۰۵ آذر ۱۴۰۳ ۲۴ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۷ : ۲۰
ضریحی که باید می‌ساختیم!
پیش از این و در هنگامی که ضریح جدید امام حسین علیه السلام در حال انتقال به کربلا بود، موضوعات مختلفی در رسانه های مختلف پیرامون هزینه های صرف شده برای ساخت ضریح مطرح شد.
عقیق: پاسخ هایی به این سوالات در همان فضای رسانه ای داده شد که شاه بیت سخن این بود كه هزینه‌ی ساخت ضریح با انبوه هزینه‌های جاری جامعه، خصوصاً خرج‌هایی كه ضرورت زندگی نیست، قابل قیاس نیست و جالب تر اینکه افرادی که از لحاظ مالی در حد متوسط و یا پایین جامعه هستند، بیشترین کمکهای مالی را در ساخت این ضریح داشتند.
پس آن‌چه برای حل مشکل فقر یك جامعه باید مورد انتقاد قرار بگیرد ضریح و بارگاه نیست، و آن‌چه باعث فقیرتر شدن جامعه می‌شود اسراف‌های دیگری است. اما آن‌چه در این نوشتار می‌خواهیم بررسی كنیم تكیه بر این گرازه‌ی كلیدی است كه: صرف نظر از موضوع مقایسه‌ی هزینه‌ها آیا ساخت ضریح ضرورت دارد یا خیر. یا بهتر است موضوع را بسط دهیم و بگوئیم آیا ساخت بارگاه و گنبد و هرآن‌چه مانند آن كار درستی است یا خیر؟
گنبد و بارگاه نشانی از شیعه‌خانه است
تصور كنید فردی كه آشنایی با تشیع ندارد، برای تحقیق و بررسی پا به ایران-به عنوان مهد تشیع- می‌گذارد. او پیش از این از عربستان و مصر و امارات هم به عنوان كشورهای مهم اهل تسنن هم دیدن كرده است. اتفاقاً دنیا را گشته است و سایر ادیان را هم مورد مطالعه قرار داده. در ایران كه می‌رسد به اونشانی مشهد را می‌دهند و بارگاه امام رضا علیه السلام.
با چه تصویری مواجه می‌شود؟ یك بارگاه مجلل، معماری اصیل و تمام ذوق و سلیقه‌ای كه در آن به‌كار رفته است. ضریح زیبای حاصل هنر استاد فرشچیان و سایر موارد. او خواهد دانست كه این‌جا یك مقبره است و كانون توجه شیعیان. حتماً تمام این جذابیت‌ها او را كنجكاو تر خواهد نمود.
هرچه این جایگاه شكوه و آبروداشته باشد، آبرویی برای شیعیان خواهد بود. اما موضوع به‌همین‌جا ختم نمی‌شود. اصولاً شیعیان به این وسیله مقام و جایگاه امام خود را در نزد خود بالا می‌برند و این كار را سال به سال گسترش و تعمیم می‌دهند و در این راه –یعنی بالابردن نام امام و امامت- صرف مال و جان می‌كنند. یعنی آنها فقط به دنبال توسعه‌ی یك فضای اخلاق‌گرای فرهنگی نیستند بلكه معتقدند احترام به نام امام و بزرگداشت مقام او امری لازم و ضروری است. آنان بوسیله‌ی این احترام، مقام امام را به همه نشان می‌دهند و جایگاه حجت الهی را بر همگان و نسل‌های بعد از خود متذكر می‌شوند و با تمام اینها شعائر الهی و نشانه‌های الهی را بزرگ می‌دارند.
این همان است كه در قرآن از آن به عنوان تعظیم شعائر یاد شده است(1)
شكوه مسجدالحرام و خانه‌ی كعبه نقش بسیار مهمی در تحكیم دنیای اسلام دارد و به‌عنوان شناس‌نامه و هویت مسلمانان محسوب خواهد شد. بنابراین است كه دولت عربستان باید كه بر حفظ این آبرو و مجلل كردن آن هر سال بكوشد.
موضوع تشیع و مقام امامت هم از این قاعده مستثنی نیست. یادآوری نام و نشان امام و قرآن و دین همه و همه باید به بهترین وجه صورت پذیرد و ساخت بارگاه و صرف مال در این راه كاری است كاملاً صحیح. از پوشیدن لباس مشكی در ایام عزا و اطعام عزاداران تا ساخت و تعمیر قبور همه اموری ممدوح و قابل قبول نزد ائمه طاهرین علیهم السلام بوده اند.
