۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۴۹ : ۰۱
امام چهارم و زنده نگه داشتن نهضت عاشورا
استاد دانشگاه علامه طباطبایی : بزرگ مبلغ قيام عاشورا، حضرت امام سجاد(ع)، با سخنرانى و خطبه هاى آتشين خود توانست نهضت حق طلبانه سالار شهيدان را از هجوم تحريف نجات بخشد از همین رو است که اينك بعد از گذشت پانزده قرن همچنان اين قيام، پرشكوه و جاودانه است.
عقیق:،نهضت عظیم عاشورا با حرکت امام حسین (ع) از مدینه آغاز می شود و با شهادت او و یارانش درکربلا به اوج خود رسید.این نهضت در همین جا خاتمه نمی یابد بلکه برای به ثمر نشستن این نهضت و ثبت آن د ر تاریخ ،خاندان عصمت و طهارت باید آن را ادامه دهند .آنچنان که حضرت زینب(س) رهبری این نهضت را بر عهده داشتند اما ایشان نیز با توجه به رهنمودهای امام سجاد(ع) کاروان اسرا و حوادث بعد از واقعه عاشورا را مدیریت می کردند .در گفت و گویی با دکتر صالح حسن زاده مدیر گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات و استاد دانشگاه علامه طباطبایی با ابعاد مختلف مدیریتی و نقش امام سجاد بعد از واقعه کربلا آشنا می شویم.امام سجاد(ع) در واقعه عاشورا چند ساله بوده اند؟علت بیماری امام سجاددر واقعه عاشورا چه بوده است؟
برخى از مورخان معتقدند كه امام زين العابدين(ع) در واقعه جانگداز و خونين كربلا 24 ساله بوده است و بعضى ديگر نوشته اند كه از سن مباركش 22 سال مى گذشت. فرزند ايشان، امام محمد باقر(ع) که همراه پدر بود، سه يا چهار ساله بود. امام زين العابدين در آن هنگام به سبب بيمارى در جهاد شركت نكرد و خداوند او را براى هدايت مسلمانان نگه داشت و نسل امام حسین(ع) در ذریه امام سجاد قرار گرفت.شيخ مفيد در اين باره مىگويد.همين كه امام حسين عليه السلام شربت شهادت نوشيد، شمر به قصد كشتن امام سجاد(ع) نيز حمله برد. امام زين العابدين(ع) در بستر بيمارى به سر مى برد و حميد بن مسلم به دفاع پرداخت و حمله شمر را مانع گرديد. عمر بن سعد آن حضرت را در حالى كه از بيمارى رنج مىبرد با اهل بيت به كوفه انتقال داد.امام سجاد(ع) در قيام خونين كربلا مدت كوتاهى - بنا به مشيت الهى - بيمار بود و پس از بهبودى، مدت 35 سال امامت و زعامت جامعه مسلمين را تداوم بخشيد.
امام سجاد در زنده نگاه داشتن قیام عاشورا چه نقشی داشته اند لطفا دراین باره توضیح دهید؟
از آن جا كه شهادت سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين(ع) و ياران باوفايش از منظر عمومى، آثار ويرانگرى براى حكومت بنى اميه داشت و مشروعيت آن را زير سؤال برده بود و نيز براى اين كه اين تراژدى غم بار به دست فراموشى سپرده نشود، امام چهارم با گريه بر شهيدان نينوا و زنده نگهداشتن ياد و خاطره جانبازى آنان اهداف شهيدان كربلا را دنبال مى كرد. ظلمت حادثه كربلا و قيام جاودانه عاشورا به قدرى دلخراش بود كه شاهدان آن مصيبت عظيم تا زنده بودند آن را فراموش نكردند. هر وقت امام مى خواست آب بياشامد، تا چشمش به آب مى افتاد، اشك از چشمانش سرازير مى شد. هنگامى كه سبب گريه آن حضرت را مى پرسيدند مى فرمود: چگونه گريه نكنم، در حالى كه يزيديان آب را به روى پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند.بزرگ مبلغ قيام عاشورا، حضرت امام سجاد(ع)، با سخنرانى و خطبه هاى آتشين خود توانست نهضت حق طلبانه سالار شهيدان را از هجوم تحريف نجات بخشد. اينك بعد از گذشت پانزده قرن همچنان اين قيام، پرشكوه و جاودانه است.
