟
• وظیفه شیعه در برابر سفیانی چیست؟
• فاصله خروج سفیانی با ظهور امام مهدی علیه السلام، چقدر است؟
• در طول تاریخ اسلام، مدعیان دروغین سفیانی، چه کسانی بودند؟
• در عصر معاصر، چه کسانی ادعای سفیانی کرده اند؟ و راه تشخیص مدعای آنها چیست؟
لازم به ذکر است، در سلسله مقالات "مباحث مهدویت"، با تاکید بر منهج علمی و فقه الحدیث، علاوه بر بررسی رجالی و سندی احادیث، و سایر قرائن و روایات هم خانواده، سعی خواهد شد به سوالات فوق، پاسخ علمی داده شود.
معرفی نشانه های حتمی ظهور
در احادیث اسلامی، از پنج نشانه حتمی ظهور (یمانی، سفیانی، ندای آسمانی، قتل نفس زکیه و خسف بیداء) به صورت ویژه و مستقل سخن به میان آمده است. اهمیت این پنج نشانه را می‌توان هم از تعدد روایات مربوط به آنها و هم از جداسازی و بیان این نشانه‌ها به شکل مستقل دریافت. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، با سلسه اسنادش از امام صادق علیه‌السلام در حدیث معتبر [2] نقل کرده است:
قَبْلَ قِیامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْیمَانِی وَ السُّفْیانِی وَ الصَّیحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِیةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَیدَاء. [3]
پیش از قیام قائم پنج نشانه حتمی است: یمانی، سفیانی، صحیه آسمانی، شهادت نفس زکیه و خسف بیداء.
و نیز مرحوم کلینی در کتاب الکافی، در حدیث معتبر [4] ، از امام صادق نقل کرده است:
خَمسُ عَلاماتٍ قَبلَ قِیامِ القائمِ الصَّیحَةُ وَ السَّفیانِیُّ وَ الخَسفُ وَ قَتلُ النَّفسِ الزَّکیَّة وَ الیَمانِیُّ ِ. [5]
پیش از قیام قائم، پنج علامت وجود خواهد داشت: ندای آسمانی، سفیانی، خسف و فرو رفتن (لشکر سفیانی) در زمین (بیداء)، شهادت نفس زکیه و یمانی.
این دو حدیث معتبر و حدیث های مشابه دیگر، دلالت بر این دارد که ظهور امام مهدی علیه‌السلام، متوقف بر نشانه های حتمی است که باید به وقوع بپیوندد.
شرح اجمالی نشانه های حتمی ظهور
طبق روایات معتبر، ندای آسمانی، برای اثبات اینکه، امام مهدی، از طرف خداوند متعال، برگزیده و فرستاده شده است و خروج سفیانی به عنوان دشمن اصلی امام عصر، به جنگ میان حق و باطل، اشاره دارد. خروج یمانی، به ضرورت وجود قوا و لشکر جبهه حق و نصرت و یاری در ظهور امام مهدی، اشاره دارد و شهادت نفس زکیه، به طغیان حکومت و نظام ناصبی و دشمن اهل بیت در کشور حجاز (عربستان)، اشاره می کند. و در نهایت، خسف بیداء و فرو رفتن لشکر سفیانی در زمین در منطقه بیداء (در بین مکه و مدینه)، نشانگر صحت پیشگویی و صدق خبر پیامبر و نیز بیانگر این است که حکومت جهانی امام مهدی، ادامه حکومت رسول الله و اتمام رسالت پیامبر اسلام، می باشد. [6]
اهمیت فراوان و جایگاه شورش سفیانی در عصر ظهور
دلایلي كه نشانگر اهميت موضوع سفیانی است، بدين قرارند:
1. خروج سفیانی، در روایات شیعه، از علائم حتمی ظهور امام مهدی(ع) شمرده شده است. از جمله شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، در روایتی از امام صادق (ع)، چنین نقل می کند:
السُّفْيَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِي رَجَب. [7]
سفیانی از علایم حتمی است و قیام او در ماه رجب خواهد بود.
