۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۱ : ۰۲
نقش خضر نبی(ع) در دوران غیبت
هم‌اكنون که بيش از شش هزار سال از عمر شريف حضرت خضر(ع)مى‌گذرد. (۱۷) كارهايي كه ساير معصوميـن در زمان حضور از جمله امام صادق علیه السلام به عهده خضر واگذار مـي كردند، يقينا در زمان غيبت امام زمان به او واگذار شـده است.
عقیق:سلام بر امام مهدی (عج) .سلامی به بلندای هزاروصدو هفتادو هفت سال غیبت و غربت....«سلام بر نورى که اهل کفر خاموشىاش را خواسته و می خواهند، ولى خدا برخلاف خواست آنان نورش را کامل نموده و با زندگی طولانی تأیید می کند تا حق را به دست او آشکار نماید.
اماما! شهادت می دهم به برگزیده شدن شما از طرف خدا در خردسالی وتکمیل علومش برشما در بزرگسالى . تو زندهاى و از دنیا نمی روی تا معبودان ساختگى، و سرکشان را از میان بردارى.
خدایا درود فرست بر او و بر خدمتکاران، و یارانش، به گاه غیبت و دورىاش ....و دوستان و زائرانش را نگهبان باش....
خدایا انتظار ما طولانى شد، و ناپاکان ما را شماتت کردند، و به دست آوردن پیروزى بر ما سخت گشت....» (۱)
یاران امام مهدی (عج) در زمان غیبت
در شماره های قبل به یاران امام مهدی (عج) در زمان ظهور ایشان پرداختیم و درشماره های پیش رو به یاران حضرت در زمان غیبت خواهیم پرداخت.
«یاران مهدی در زمان غیبت آن قدر فراوانند که نه ما آن ها را می شناسیم و نه از کار و وظایفشان باخبریم; اما به هر حال اخبار و احادیث اسلامی به نام فرد و یا گروه و طبقه خاصی به عنوان یاران مهدی در عصر غیبت اشاره کرده اند که به شناسایی یکی از این چهره های مقدس می پردازیم.»(۲)
حضرت خضر علیه السلام همنشین و مونس امام مهدی (عج)
خضر عليه السّلام از امراى ارتش ذى القرنين و از ابناى ملوك و شاهزاده بود و در پیش قراولان ارتش او قرار داشت كه به كنار چشمه‌اى رسيد و ماهى مرده‌اى داشت، خواست بشويد و بپزد و بخورد،ماهى كه به آب اصابت كرد، بلافاصله زنده شد و به آب چشمه فرورفت و خضر كه با لشكر ذى القرنين در طلب اين آب بود،مسأله را فهميد و از آن آب سير نوشيد و برگشت.
ذى القرنين علّت تأخير را جويا شد،او قضيه را بازگو كرد.ذى القرنين با سرعت تمام به آنجا آمدند كه آن آب را بخورند،امّا هرچه جستند و اين سو و آن سو دويدند،اثرى نديدند . ذى القرنين برگشت و به خضر گفت:آن آب در تقدير تو بوده است.(۳)
آيا خضر پيامبر بوده است؟
در اينكه آيا حضرت خضـر پيامبـري از پيامبـران و يا بنـده اي از بندگان صالح خـدا بـوده بحث و گفتگـوست. در بعضـي اخبار آمده است كه خضر و ذوالقرنيـن پيامبر نبوده بلكه هر دو عالـم بـودند. اما بسياري از علما به استناد برخـي آيات و روايات معتقـدند كه حضـرت خضـر(ع) پيـامبـري از پيـامبـران خـدا بـوده است. علامه طباطبايي پـس از آنكه مسـاءله عالـم بـودن خضـر را مطـرح مـي كنـــد، بعد مي فرمايد:لكـن آيات نازل شده در قصه خضر و مـوسي ظاهر در ايـن است كه وي پيامبر بوده است.و آنگاه اضافه مـي كنـد: آنچه كه از روايات نبـوي و از طريق اهل بيت وارد شـده چنانكه محمد بـن عماره از امام صادق آورده به دست مـيآيد كه خضر پيامبري مرسل بـوده است كه خداوند وي را به سـوي قومـش فرستاد. او نيز مردم را دعوت به تـوحيد و اقرار به انبيا و رسل و كتابهاي آسماني نمود.(۴)
ویژگی‌های حضرت خضر علیه السلام
