عقیق/اختصاصی: در میان تفاسیر شیعه،تفسیری هست که به امام حسن عسکری (علیه السّلام) منسوب است.این تفسیر، روایی است و 973 روایت دارد و از سورهء حمد آغاز میشود و تا آیه 282 سورهء بقره ادامه دارد.
سند این تفسیر به "محمد بن قاسم" مفسر استرآبادی میرسد که او نیز سند خود را به "ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد" و "ابو الحسن علی بن محمد سیار"(یسار)میرساند. این دو راوی،اهل استرآباد و شیعهء امامیه هستند که مستقیما از امام( علیه السّلام) روایت کردهاند.1 این تفسیر در ایران،عراق و مصر بارها به چاپ رسیده است.
دربارهء تفسیر منسوب به امام عسکری (علیه السّلام) پژوهشهایی صورت گرفته است.بیشترین چیزی که در این تحقیقات به چشم میخورد، مطرح کردن ارزش و اعتبار این تفسیر و بیان موافقان و مخالفان و نیز دلایل آنهاست...
اکنون با توجه به اینکه موافقان و مخالفان تفسیر منسوب به امام ،هر دو گروه از علمای برجسته هستند و هر کدام نیز برای دیدگاهشان، دلایلی ارائه دادهاند،جانبداری از یک گروه و مخالفت با گروه دیگر،کار سادهای نیست.
به نظر میرسد با این تفسیر نیز میتوان مانند بسیاری از تفاسیر روایی دیگر،(تفسیر عیاشی، تفسیر قمی،تفسیر فرات کوفی و...)برخورد نمود؛یعنی نه تمام روایات تفسیر به طور کامل و بدون ایراد پذیرفته شود و نه به طور کلی مردود دانسته شود،بلکه باید تکتک روایات مطرح شده در آن،بررسی و تحقیق شوند و در صورتی که از نظر محتوا و سند مشکلی نداشته باشند،پذیرفته شوند.
جمعى از دانشمندان بزرگ شيعه بر اين تفسير اعتماد ورزيده و به درستى انتساب آن به امام ابومحمد (ع) اعتقاد دارند، از قبيل:
1- شيخ صدوق در من لا يحضره الفقيه.
2- شيخ طبرسى در احتجاج.
3- محقق كركى در اجازه نامه به صفی الدین.
4- شهيد ثانى در منية المريد.
5- محمد تقى مجلسى در شرح المشيخه .
6- ابن شهر اشوب در مناقب.
7- محقق بزرگ، آغا بزرگ تهرانى در الذریعه.
اين بزرگان هيچ ترديدى در نسبت اين تفسير به امام (ع) نكرده و به صورت ارسال مسلم، نسبت آن را به امام پذيرفتهاند.
علامه مجلسى در بحارالانوار ج1 آورده است: مقدار زيادى از آن را نقل كرده است، مجلسى (رضوان الله عليه) درباره آن تفسير فرموده: تفسير امام از كتب معروفه است كه صدوق عليه الرحمه بر آن اعتماد كرده و از آن نقل نموده است، هر چند كه بعضى از محدثين در آن طعن و اشكال كردهاند، ليكن صدوق داناتر و به زمان كتاب نزديكتر از طعن كنندگان است، اكثر علما بدون غمز از آن كتاب نقل كردهاند.
مثلا مرحوم "شيخ آقا بزرگ تهرانى" در الذريعه: ج 4، ص 285 درباره آن فرمود: تفسير عسكرى كه آن را امام ابو محمد حسن عسكرى (ع) املاء كرده است و آن بروايت شيخ ابى جعفر محمد بن على بن بابويه صدوق است.
پی نوشت:
1.تفسیر فاتحة الکتاب از امام حسن عسکری علیه السّلام و پژوهشی پیرامون آن،ص 75
کدخبرنگار:212006