و نیز امام باقر علیه السلام در حدیث دیگری فرموده‌اند:
إِنَ مِنَ الْأُمُورِ أُمُوراً مَوْقُوفَةً وَ أُمُوراً مَحْتُومَةً وَ إِنَّ السُّفْيَانِيَّ مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِي لَا بُدَّ مِنْهُ. [8]
برخی از امور موقوف و مشروط‌اند و برخی محتوم و تغییر ناپذير، و سفیانی از علایم حتمی است که بی¬تردید رخ خواهد داد.
همچنین در کتاب الغیبۀ نعمانی، از امام باقر عليه السلام در تفسیر آیه ثم قضی اجلا و اجل مسمی عنده [9] نقل شده است:
إِنَّهُمَا أَجَلَانِ: أَجَلٌ مَحْتُومٌ وَ أَجَلٌ مَوْقُوفٌ. قَالَ لَهُ حُمْرَانُ: مَا الْمَحْتُومُ؟ قَالَ الَّذِي لَا يَكُونُ غَيْرُهُ. قَالَ: وَ مَا الْمَوْقُوفُ؟ قَالَ: هُوَ الَّذِي لِلَّهِ فِيهِ الْمَشِيَّةُ. قَالَ حُمْرَانُ: إِنِّي لَأَرْجُو أَنْ يَكُونَ أَجَلُ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الْمَوْقُوفِ. فَقَالَ: أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام لَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ مِنَ الْمَحْتُومِ. [10]
آنها دو اجل‌اند: اجل محتوم و تغییرناپذير و اجل موقوف و مشروط. حمران پرسید: اجل محتوم چیست؟ فرمود: اجلی که جز آن نخواهد شد. حمران عرض کرد: اجل موقوف و مشروط چیست؟ فرمود: آنچه اراده خداوند در آن راه دارد و قابل تقدیم و تاخیر و برطرف شدن است. حمران عرض کرد: امیدوارم قیام سفیانی از علایم موقوف و مشروطي باشد که بدا در آن راه دارد! امام فرمودند: به خدا سوگند که چنین نیست، او از علایم حتمی است.
2. چنان‌که خواهد آمد، یکی از اساسی‌ترین اهداف قیام سفیانی، حمله به مناطق شیعه‌نشین و کشتار شیعیان و حمله به مراکز مقدسه شیعه در کشور عراق، است. تأثير این رخداد عظیم در کیان تشیع و تهدیدی که از ناحیه سفیانی متوجه شیعیان جهان میشود، بررسی ابعاد این ماجرا و آگاهی از زوایای مختلف آن را ضروری می‌نماید.
سفیانی ابتدا از شام خروج می کند. از جمله شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از امام باقر علیه السلام، نقل کرده است:
... و خُرُوجَ السُّفْيَانِيِ مِنَ الشَّام ... . [11]
... و سفیانی از منطقه شام، خروج می کند ... .
آنگاه به سمت عراق لشکرکشی می کند. در کتاب الغیبۀ نعمانی، امام باقر(ع) در ضمن روایتی معتبر میفرمایند:
... لَا يَكُونُ لَهُ هِمَّةٌ إِلَّا الْإِقْبَالَ نَحْوَ الْعِرَاقِ يَمُرُّ جَيْشُهُ بِقِرْقِيسِيَاءَ ... وَ يَبْعَثُ السُّفْيَانِيُّ جَيْشاً إِلَى الْكُوفَة ... . [12]
... سپس او (سفیانی، بعد از تسلط بر منطقه شام) هدفی جز حمله به عراق ندارد. سپاهیانش را به قرقیسیا می‌رساند و در آنجا هم به جنگیدن می‌پردازد ... و بعد لشکرش را به سوی کوفه گسیل می‌دارد ... .
