بخشى از آثار و بركات حضور حضرت معصومه(س) در قم

عقیق: ورود حضرت فاطمه معصومه عليها السلام به شهر قم و دفن پيكر مطهر آن بانوى كبريا در اين شهر، آثار و بركات فراوانى را به همراه داشته است. از لحظه ورود نبيره رسول الله صلى الله عليه و آله به قم، پيوسته اين شهر از جهات فرهنگى، سياسى، اجتماعى، عمرانى و اقتصادى رو به رشد و پيشرفت نهاده است. تاثير اين واقعه تاريخى را مى‏توان با مطالعه زواياى تاريخى اين شهر به دست آورد. بركات اين بانوى مجلله در شهر قم آنگاه به اوج خود مى‏رسد كه بدانيم تاثير وجود آن حضرت در تحولات تاريخى، فرهنگى، مذهبى، اجتماعى نه تنها در محدوده يك شهر بلكه گاهى در كل كشور ايران بوده و يا حداقل وقايع وحوادث كشور ايران به نوعى مرتبط با شهر قم مى‏باشد.

بركات حضرت معصومه در شهر قم و تاثير اين شهر بر كل ايران آنچنان مهم بوده و هست كه سال‏ها دل و ديده ميليون‏ها زائر و مجاور و جهانگرد را به خود مشغول داشته است. اين تاثير نه تنها براى زائران مشتاقى كه از راه‏هاى دور به عشق زيارت مرقد مطهر اين دخت عصمت و يادگار امام موسى عليه السلام با ارادت خالصانه به اين مكان مقدس مى‏شتابند ملموس است‏بلكه حتى براى كسانى كه با انگيزه‏هاى غير مذهبى وارد اين مكان شده‏اند و يا از اين ديار عبور كرده‏اند، پرجاذبه و شگفت‏انگيز بوده است. در عظمت و شكوه ظاهرى اين بارگاه مقدس، حقيقت و معنويت‏خاصى نهفته است كه ناخود آگاه هر بيننده‏اى را به سوى آن متوجه ساخته و دل و ديده‏اش را صيد مى‏كند.

در اينجا اعترافات چند تن از افراد خارجى را كه در قرن‏هاى گذشته از قم ديدن كرده و در لابلاى سخنان خود به نقش ارزنده اين بانوى ملكوتى و تاثير بارگاه آن حضرت در شهر قم اشاره كرده‏اند، مرور مى‏كنيم.

«اوژن فلاندن‏» جهانگرد فرانسوى و دانشمندى كه در زمان محمد شاه قاجار در سال‏هاى 1219 و 1221 شمسى به اتفاق هموطن هنرمند خود «پاسكال كست‏» به ايران آمده است، در مورد اهميت و نقش شهر قم و مرقد مطهر حضرت معصومه عليها السلام چنين مى‏نگارد: «مقبره فاطمه كه ايرانى‏ها «معصومه‏» مى‏نامند در تمام مشرق، احترامى به سزا دارد و مردم از اكناف به زيارتش مى‏آيند، فاطمه نوه على است. از پادشاهان ايران، شاه عباس دوم، شاه صفى و فتحعلى شاه در قم مدفونند. تيمور لنگ به قم چندان لطمه نرسانده و شايد از بركت فاطمه باشد» . (1)

«كارل بروگش‏» جهانگرد آلمانى نيز كه اوضاع ايران را در سده نوزدهم ميلادى از ديد مادى خود بررسى كرده است، در مورد عظمت ظاهرى شهر قم و حضرت معصومه عليها السلام چنين مى‏گويد: «دورنماى قم به معناى واقعى كلمه از فاصله چند ميلى مى‏درخشد، زيرا گنبد زيارتگاه اين شهر را با ورقه‏هايى از طلا پوشانده‏اند كه نور آفتاب را به شكل خيره كننده‏اى منعكس مى‏كند. شاهان ايران علاقه زياد دارند به اين كه گنبد بناهاى مقدس را با ورقه‏هاى طلا و نقره بپوشانند. طلا كارى‏ها و نقره كارى‏هاى زيباى ضريح مقدس واقعا چشم را روشن مى‏كنند. خدمتكارانم پيوسته از شكوه و جلال گنبد و مقبره فاطمه در قم سخن مى‏گفتند.