تمام اینها نشان از برخورداری اعتبار نشانه‌ها و نمادهای دینی و اسلامی دارد. اما بازهم شاید این سوال مطرح شود که مگر ضریح قبلی چه مشکلی داشت؟ پاسخ این سوال را می توان در رفتار امیرالمومنین علیه السلام آن شخصی که رفتار ایشان در کمک به ایتام، عدالت و دستگیری از فقرا، شهره دوست و دشمن، مسلمان و نامسلمان است. گفته شده است که امام امیرالمۆمنین علیه السلام نسبت به تعویض پارچه کعبه هر ساله اهتمام داشتند. چنان‌چه از امام باقر علیه السلام نقل شده است که علی بن ابیطالب علیه السلام هرسال، کسوه (پارچه) کعبه را از عراق می‌فرستاد.(2)
توجه به این حدیث اهتمام و توجه امام علیه السلام را به موضوع احترام و بزرگداشت خانه‌ی خدا را نشان می‌دهد. توجه و رسیدگی امام به فقرا و اهتمام به امانت‌داری بیت المال نه تنها برای ما که برای غیر مسلمانان مثال زدنی بوده و هست. این نشان می‌دهد که بر مبنای الگوگیری از سیره‌ی معصومین علیهم السلام نیز باید توجه داشت که هر موضوعی جایگاه خودش را دارد.
برای بررسی بیشتر موضوع مورد بحث دو حدیث دیگر را نقل می‌کنیم.
حدیث اول:
فرزند امام سجاد علیه السلام می گوید: وقتی جدّم حسین علیه السلام كشته شد، زنان بنی هاشم لباس سیاه و پشمینه در ماتم حسین علیه السلام پوشیدند و این لباس همچنان بر تنشان بود و از گرما و سرما، شكایت نمی كردند و علی بن الحسین علیهما السلام برای آنان طعام درست می كرد(3)
دراین حدیث جواز هزینه كردن و حتی پوشیدن لباس مشكی در عزای حسینی مشهود است.
حدیث دوم:
راوی از حضرت صادق (ع) می‌پرسد: ای فرزند رسول خدا! کسی که قبر امیرالمۆمنین علیه السّلام را زیارت کند و قبر او را آباد و تعمیر کند چه پاداش و ثوابی دارد؟
حضرت صادق (ع) در پاسخ از جدش رسول خدا (ص) نقل می‌کند که خطاب به امیرالمۆمنین (ع) فرمود: به خدا قسم تو در سرزمین عراق کشته خواهی شد و در آن جا مدفون می‌شوی. امیرالمۆمنین(ع) می‌پرسد؟ یا رسول الله! کسی که قبرهای ما را زیارت کند و آن را آباد کند و با آن قبرها مأنوس باشد چه پاداشی دارد؟
پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: ای اباالحسن! خداوند قبر تو و فرزندانت را قطعه‌ای از قطعه‌ها و عرصه‌های بهشت قرار داده‌است و دل‌های برگزیدگان خلقش و بندگانش را مشتاق زیارت شما قرار داده است. آنها ذلت و خواری و اذیت را در راه زیارت شما تحمل می‌کنند وقبر‌های شما را برای تقرّب به خدا و دوستی رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم آباد می‌کنند و پی در پی قبور شما را زیارت می‌کنند.
یا علی (ع)! فردای قیامت، شفاعت خاص من شامل اینها است و اینها وارد برحوض می‌شوند و زیارت کنندگان من خواهند بود.
یا علی! هرکس قبرهای شما را آباد کند و با آنها مانوس باشد مانند کسی است که به حضرت سلیمان (ع) در ساختن بیت المقدس کمک کرده است.
و هر کس قبور شما را زیارت کند ثوابش معادل حج واجب و هفتاد حج دیگر پس از آن است و وقتی بر می‌گردد از گناهانش بیرون می‌رود مانند کسی که از مادر متولد شده است. پس دوستان و دوستدارانت را به نعمت‌هایی که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به ذهن هیچ انسانی خطور نکرده بشارت ده و جمعى از اراذل مردمان و بدترین خلق خدا سرزنش كنند زیارتكنندگان شما را به سبب زیارت، چنان كه سرزنش مىكنند زناكاران را به زنا؛ این جماعت بدترین امّت منند؛ ایشان را شفاعت نخواهم كرد و در حوض كوثر بر من وارد نخواهند شد.(4)
خلاصه کلام که با مراجعه به تاریخ، سیره و کلام معصومین علیهم السلام می‌توان به وضوح دریافت که ساخت ضریح و بارگاه در راستای بزرگداشت مقام و منزلت امام می‌باشد و به‌نحوی تعظیم شعائر الهی است. از این رو اینکار باید به بهترین وجه انجام شود و البته کمک به فقرا و دستگیری از همنوعان نیز وظیفه دیگری است که باید به آن نیز توجه شود.