3. از دیگر دلایلی که تحقیق درباره این موضوع را ضروری می‌نماید، گستردگی ابعاد این رخداد نسبت به سایر علائم ظهور است؛ نشانه‌هایی چون: ندای آسمانی، کشته شدن نفس زکیه، خسف بیداء و ...، حوادثی محدود به شمار مي‌روند که در زمان اندکی رخ می‌دهند، اما قیام سفیانی حادثه‌اي ساده و محدود نیست و ماه ها به طول می انجامد و شعاع فعالیت های سفیانی منطقه شام و عراق خواهد بود. در کتاب الغیبۀ نعمانی، از امام صادق عليه السلام در روایت معتبر و با اشاره به طولانی بودن فتنه سفیانی، چنین نقل شده است:
السُّفْيَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِي رَجَبٍ وَ مِنْ أَوَّلِ خُرُوجِهِ إِلَى آخِرِهِ خَمْسَةَ عَشَرَ شَهْراً سِتَّةُ أَشْهُرٍ يُقَاتِلُ فِيهَا فَإِذَا مَلَكَ الْكُوَرَ الْخَمْسَ مَلَكَ تِسْعَةَ أَشْهُرٍ وَ لَمْ يَزِدْ عَلَيْهَا يَوْماً. [13]
سفیانی از علایم حتمی و قطعی است و در ماه رجب خروج می کند. از ابتدای حرکت او تا آخر کارش، پانزده ماه به طول می¬انجامد. شش ماه آن را به جنگ و نبرد می¬گذراند و چون سرزمين‌هاي پنج‌گانه (تمام منطقه شام) را به تصرف خود درآورد، نه ماه بر این مناطق حکومت می کند و یک روز هم بر این مدت اضافه نمیشود.
4. همچنین تأثير شورش سفیانی، بر معادلات و تحولات اساسی در دنیای اسلام، از منطقه شام تا عراق، و حتی اعزام لشکر به عراق و عربستان، و تخریب شهر مدینه و تلاش در جهت جلوگیری از قیام امام مهدی و اعلان جنگ علنی بر ضدّ آن حضرت، بخشی از ابعاد این رخداد پراهمیت است. نعمانی در کتاب الغیبۀ از امام باقر عليه السلام در حدیث معتبری در این‌باره فرموده¬اند:
... وَ يَبْعَثُ السُّفْيَانِيُّ بَعْثاً إِلَى الْمَدِينَةِ فَيَنْفَرُ الْمَهْدِيُ مِنْهَا إِلَى مَكَّةَ فَيَبْلُغُ أَمِيرَ جَيْشِ السُّفْيَانِيِّ أَنَّ الْمَهْدِيَّ قَدْ خَرَجَ إِلَى مَكَّةَ ... [14]
... سفیانی، سپاهی را به مدینه می¬فرستد. مهدی از آنجا مي‌گريزد و به مکه می¬رود. به امیر سپاه سفیانی گزارش می‌رسد که مهدی به مکه رفته است ... .
5. از طرفی وقتی راویان احادیث ائمه، مهمترین نشانه ظهور امام عصر، را درخواست می کردند، امامان معصوم، خروج سفیانی را به عنوان مهمترین نشانه برای ظهور امام مهدی و اقامه حکومت اهل بیت، بیان می فرمودند.
وَ كَفَى بِالسُّفْيَانِيِّ نَقِمَةً لَكُمْ مِنْ عَدُوِّكُمْ وَ هُوَ مِنَ الْعَلَامَاتِ لَكُمْ ...َ إِنَّمَا فِتْنَتُهُ حَمْلُ امْرَأَةٍ تِسْعَةُ أَشْهُرٍ وَ لَا يَجُوزُهَا إِنْ شَاءَ اللَّه. [15]
سفیانی برای عذاب دشمنان شما بس است و از جمله نشانه‌هایی برای شماست (برای فهم نزدیکی ظهور) ... و فتنه شورش سفیانی، ان شا الله بیشتر از نه ماه، نخواهد شد.