نام اصلـي وي خضر نبوده بلكه به خاطر صفاتـي كه در او بـوده است به خضر معروف شده است .آنچه كه از پيامبـر رسيـده نامـش بليا بن ملكان عامر بن ارفخشد بن سام بـن نوح مي باشد. (۵)
در روایات، ویژگی ها و صفات ایشان بیان شده است که برخی از آنها را ذکر می‌کنیم:
۱-امام رضاعلیه السلام فرمود: «حضرت خضرعلیه السلام از آب حیات نوشید. پس او زنده است تا نفخ صور دمیده شود».(۶)
۲- امام صادق‌علیه السلام فرمود: «خضرعلیه السلام بر هیچ تخته خشکیده‌ای نمی‌نشست مگر آنکه سرسبز می‌گشت و به همین جهت، خضر نامیده شد».(۷) همچنيـن گفته شـده كه هر گاه به نماز مـي ايستاد اطرافـش سـرسبز مـي گشت.(۸)
۳-طریحی می‌نویسد: «خداوند به حضرت خضرعلیه السلام قدرت بسیار بالایی عطا کرد(۹) او فرمانده پیش‌قراولان لشکر ذوالقرنین بود».(۱۰)
۴- قرآن کریم هرچند آشکارا نام او را نبرده است، اما از او به عنوان عالم یاد کرده است. در سوره کهف در جریان ملاقات حضرت موسی‌علیه السلام با حضرت خضرعلیه السلام چنین آمده است: «فَوَجَدا عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَعَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنّا عِلْماً»(۱۱)؛ (در آنجا) بنده‌ای از بندگان ما را یافتند که رحمت عظیمی از سوی خود به او داده، و علم فراوانی از نزد خود به او آموخته بودیم.
۵-هرجا نامش برده شود، فوراً حاضر می‌گردد. امام رضاعلیه السلام می‌فرماید: «هرجا از او یاد شود، همان جا حاضر می‌شود. پس هر یک از شما به یاد او افتاد، بر او سلام کند».(۱۲)
۶-همه ساله در مراسم حج حضور دارد. امام رضاعلیه السلام می‌فرماید: حضرت خضرعلیه السلام همه ساله در مراسم حج حضور می‌یابد و تمام مناسک حج را نیز انجام می‌دهد و در عرفات، در کنار سایر حجاج خانه خدا می‌ایستد و به دعای مؤمنان آمین می‌گوید. (۱۳)
۷ـاز ديگر ويژگيهاي حضرت خضـر(ع) ايـن است كه هم به ديگران توصيه و اندرز مي داده و هـم دنبال آن بـوده كه از نصايح و گفته هـاي بزرگـان و صـالحـان كمـال بهره و استفاده را ببرد.مثلا گاه مي بينيـم كه معصـوميـن (عليهم السلام) امثال امام صادق و امام باقر و امام زين العابديـن علیهم السلام وصاياي او را به مـوسـي و اندرزهاي خضر را به ديگران براي ما نقل كرده اند. و گاهـي هـم روايت كرده اند كه خضر به محضرشان مـي رفته و درخـواست نصيحت و تـوصيه مـي نموده .مثلا به اميرالمـومنيـن پيشنهاد كرد كه مرا به كاري راهنمايـي كـن كه اگر آن را انجام دهـم خداوند مرا از آتش جهنم نجات دهد.(۱۴)
حضرت خضر و اهل بیت علیهم السلام
بسياري از روايات و احاديث دلالت دارنـد كه حضـرت خضـر(ع) رابطه بسيار خـوبي با اهل بيت پيامبر(ص) داشته بلكه طبق فرمايـش امام رضا(ع) هر روز نزد معصـوميـن(ع) مي رفته و عرض سلام مـي كرده است. همـو بـود كه پـس از رحلت پيامبـر خـدا به در خانه اهل بيت آمده و به آنان تسليت مصيبت رسول خدا را گفت و همو بـود كه پـس از شهادت مولي المـوحـديـن اميـرالمـومنيـن با شتاب در حالـي كه لااله الاالله مي گفت خـود را به در خانه علي رسانده و مي گفت:خداي تو را رحمت كند اي اباالحسـن تـو اوليـن فردي بـودي كه به اسلام گرويدي، و از نظر ايمان خالص تريـن آنها، و از همه يقينت به خدا شديدتر و بيشتر از همه از خـدا ترس داشتـي... علـي تـو همانند كـوهي بـودي كه هرگز بادها و طـوفانها او را از جاي تكان ندهد.