نه فقط زندگان بلكه مردگان نيز به سوى اين مزار جلب مى‏شوند; زيرا بسيارى از ايرانيان وصيت مى‏كنند كه پس از مرگ در جوار اين بانوى مقدس دفن شوند. قم مدفن قديسين هم هست. بنا به گفته اهالى محل، قم داراى 444 امامزاده كوچك و بزرگ است‏».(2)

به هر حال بعد از ورود حضرت معصومه عليها السلام به قم و دفن پيكر مطهر آن حضرت در اين سرزمين مقدس، علويان و سادات بيشترى به اين شهر روى آوردند، توجه شيعيان به اين نقطه فزونى يافت و علما و مشاهير شيعه در طول تاريخ به‏اين مكان مقدس توجه نشان دادند، مهاجرت به اين شهر زياد شد و موقعيت مذهبى قم تثبيت و استحكام تاريخى يافت.

قم با اين ويژگى‏ها در ميان شهرهاى شيعه نشين از شهرت جهانى برخوردار شد و يكى از شهرهاى مهم جهان اسلام به شمار آمده و از مراكز مهم فرهنگى و فقهى شيعه گرديد و از همه مهم‏تر به عنوان هسته مركزى و پايگاه اصلى بزرگترين و باشكوهترين انقلاب در تاريخ جهان گرديد.

در اينجا به فهرست‏برخى از نتايج ورود حضرت معصومه عليها السلام به شهر قم مى‏پردازيم: 

1- گسترش شهر قم

شهر قم به تدريج از شمال شرقى، به جنوب غربى كه محل دفن آن حضرت بود كشيده شد به طورى كه حرم فاطمه معصومه عليها السلام كه در حاشيه شهر قرار داشت، امروزه در مركز شهر و در آبادترين قسمت آن واقع است.

2- مورد توجه شدن قم 

توجه پادشاهان و حاكمان و طبقات گوناگون مردم به اين شهر و كوچ بسيارى از افراد مشتاق اهل بيت عليهم السلام براى اقامت در آن، به خاطر مدفون بودن حضرت معصومه عليها السلام در اين شهر است. 

3- استحكام مذهبى قم

قم از جنبه مذهبى استحكام ويژه‏اى يافته و مركز روحانيت‏شيعه شد. و عده‏اى از بزرگترين علماى شيعه از آنجا برخاسته يا در آن اقامت كردند. 

4- كثرت سادات در شهر قم

بعد از دفن حضرت معصومه عليها السلام عده بسيارى از فرزندزادگان امام حسن و امام حسين و موسى بن‏جعفر و على بن موسى الرضا عليهم السلام و از فرزندان محمد حنفيه و زيد بن على بن الحسين عليهم السلام و اسماعيل فرزند امام صادق عليه السلام از اطراف به قم روى آورده‏اند. از آنجا كه اين شهر از ابتدا مورد نظر آل على عليهم السلام بوده است و مردم قم نسبت‏به اولاد پيغمبر صلى الله عليه و آله ارادت و علاقه خاصى داشته‏اند، به تدريج‏بعد از ورود حضرت معصومه عليها السلام از نظر كثرت سادات، موقعيت‏بى نظير و يا كم نظيرى يافته است.

امروزه كثرت سادات قم، به خوبى محسوس و مشهود است و چند محله به نام علويان وسادات است كه بيشتر آن‏ها سيد هستند، از جمله محله سيدان، محله موسويان و محله موسى سلام بر مردم قم! خداوند شهرهاى آنان را با باران سيراب كند و بركت‏ها را بر آنان نازل كند و بدى‏هاى آنان را به خوبى مبدل گرداند. آن‏ها اهل ركوع و سجود و قيام و قعودند. آنان فقيه و دانشمند و اهل درك حقايق و روايت و عبادت نيكو هستند.

مبرقع و همچنين وجود سادات برقعى و رضوى و چاووشى و غيره نشانگر اين حقيقت مى‏باشد. 

پی نوشت:

1) ماهنامه كوثر، ش‏9، ص‏73 و 74 با اختصار.

2) همان، ش‏12، ص‏65 و 66. با اختصار. 

منبع: تبیان

211007