6. در منابع متعدد حدیثی شیعه نقل شده است که هنگام قیام سفیانی، اجابت دعوت اهل بیت و توجهات به سمت اخبار ظهور در کشور حجاز (عربستان)، واجب شرعی است. در کتاب الکافی مرحوم کلینی، نقل شده است که هنگام خروج سفیانی، دعوت حق اهل بیت و دعوت امام مهدی را اجابت کنیم و شیعیان، توجه شان به سمت اخبار کشور حجاز و شهر مکه، باشد.
در روایتی منقول از امام جعفر صادق علیه السلام، چنین نقل شده است:
َعنْ يُونُسَ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ إِذَا خَرَجَ السُّفْيَانِيُّ يَبْعَثُ جَيْشاً إِلَيْنَا وَ جَيْشاً إِلَيْكُمْ فَإِذَا كَانَ كَذَلِكَ فَأْتُونَا عَلَى كُلِّ صَعْبٍ وَ ذَلُول. [16]
یونس بن ابی یعفور از امام صادق علیه السلام، نقل می کند، که ایشان فرمودند: هنگامیکه سفیانی خروج می کند، دو سپاه اعزام می کند، یکی به سمت ما (حجاز) و دیگری به سمت شما (عراق). در این صورت به سمت ما بشتابید (و تمام توجه شما، به سمت اخبار کشور حجاز و شهر مکه باشد، زیرا محل ظهور و قیام امام عصر، می باشد)، هرچند دچار سختی شوید.
و در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام، چنین نقل شده است:
قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ كَيْفَ نَصْنَعُ إِذَا خَرَجَ السُّفْيَانِيُّ ... فَإِذَا ظَهَرَ عَلَى الْأَكْوَارِ الْخَمْسِ يَعْنِي كُوَرَ الشَّامِ فَانْفِرُوا إِلَى صَاحِبِكُمْ. [17]
(راوی) به امام صادق عرض کرد، هنگام خورج سفیانی، چه کار کنیم؟ ... (امام پاسخ داد) هنگام خروج سفیانی و تسلط سفیانی بر مناطق پنج گانه شام، به امام مهدی بپیوندید و دعوت ایشان را اجابت کنید.
چراکه امام عصر، از شهر مکه در کشور عربستان، قیام خواهند فرمود. شیخ مفید در کتاب الارشاد، چنین نقل می کند:
... یقُومُ القائم فِی یوْمِ عَاشُورَاءَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی علیه‌السلام، لَكَأَنِّی بِهِ فِی یوْمِ السَّبْتِ الْعَاشِرِ مِنَ الْمُحَرَّمِ قَائِماً بَینَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَام ... . [18]
... قائم (حضرت مهدى علیه‌السلام) در روز عاشورا كه روز شهادت سید الشهدا علیه‌السلام است، قیام مىكنند. گویا در آن شنبهاى كه عاشورا در آن واقع شود، او را می بینم. درحالىكه بین ركن و مقام ایستاده است ... .
7. سفیانی و ندای آسمانی، به عنوان دو نشانه حتمی ظهور و جدا کننده فاصله بین عصر غیبت و عصر ظهور، صدق ادعای ارتباط خاصه با امام مهدی علیه السلام، می باشد که در توقیع مبارک حضرت، به آخرین نواب اربعه، علی بن محمد سمری، به آن اشاره شده است. شیخ طوسی در کتاب الغیبۀ، چنین نقل میفرمایند:
... مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ (أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ) قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْيَانِيِّ وَ الصَّيْحَةِ فَهُوَ كَذَّابٌ مُفْتَر ... . [19]
... هرکسی، قبل از خروج سفیانی و ندای آسمانی، ادعای ارتباط و نیابت خاص، داشته باشد، دروغگو، کذاب و افترازننده است ... .