ابـن عباس گويد: همگان سكوت كردند تا سخنانـش تمام شد. سپـس خـود گريه كرد و ياران رسول خدا را به گريه انداخت. سپـس به دنبالـش گشتند ولـي او را نيافتنـد و همـو بـود كه پـس از شهادت امام حسـن(ع) در گـوشه اي از مسجـدالحـرام در مصيبت آن حضــرت اشعاري سـوزناك مـي خـواند. ابـن عباس گـويد: روزي كه امام حسيـن(ع) به شهادت رسيد صـدايـي از گـوشه خانه به گـوشمان رسيـد كه مـي گفت: صبر كنيد اي آل رسـول الله! فرزندي كه خدا به پيامبر هديه كرد، كشته شد. جبرئيل اميـن نازل شد در حالـي كه گريه و زاري مي كرد.(۱۵)
علاقه فراوان حضرت خضر علیه السلام به امیرالمؤمنین علیه السلام
بدون شك حضرت خضر از جمله كساني بـود كه جايگاه معصوميـن بالاخص علي(ع) را خوب درك كرده بود. بديـن جهت پـس از رحلت رسول الله، ايـن علاقه با خاندان پيامبر مستحكـم تر شد و در تمام قضايايي كه براي علـي(ع) در مـدينه رخ داد تا رفتـن به سـوي عراق و جنگ با ناكثين و قاسطين و مارقيـن، در كنار مولاي متقيان و مايه دل خوشي علي(ع) و آرامـش خاطر آن حضرت بـود. «اءصبغ بـن نباته» گويد: اميرمـومنان در حال نماز بـود كه مردي به طرف آن حضرت آمـد، در حالـي كه بر تـن او دو بُرد سبز رنگ بـود و دو گيسـوي بافته شده مشكي و محاسن سفيد داشت.هنگامـي كه حضرت سلام داد، خـود را بر روي امام انداخته و بر سر مبارك علـي بـوسه زد.سپـس دست حضرت را گرفته، بيرون رفتند. به سـرعت دنبال آنها رفتيم، از حضرت در باره او پـرسيـديـم، ايشان فرمود: اين برادرم خضر است...
در خبر ديگري آمده است: روزي علي(ع) و خضر با هـم ديدار كردند. علي(ع) فرمود:جمله حكمت آميزي بگوي. خضر گفت: چه زيباست تـواضع ثـروتمنـدان بـراي فقـرا، بـراي رضـاي خـدا. علـي(ع) فـرمــود:و بهتـر از آن تكبر كردن فقـرا بـر ثـروتمنـدان نشانه اعتماد و تـوكل به خـداست، خضر گفت: ايـن سخـن را بايـد با آب طلا نـوشت.(۱۶)
نقش حضرت خضر علیه السلام در زمان غيبت
هم‌اكنون که بيش از شش هزار سال از عمر شريف حضرت خضر(ع)مى‌گذرد. (۱۷) كارهايي كه ساير معصوميـن در زمان حضور از جمله امام صادق علیه السلام به عهده خضر واگذار مـي كردند، يقينا در زمان غيبت امام زمان به او واگذار شـده است. از قبيل، رسيدن به فرياد درمانـدگان در بيـابـانها و گـم شـدگـان و غيـر آن. (۱۸)
ایشان جزء سى نفرى است كه همواره در محضر حضرت بقية اللّه عليه السّلام هستند و رتق‌وفتق امور به فرمان آن حضرت در دست آن‌هاست.(۱۹)