پی نوشت :
1) وَمَنْ یُعَظِّمَ شعائِرَ اللّه فَإنَّها مِن تَقْوی القلوب (سوره حج آیه 32)
2)ان علی بن ابیطالب علیه السلام کان یبعث بکسوة البیت فی کل سنة من العراق (قرب الاسناد- الحمیری- ص139)
3) «لَمَّا قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ علیه السلام لَبِسَ نِسَاءُ بَنِی هَاشِمٍ السَّوَادَ وَ الْمُسُوحَ وَ كُنَّ لَا یَشْتَكِینَ مِنْ حَرٍّ وَ لَا بَرْدٍ وَ كَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام یَعْمَلُ لَهُنَّ الطَّعَامَ لِلْمَأْتَمِ(25) المحاسن، (احمد بن محمد بن خالد البرقی)، دار الكتب الاسلامیة، 1317 ق، ج2، ص420)
4) عَنْ أَبِی عَامِرٍ السَّاجِیِّ وَاعِظِ أَهْلِ الْحِجَازِ قَالَ: أَتَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا لِمَنْ زَارَ قَبْرَهُ یَعْنِی أَمِیرَ الْمُۆْمِنِینَ وَ عَمَرَ تُرْبَتَهُ؟
قَالَ یَا أَبَا عَامِرٍ! حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ- عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ لَهُ وَ اللَّهِ لَتُقْتَلَنَّ بِأَرْضِ الْعِرَاقِ وَ تُدْفَنُ بِهَا.
قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا لِمَنْ زَارَ قُبُورَنَا وَ عَمَرَهَا وَ تَعَاهَدَهَا؟
فَقَالَ لِی یَا أَبَا الْحَسَنِ! إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قَبْرَكَ وَ قَبْرَ وُلْدِكَ بِقَاعاً مِنْ بِقَاعِ الْجَنَّةِ وَ عَرْصَةً مِنْ عَرَصَاتِهَا وَ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُلُوبَ نُجَبَاءَ مِنْ خَلْقِهِ وَ صَفْوَتِهِ مِنْ عِبَادِهِ تَحِنُّ إِلَیْكُمْ وَ تَحْتَمِلُ الْمَذَلَّةَ وَ الْأَذَى فِیكُمْ فَیَعْمُرُونَ قُبُورَكُمْ وَ یُكْثِرُونَ زِیَارَتَهَا تَقَرُّباً مِنْهُمْ إِلَى اللَّهِ مَوَدَّةً مِنْهُمْ لِرَسُولِهِ أُولَئِكَ یَا عَلِیُّ الْمَخْصُوصُونَ بِشَفَاعَتِی وَ الْوَارِدُونَ حَوْضِی وَ هُمْ زُوَّارِی غَداً فِی الْجَنَّةِ
یَا عَلِیُّ! مَنْ عَمَرَ قُبُورَكُمْ وَ تَعَاهَدَهَا فَكَأَنَّمَا أَعَانَ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ عَلَى بِنَاءِ بَیْتِ الْمَقْدِسِ
وَ مَنْ زَارَ قُبُورَكُمْ عَدْلُ ذَلِكَ لَهُ ثَوَابُ سَبْعِینَ حَجَّةً بَعْدَ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ حَتَّى یَرْجِعَ مِنْ زِیَارَتِكُمْ كَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ فَأَبْشِرْ وَ بَشِّرْ أَوْلِیَاءَكَ وَ مُحِبِّیكَ مِنَ النَّعِیمِ وَ قُرَّةِ الْعَیْنِ بِمَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ َ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ وَ لَكِنَّ حُثَالَةً مِنَ النَّاسِ یُعَیِّرُونَ زُوَّارَ قُبُورِكُمْ بِزِیَارَتِكُمْ كَمَا تُعَیَّرُ الزَّانِیَةُ بِزِنَاهَا أُولَئِكَ شِرَارُ أُمَّتِی لَا نَالَتْهُمْ شَفَاعَتِی وَ لَا یَرِدُونَ حَوْضِی.
منبع: خبرگزاری جهان
211007
گزارش خطا