8. همچنین، اهتمام پیشوایان دینی به این نشانه، از دیگر عواملی است که بررسی آن را ضروری می‌نماید. طرح این موضوع در احادیث و لسان مبارک: پیامبر اکرم، امام علی، امام سجاد، امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام مهدی، آن هم در حدود یکصد روایت، نشان از این اهتمام دارد. (نگاه کنید: کتاب معجم الاحادی الامام المهدی)
9. بنابراین با تمام تفاصیل ذکر شده، سفیانی، مهمترین علامت ظهور امام مهدی علیه السلام، قلمداد شده است. و هیچ نشانه ظهور دیگری قابل مقایسه با این نشانه نیست. و حتی دیگر نشانه های حتمی دیگر ظهور، به نوعی با این نشانه در ارتباط هستند. و همه نشانه ها در آستانه ظهور، تحت الشعاع شورش سفیانی، می باشد.
توضیح اینکه: یمانی و خراسانی به عنوان نشانه ظهور، با سفیانی می جنگند. در روایت معتبر از امام باقر علیه السلام نقل شده است:
وَ يَبْعَثُ السُّفْيَانِيُّ جَيْشاً إِلَى الْكُوفَةِ ... إِذْ أَقْبَلَتْ رَايَاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَانَ وَ تَطْوِي الْمَنَازِلَ طَيّاً حَثِيثاً وَ مَعَهُمْ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِم. [20]
... سفیانی سپاهی را به سوی کوفه گسیل می‌دارد ... در چنین شرایطی پرچمهایی از خراسان به رهبری خراسانی نمایان میشوند که منزلگاه‌ها را با سرعت چشمگیری طی کرده و پشت سر‌هم می‌گذراند و در میان آنها عده‌ای از اصحاب حضرت مهدی علیه السلام حضور دارند.
و همچنین خسف بیداء برای سپاه سفیانی در میان مکه و مدینه، رخ می دهد. مرحوم مجلسی در کتاب بحار الانوار به نقل از تفسیر عیاشی چنین نقل می کند:
... حَتَّى إِذَا نَزَلُوا الْبَيْدَاءَ وَ هُوَ جَيْشُ الْهَمَلَاتِ خُسِفَ بِهِم... . [21]
... تا اینکه سپاه سیل‌آسای(سفیانی) در بیداء (بین مکه و مدینه) فرود می‌آیند و در زمین فرو می‌روند.
حتی بعد از ندا و صیحه آسمانی، به عنوان نشانه حتمی ظهور، ندای شیطان، به اسم سفیانی نیز شنیده میشود.
و نکته پایانی اینکه: طبق توقیع شریف امام عصر به علی بن محمد سمری (آخرین نائب امام عصر در عصر غیبت صغری)، ظهور امام مهدی، تنها بعد از خروج سفیانی و ندای آسمانی، اتفاق می افتد. شیخ طوسی در کتاب الغیبۀ، چنین نقل میفرمایند:
... مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ [أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ] قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْيَانِيِّ وَ الصَّيْحَةِ فَهُوَ كَذَّابٌ مُفْتَر ... . [22]
... هرکسی، قبل از خروج سفیانی و ندای آسمانی، ادعای ارتباط و نیابت خاص، داشته باشد، دروغگو،کذاب و افترازننده است.
همه این موارد و احادیث نشانه های حتمی ظهور در مباحث مهدویت، همانطور که ذکر شد و مشاهده فرمودید، به نوعی با سفیانی، مرتبط می باشد. و اهمیت دوچندان بررسی تفصیل و جزئیات مباحث سفیانی، را نمایان می کند.
نکته پایانی
سفیانی، مهمترین علامت ظهور امام مهدی علیه السلام، قلمداد شده است. و هیچ نشانه ظهور دیگری قابل مقایسه با این نشانه نیست. و حتی دیگر نشانه های حتمی دیگر ظهور، به نوعی با این نشانه در ارتباط هستند. و همه نشانه ها در آستانه ظهور، تحت الشعاع شورش سفیانی، می باشد.
