چرا امت از امام حسین حمایت نکردند؟

[۱]  چرا خواص نیامدند؟

با توجه به نقش خواص در شکل‌گیری واقعه عاشورا چرا خواص خاص شیعه مثل عدی‌بن‌حاتم طایی و جابربن‌عبدالله انصاری و عبدالله‌بن‌عباس و حتی محمدحنفیه و عبدالله‌بن‌جعفربن‌ابی‌طالب سعادت هم‌راهی و توفیق حضور در حادثه کربلای ۶۱ هجری با امام حسینعلیه‌السلام نصیب‌شان نشد؟ حتی در این مواقع بیماری و کهولت سن را هم نمی‌شود بهانه کرد، چون هم پیرمرد در کربلا بود، هم کودکانی که به بلوغت نرسیده بودند و حتی تازه‌مسلمانان هم این افتخار نصیب‌شان شد، ولی چرا این‌ها نبودند؟

همان‌گونه که بیان شد، بسیاری از خواص توفیق هم‌راهی با امام حسین را نداشتند. پاسخ چرایی این مطلب را از کلام صاحب تنقیح المقال بیان می‌داریم:

وی معتقد است امام حسین (ع) در مدینه یا مکه فردی را مکلف به هم‌راهی نکرد. او می‌نویسد: امام حسین هنگامی که از حجاز به طرف عراق حرکت کرد، خود می‌دانست که به فیض شهادت خواهد رسید، ولی به ظاهر، به قصد جنگ و نبرد مسلحانه حرکت نکرد، تا بر همه مکلفان واجب شود که به عنوان جهاد، با او همراه شوند؛ بلکه بر اساس وظیفه خود، یعنی به دست گرفتن رهبری ظاهری و پیشوایی مردم، که حضرتش را دعوت کرده بودند، حرکت کرد. در این صورت بر دیگران واجب نیست که با او هم‌سفر شوند و اگر کسی هم هم‌راهی نکند، گناهی را مرتکب نشده است. آری گناه‌کار فردی است که در قیام کربلا و محاصره امام حسین در روز عاشورا حضور داشته و با آن حال از امام تخلف کرده، به یاری حضرتش نشتافته است.

اما کسانی که در حجاز بودند و از همان اول با امام نیامدند، از ابتدا مکلف به حرکت و هم‌راهی با امام نبودند و عدم هم‌راهی آنان تخلف و موجب فسق و گناه آنان نیست. مامقانی پس از بیان این مقدمات می‌گوید: بنابراین، تعدادی از صالحان و خوبان بودند که در آن هنگام، شرف شهادت برای آنان نوشته نشده بود و در حجاز ماندند و شکی نیست که احدی در عدالت آنان تردیدی نداشته است. پس نیامدن محمد حنفیه و عبدالله جعفر به علت سرپیچی یا انحراف ایشان نبوده است. (تنقیح المقال فی علم احوال الرجال، مامقانی، عبدالله، ص‌۱۱۲، بی‌جا، مطبعه الحیدریه؛ بحارالانوار، ج ۴۲، ص ۸۱).

علامه مجلسی نقل می‌کند که:امام حسین، قبل از شهادتش به بنی‌هاشم چنین نوشته است: «من الحسین بن علی الی بنی هاشم، اما بعد، فانه من لحق بی منکم استشهد معی و من تخلف لم یبلغ الفتح و السلام؛ اما بعد، هرکس از شما با من بود، به شهادت خواهد رسید و افرادی که با من نیامدند، به درجه فتح نایل نشدند.»

وی بعد از ذکر روایت فوق چنین می‌نویسد: جمله: «به فتح نایل نمی‌شود.» این احتمال را می‌رساند که امامعلیه‌السلام دیگران را بین آمدن به کربلا و نیامدن مخیر کرده بود؛ پس چون آمدن آنان امر واجبی نبود، بلکه تخییری بود، تخلف از آن، گناه محسوب نمی‌شود. (بحار الأنوار، علامه المجلسی، ج ۴۴، ص ۲۳۳- ۲۹۸، سال چاپ: ۱۴۰۳ – ۱۹۸۳ م، ناشر: دار الإحیاء التراث العربی، بیروت، لبنان.)

[۲]   «انّما اصْبَحْنا نُقاتِلُ اخْوانَنا فِى الْاسْلامِ عَلى ما دَخَلَ فیهِ مِنَ الزَّیْغِ وَ الْاعْوَجاجِ، وَالشُّبْهَهِ وَالتَّأْویل.» نهج‌‌البلاغه، خطبه ۱۲۱٫

[۳]  زمینه‌‌هاى قیام امام حسین(ع) (ج‌۱)، ص: ۱۵۷