و از همه مهمتـر آن است كه خـداونـد به وسيله خضـر، امام زمان را در ايام غيبت از تنهايـي بيرون آورده، مونـس آن حضرت خواهد بود.امام رضا مي فرمايد: «و سيـونـس الله به وحشه قائمنا فـي غيبته و يصل به وحدته»; و در آينده خـداونـد به وسيله او وحشت قائم ما را در ايام غيبتـش به انـس مبـدل خواهد كرد و يار آن حضـرت در تنهايـي خـواهـد بـود.(۲۰)
راز عمر خضر براي استدلال به طول عمر امام مهدی (عج)
سـدير صيـرفـي ضمـن حـديث مفصلـي از امام صادق(ع) در ايـن جهت، مـي فرمايد: و اما عبد صالح يعنـي خضر به درستـي كه خداوند هرگز عمر او را طولاني ننمود تا اينكه نبوتي برايـش مقدر كرده باشد و نه به جهت كتابـي كه بر او نازل شـود و نه به جهت شريعتي كه با آن، شـريعت پيامبـر را نسخ كـرده بـاشـد و نه بـراي امامتـي كه بندگان را به پيروي از او ملزم كند و نه براي طاعتـي كه خداوند براي او فرضـي كرده باشد، بلكه چـون در علـم خدا گذشته بـود كه تقـديري در عمر حضـرت قائم در ايام غيبت خـواهـد داشت و نيز در علـم او انكار ايـن جهت از امت گذشته بـود، خـواست تا عمر حضرت قائم به درازاي عمر عبد صالح يعني خضر طولاني شـود. و ايـن زنده نگه داشتـن و طـولاني كردن عمر خضر جز براي استدلال نمودن به عمر حضـرت قائم و بـراي ابطال حجت منكـريـن هيچ دليل ديگري نـدارد.(۲۱)
علاوه بر مصاحبت امام (عج) در زمان غیبت، پس از ظهور نیز ایشان در خدمت امام (عج) خواهند بود.
پی نوشت:
۱-ترجمه فرازی از زیارت حضرت حجت (عج) در سرداب غیبت
۲- حضرت خضر (ع) دستیار حضرت مهدی (عج) و معلم حضرت موسی (ع)، محمدجواد طبسی ص ۱
۳- سیمای جهان در عصر امام زمان عج ص۲۲۰به نقل از از كتاب سرچشمۀ حيات:مؤلّف از ص ١۴۵ تا ص ١۵٠
۴- یاران نور صص۱۲-۱۱
۵- حضرت خضر (ع) دستیار حضرت مهدی (عج) و معلم حضرت موسی (ع)، محمدجواد طبسی ص۲
۶- بامداد بشریت،محمدجواد طبسی پ ۴۱ به نقل از سفینه البحار، ج ۱، ص ۳۸۹
۷-اثبات الوصیة، ص ۲۹؛ قصص الانبیاء ابن کثیر، ج ۲، ص ۱۴۰
۸-ویکی شیعه ، زیل عنوان خضر به نقل از ثعلبی، الکشف و البیان، ج ۶، ص۱۸۲
۹-بامداد بشریت پ۴۱ به نقل از مجمع البحرین، ص ۲۳۶
۱۰- همان به نقل از تفسیر المیزان، ج ۱۶، ص ۳۵۲
۱۱-سوره کهف، آیه ۶۵
۱۲-کمال الدین، ج ۲، ص ۳۹۰
۱۳- همان، ص ۳۹۱
۱۴- حضرت خضر (ع) دستیار حضرت مهدی (عج) و معلم حضرت موسی (ع)، محمدجواد طبسی ص۴
۱۵-یاران نور صص۱۶-۱۵
۱۶- همان
۱۷- فرهنگ الفبای مهدویت ،موعودنامه ،مجتبی تونه ای ص ۳۰۰به نقل از یوم الخلاص ص۱۵۷
۱۸ یاران نور ص۱۸
۱۹- فرهنگ الفبای مهدویت ، موعودنامه ص ۳۰۰به نقل از غيبة نعمانى،ص ٩٩؛بحار الانوار،ج ۵٢،ص ١۵٨
۲۰و۲۱- یاران نور صص۲۱-۲۰
منبع:جهان
گزارش خطا