یکی از اساسی‌ترین اهداف قیام سفیانی، حمله به مناطق شیعه‌نشین و کشتار شیعیان و حمله به مراکز مقدسه شیعه در کشور عراق، است. تأثير این رخداد عظیم در کیان تشیع و تهدیدی که از ناحیه سفیانی متوجه شیعیان جهان میشود، بررسی ابعاد این ماجرا و آگاهی از زوایای مختلف آن را ضروری می‌نماید.
تأثير شورش سفیانی، بر معادلات و تحولات اساسی در دنیای اسلام، از منطقه شام تا عراق، و حتی اعزام لشکر به عراق و عربستان، و تخریب شهر مدینه و تلاش در جهت جلوگیری از قیام امام مهدی و اعلان جنگ علنی بر ضدّ آن حضرت، بخشی از ابعاد این رخداد پراهمیت است. نشانه‌هایی چون: ندای آسمانی، کشته شدن نفس زکیه، خسف بیداء و ...، حوادثی محدود به شمار مي‌روند که در زمان اندکی رخ می‌دهند، اما قیام سفیانی حادثه‌اي ساده و محدود نیست و ماه ها به طول می انجامد و شعاع فعالیت های سفیانی منطقه شام و عراق خواهد بود.
و اما در مباحث مهدویت، باید به نکته مهمی توجه کرد و آن اینکه: احادیث مهدویت، بویژه نشانه های حتمی ظهور، قطعه های مختلف یک پازل واحد محسوب می شوند و جدا از هم نباید بررسی شوند. و اگر نشانه های حتمی ظهور را جدا از هم و مستقل از یکدیگر، بررسی کنیم به نتایج واقعی و مطلوب نخواهیم رسید. اگر به بررسی علمی تنها یک نشانه ظهور، بسنده کنیم، ممکن است به این نتیجه دست یابیم که این نشانه، در گذشته و تاریخ واقع شده، و یا ممکن است شبیه آن در آینده، به طور متعدد، تکرار شود. اما اگر مجموعه علامت ها و نشانه ها را به صورت میدانی و در کنار هم، به عنوان قطعه های مختلف پازل واحد، توجه کنیم، به نتیجه ای واقعی تر، خواهیم رسید.
پی نوشت:
[1] نعمانی، الغیبۀ، ص 198.
[2] مهدی پور، پژوهشی پیرامون علائم حتمی ظهور، ص 21-22.
[3] شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 650
[4] مهدی پور، پژوهشی پیرامون علائم حتمی ظهور، ص 48-49.
[5] شیخ صدوق، کمال‌الدین، ج 2 ، ص 650.
[6] کورانی، الیمانیون قادمون، ص 115-116.
[7] شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 650.
[8] نعمانی، الغیبۀ، ص 301.
[9] سوره انعام، آيه2.
[10] نعمانی، الغیبه، ص 301. مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 249،
[11] شیخ صدوق، کمال الدین، ج 1، ص 327 و 331.
[12] نعمانی، الغیبه، ص280.
[13] نعمانی، الغیبۀ، ص 300.
[14] نعمانی، الغیبۀ، ص 280.
[15] نعمانی، الغیبۀ، ص 300.
[16] نعمانی، الغیبۀ، ص 306.
[17] مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 272.
[18] شیخ مفید، الارشاد، ج 2، ص 379.
[19] شیخ طوسی، الغیبۀ، ص 395.
[20] نعمانی، الغیبۀ، ص280.
[21] عیاشی، التفسیر، ج1، ص65. مجلسی، بحار الانوار، ج52، ص223.
[22] شیخ طوسی، الغیبۀ، ص 395.
منبع:فرهنگ
گزارش خطا