خطبه ها و سخنرانی های امام سجاد چه نقشی در رسوایی آل امیه داشته است؟
امام زين العابدين(ع) در مدت اقامت خويش در كوفه، دو بار خطبه خواندند،اولین بار هنگامى بود كه جارچيان حكومت، مردم را براى تماشاى اسيران، فراخوانده بودند. اين در حالى بود كه براى اسرا در كنار شهر كوفه، خيمه زده بودند. على بن الحسين(ع) از خيمه بيرون آمد و با اشاره از مردم خواست تا آرام شوند. امام (ع) سخنش را با ستايش پروردگار آغاز كرد و بر پيامبر(ص) درود فرستاد و سپس چنين فرمود: اى مردم! آن كه مرا مى شناسد كه مى شناسد; و آن كه مرا نمى شناسد، من على فرزند حسين(ع) هستم. همان كه در كنار نهر فرات سر مقدسش را از بدن جدا كردند بى آن كه جرمى داشته باشد و حقى داشته باشند،من فرزند آن آقايى هستم كه حريم او هتك شد،آرامش او ربوده شد، و مالش به غارت رفت و خاندانش به اسارت رفت. من فرزند اويم كه دشمنان انبوه محاصره اش كردند و در تنهايى و بى ياورى بى آن كه كسى را داشته باشد تا به ياريش برخيزد و محاصره دشمن را براى او بشكافد به شهادتش رساندند. البته اين گونه شهادت ،شهادت در اوج مظلوميت و حقانيت افتخار ماست. هان، اى مردم،شما را به خدا سوگند، آيا به ياد داريد كه نامه هايى را براى پدرم نوشتيد و او را خدعه كرديد؟ و در نامههايتان با او عهد و پيمان بستيد و با او بيعت كرديد؟ سپس با او به جنگ برخاستيد و دست از يارى او برداشتيد. واى بر شما، از آنچه براى آخرت خويش تدارك ديده ايد،چه زشت و ناروا انديشيديد و توطئه چيديد، به چه رويى به پیامبر خدا (ص)خواهید نگريست؟سخنان امام چهارم كه به اين جا رسيد، صداى كوفيان به گريه بلند شد و وجدان هاى خفته براى چندمين بار بيدار شد. آنها يكديگر را سرزنش مىكردند و به همديگر مىگفتند: تباه شديد و نمىدانيد. قبل از اين كه سخنان حضرت به پايان برسد; كوفيان ابراز هم دردى كردند و يك صدا فرياد برآوردند: اى فرزند رسول خدا، ما گوش به فرمان شما و به تو وفاداريم; از اين پس مطيع فرامين تو هستيم; با هر كه فرمان دهى مى جنگيم; با هر كه دستور دهى صلح مىكنيم و ما حق تو و حق خودمان را از ظالمان مىگيريم. امام زين العابدين عليه السلام در پاسخ سخنان ندامت آميز و شعارگونه كوفيان فرمود: هرگز،به شما اعتماد نخواهم كرد و گول شعارها و حمايتهاى سرابگونه شما را نخواهم خورد ،اى خيانت كاران دغل باز،اى اسيران شهوت و آز،مىخواهيد همان پيمانشكنى و ظلمى را كه نسبتبه پدران من روا داشتيد، درباره من نيز روا داريد؟ نه به خدا سوگند، هنوز زخمى را كه زده ايد، خون فشان است و سينه از داغ مرگ پدر و برادرانم سوزان. طعم تلخ مصيبتها هنوز در كامم هست و غمها گلوگير و اندوه من تسكينناپذير است. از شما كوفيان مىخواهم كه نه با ما باشيد و نه عليه ما.امام سجاد(ع) با اين سخنان، مهر بى اعتبارى و بىوفايى را بر پيشانى آنها زد و آتش حسرت را در جان كوفيان شعلهور ساخت و با اين سخنان بر ندامت آنها افزود: اگر حسين(ع) كشته شد، چندان شگفت نيست، چرا كه پدرش با همه آن ارزشها و كرامتهاى برتر نيز قبل از او به شهادت رسيد. اى كوفيان،با آن چه نسبت به حسين(ع) روا داشتند، شادمان نباشيد. آن چه گذشت واقعه اى بزرگ بود! جانم فداى او باد كه در كنار شط فرات، سر بر بستر شهادت نهاد. آتش دوزخ جزاى كسانى است كه او را به شهادت رساندند.
