چه کسانی با ماه خدا وداع می‌کنند؟

عقیق:آیت‌الله جوادی آملی از جمله فقها و اندیشمندانی است که به طور مفصل درباره حکمت و فلسفه اعمال عبادی دین مبین اسلام سخن گفته است.

آنچه در ادامه می‌خوانید برگرفته از بیانات این عالم فرزانه است.

امام سجاد(ع) ماه مبارک رمضان را عید اولیاءالله می‌داند. در صحیفه سجّادیه دعایی درباره مقام دعا و وداع ماه مبارک رمضان وجود دارد که در مقدمه این دعا حضرت کلیّات نعمت‌های الهی را می‌شمارد و اینکه بخشش‌های خدای سبحان ابتدایی است، نه از روی استحقاق. بعد از آن مقدمه می‌فرماید: یکی از بهترین بخشش‌های خداوند سبحان، ماه مبارک رمضان و روزه این ماه است. شاعر می‌گوید:

عارفان هر دمی دو عید کنند/ عنکبوتان مگس قدید کنند

کار عنکبوت آن است که بتَند و با این تارها مگس را صید کرده قدید و قورمه درست کند. او کارش غیر از ذخیره کردن چیز دیگری نیست؛ اما عارف در هر دم و هر نفس دو عید دارد که سعدی گفت: هر نفسی که فرو می‌رود ممدّ حیات است و چون برمی‌آید مفرّح ذات؛ پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب.

لذا عارف در هر دم دو عید دارد و بهترین دمی که انسان دارد در ماه مبارک رمضان است که «أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ» نفس کشیدن در این ماه «سبّوحٌ قُدّوس» گفتن است.

این که در آخر ماه مبارک رمضان عید فطر می‌گیرند، چون جایزه‌های یک ماه را به ما می‌دهند که در حقیقت محصول ماه مبارک رمضان است. ضیافةالله، لقاءالله را به دنبال دارد. پس عظمت از آنِ ماه شوال نیست؛ بلکه عظمت از آنِ ماه مبارک رمضان است که نتیجه یک ماهه را در روز عید می‌دهند.

روز عید است و من مانده در این تدبیرم/ که دهم حاصل سی روزه و ساغر گیرم

امام سجاد(ع) ابتدا اشاره به نعمت‌های پروردگار کرده به خدا عرض می‌کند:‌ «وأنت جَعلت من صفایا تلک الوظائف و خصائص تلک الفروض شهر رمضان ... و قد أقام فینا هذا الشهر مقام حمدٍ و صحبنا صحبه مَبرور»؛ خدایا نعمت‌های فراوانی به ما دادی. یکی از برجسته‌ترین نعمت‌ها، ماه رمضان و یکی از بهترین فضیلت‌ها روزه این ماه است که نصیب ما کردی و هیچ زمانی، به عظمت زمان ماه مبارک رمضان نیست. گذشته از آنکه شب قدر را در آن قرار دارید، این ماه را ظرف نزول قرآن کریم قرار دادی که چنین فیضی در این ماه نازل شده است.

اگر کسی با قرآن باشد همراه قرآن بالا می‌رود و این را بر ملت مسلمان منت نهادی؛ زیرا ملت‌های دیگر در ماه رمضان روزه نمی‌گیرند و این نعمت را مخصوص مسلمانان نمودی.

وداع برای کسی است که با ماه مبارک رمضان مأنوس بوده و این ماه دوست او باشد وگرنه آن کس که با این ماه نبوده، وداعی ندارد. انسان از دوستش و با کسی که مدتی با او مأنوس بوده خداحافظی می‌کند. کسی که اصلاً نمی‌داند چه وقت ماه مبارک رمضان آمد و چه وقت سپری شد، چرا آمد و چرا سپری شد وداعی ندارد.

امام سجاد(ع) آخر ماه مبارک رمضان که می‌شد، با سوز و گداز این دعا را می‌خواند و می‌فرمود: ماه رمضان در بین ما اقامت داشت و جای حمد و ثنا بود؛ زیرا به همراه خود رحمت آورد و رفیق بسیار خوبی برای ما بود. ما در صحبت و همراهی با او به فضایل و نعمت‌هایی رسیدیم. دوستی بود که به همراهش رحمت و مغفرت و برکت آورد.

رسول خدا(ص) نیز در خطبه شعبانیه فرمود: «قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ»؛ یعنی این ماه، برکت و رحمت و مغفرت می‌آورد، کسی که رفیق این ماه بوده و باشد، برکت و رحمت و مغفرت این ماه را هم دریافت می‌کند.

بهترین استفاده از ماه خدا

سپس فرمود: «أَرْبَحَنَا أَفْضَلَ أَرْبَاحِ الْعَالَمِینَ»؛ ما ربح و سودی که در این ماه بردیم، هیچ تاجری در هیچ گوشه دنیا نبرده و هیچ‌کس در سراسر عالم به اندازه ما از این ماه استفاده نکرده است. انسان مسافری است که سفر ابد در پیش دارد. ره‌توشه آن سفر ابد را باید همین چند روزه تهیه کند. در این ماه درهای آسمان بر روی مؤمن باز می‌شود و مؤمن می‌تواند با وارستگی به باطن عالم راه پیدا کند و اگر بهترین فرصت، ماه مبارک رمضان است، پس بهترین سود را ماه رمضان و اهلش دارند.

برای گروهی آغاز سال، اول فروردین است. یک نوجوان اول فروردین تلاش می‌کند برای خود لباس نو تهیه کند. درخت‌ها اول سال‌شان فروردین است که لباس‌های نو و تازه در بر می‌کنند. اول سال کشاورز پاییز است که درآمد مزرعه را حساب می‌کند، مرحوم سیدبن طاوس می‌گوید: اهل سیر و سلوک، او سال‌شان، ماه رمضان است. حساب‌ها را از ماه مبارک تا ماه مبارک بعد بررسی می‌کنند که ماه مبارک رمضان گذشته چه درجه‌ای داشته و امسال در چه درجه‌ای هستند. چقدر مطلب فهمیده و چه مسئله‌های برای آنها حل شده است. چقدر در برابر گناه قدرت تمکّن داشته و چقدر در برابر دشمن قدرت تصمیم دارد. ماه مبارک رمضان برای سالکان الی‌الله، ماه محاسبه است. از این رو امام سجاد(ع) فرمود: هیچ کسی در سراسر جهان به اندازه ما در این ماه استفاده نکرد.

منبع:فارس