بازتاب خطبه ای امام سجاد(ع) در مردم شام چگونه بوده است؟
سخنان بزرگ مبلغان اسلام ،حضرت سجاد(ع) و زيبب كبرى(ع) چنان در روحيه مردم شام تاثير گذاشت كه انقلاب به پا كرد. شاميان دريافتند كسانى كه با چنين وضع فجيعى در كربلا شهيد شدند، شورشى نبودند. آنان خاندان كسى هستند كه يزيد به نام وى بر مسلمانان حكومت مىكند. مؤذن دربار به يزيد اعتراض كرد و با خشم از او پرسيد: تو كه مى دانستى اينها فرزندان پيامبر هستند، به چه علت آنان را كشتى و دستور دادى اموال آنان را غارت كنند؟
عالم يهودى كه در مجلس يزيد بود، پس از شنيدن سخنان امام سجادعليه السلام از يزيد پرسيد: «اين جوان كيست؟» يزيد گفت: «فرزند حسين(ع).» يهودى گفت: «كدام حسين؟...» آن قدر پرسيد تا دانست اينها از خاندان پيامبر اكرم(ص) هستند. حسين كسى است كه مظلومانه در كربلا به شهادت رسيده و او فرزند دختر رسول الله(ص) است. يزيد را مورد سرزنش قرار داد و گفت ،شما ديروز از پيامبرتان جدا شديد و امروز فرزندش را كشتيد.
عكس العمل يزيد در برابر افشاگری های امام سجاد(ع) چه بوده است؟
يزيد در برابر سرزنش ديگران مجبور شد تا از موضع جابرانه و ظالمانه خود دست بردارد و از آن چه نسبتبه خاندان پيامبر(ص) انجام داده است، معذرت خواهى كند و مسؤوليت شهادت امام حسين(ع) و يارانش را به گردن فرماندار كوفه يعنى، عبيدالله بن زياد پسر مرجانه بيندازد. ضمن اظهار ندامت از عملكرد خود و لعنت بر پسر مرجانه، از امام سجاد(ع) مىخواهد كه اگر درخواست يا پيشنهادى دارد، بنويسد تا آن را انجام دهد.بديهى مىنمايد كه نخستين تقاضاى امام سجادعليه السلام و ديگر اسراى كربلا، سوگوارى براى شهيدان به خاك آرميده شان در سرزمين گلگون نينوا و بازگشت به شهر پيامبر(ص) مدينه، شهر خاطره هاى زنده شهيدانشان باشد.مدت توقف امام سجاد(ع) واسراى خاندان پيامبر(ص)را در شام از ده روز تا يك ماه نوشتهاند.
امام سجاد(ع) چگونه به شهادت رسیده اند؟
اسوه علم و حلم، امام زين العابدين(ع)، پس از يك عمر مجاهدت در راه خدا و پس از ابلاغ پيام عاشورا به جوامع بشرى، به دست هشام و يا وليد بن عبدالملك مسموم و در(25) محرم سال 95 ه ق) به شهادت رسيد و بدن مطهرش را در كنار تربت پاك امام حسن مجتبى(ع) در بقيع به خاك سپردند.
منبع:قدس
211008
گزارش خطا
