عالمان اهل تسنن هم تبرّك رابدعّت ميدانند؟

عقیق: وهابيان با تبرك به قبر پيامبر(ص) و صالحان كه سنتي جاري در ميان مسلمانان بوده، مخالفند و ساختن حرم و بارگاه بر قبر را حرام مي‌دانند. آنان دو بار در آغاز تسلط بر شهرهاي حجاز، به ويران‌سازي قبر‌ها و بارگاه‌هاي حرمين دست زدند. بر خلاف نظر وهابيان، بنا ساختن بر قبرهاي صالحان با قصد احترام و با هدف عبادت خداوند، نه تنها مصداق شرك و بت‌پرستي نيست، بلكه ارزش معنوي دارد و كاري مستحب است.

در گذشته، تنها رخدادهاي طبيعي همچون سيل و زلزله، موجب ويراني قبر‌ها مي‌شد. گويا وهابيان نخستين گروهي هستند كه با ديدگاه مذهبي، مراقد و بارگاه‌ها را ويران كردند.‌گاه كساني جز وهابيان، به بهانه وجود كتاب‌هايي در نكوهش خلفا در حرم بقيع، كوشيدند اين بارگاه‌ها را ويران كنند؛ اما موفق نشدند. وهابيان افزون بر ويراني قبرهاي طائف، جده، كربلا و جاهاي ديگر، مهم‌ترين هدف خود را در ويران كردن بارگاه‌ها و گنبدهاي معلات در مكه و بقيع در مدينه متمركز ساختند.

وهابيان در آغاز هجوم به شهرهاي حجاز، با سلاح فتوا و مناظره اهداف خود را در ويراني قبر‌ها محقق مي‌ساختند. آن‌ها در ۱۲۱۰-۱۲۱۱ق. پس از مذاكره با شريف غالب امير مكه، در مناظره با دانشوران آن شهر، در گرفتن فتواي حرمت ساخت و تعمير بارگاه‌ها از اين دانشوران اصرار ورزيدند؛ اما با مخالفت آنان روبه‌رو شدند و به همين روي، با جسارت و شدت بيشتر به تخريب و قتل و غارت دست زدند. نخستين حمله وهابيان به رهبري سعود بن عبدالعزيز در ۱۲۱۸ق. به حرمين رخ داد. او مكه را محاصره كرد و در نامه‌اي به مردم، همانند مشركان با آن‌ها سخن گفت. سپس وارد مكه شد و مردم را به نابودي مراقد و گنبد‌ها فراخواند. آن‌گاه ساختمان زمزم، بناهاي پيرامون كعبه، گنبد‌ها و مرقدهاي بسيار را ويران كرد. وي حدود۲۰ روز در مكه ماند و در نامه‌اي به سلطان عثماني، اعلام كرد كه نشانه‌هاي شرك را از ميان برده است. برخي تاريخ‌نگاران در رخدادهاي سال ۱۲۲۱ق. آورده‌اند كه پس از موسم حج، وهابيان با قرائت آيه برائت از مشركان هشدار دادند كه سال ديگر به هيچ مشركي اجازه حج نخواهند داد.
برخي بارگاه‌ها مانند گنبد آمنه و خديجه كه پس از حمله اول وهابيان بازسازي شدند، در حمله دوم در ۱۳۴۳-۱۳۴۴ق. از ميان رفتند. گزارشگران غربي، رفتار وهابيان در ويران كردن بارگاه‌ها، غارت اموال، نابودي شهر‌ها و كشتار مردم را بازگو كرده‌اند.

قبرستان بقيع
بقيع، ناحيه‌اي است در شرق مدينه كه به سبب گياهان خاردار بسيار به بقيع الغرقد شهرت يافت. قبرستاني است مستطيل‌شكل به طول ۱۵۰ و عرض ۱۰۰ متر كه پيشينه آن به آغاز اسلام مي‌رسد. حديثي از پيامبر، بقيع را روشنايي‌بخش آسمان و زمين دانسته است.

آورده‌اند كه پيامبر(ص) براي نشانه‌گذاري محل دفن عثمان بن مظعون، سنگ بزرگي روي قبر وي نهاد و مروان بن حكم در دوران امارتش آن را جابه‌جا كرد يا به روي قبر عثمان بن عفان منتقل نمود. نيز در قطعه سنگ مرمريني به تاريخ ۳۳۲ق. با اين نوشته كه اين قبر فاطمه دختر رسول خدا است، نشانه‌هايي براي تمايز محل قبر‌ها و بارگاه‌ها ديده مي‌شود. درگزارشي از سده ششم ق. وجود بنا و بارگاه پيرامون شماري از قبرهاي بقيع تأييد شده است. اين منبع گزارش مي‌دهد كه قبر مالك بن انس را با سنگ و گل به قدر چهار وجب از زمين برجسته كردند و در سنگ‌نوشته‌اي سال و روز وفاتش را ثبت نمودند. سپس از روضه عباس، روضه ابراهيم و عثمان بن عفان كه وضعي همانند داشته‌اند، ياد كرده است. مجدالملك براوستاني* قمي (م. ۴۹۲ق.)، مستوفي كل سلجوقيان، بارگاهي شكوه‌مند بر قبرهاي امامان بقيع و نيز عثمان بن عفان يا عثمان بن مظعون با معماري و تزئينات ويژه ساخت. يك سده پس از اين ساخت، گزارش ابن جبير (م. ۶۱۴ق.) نشان مي‌دهد كه هنوز بارگاه امامان بقيع برپا و برجا بوده است. بارگاه امامان بقيع را كسي جز براوستاني نساخته است. از اين رو، وصف ابن نجار (م. ۶۴۳ق.) از مراقد بقيع كه در باور او، بنايي مستحكم و كهن و استوار داشته، اشاره به همين بارگاه است. وصف ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق.) نشان مي‌دهد در دوره او بر قبرهاي گوناگون بقيع، بارگاه و گنبد برپا بوده است. درگزارش سمهودي (م. ۹۱۱ق.) نيز وجود بارگاه و بناي مستحكم بر قبرهاي امامان بقيع: تأييد شده است.

اين بارگاه مقدس و ديگر مراقد حرمين كه مورد توجه مردم و سفرنامه‌نويسان بوده، در حمله نخست وهابيان به سال‌هاي ۱۲۱۸-۱۲۲۱ق. از ميان رفت. به گزارش عبدالرحمن جَبَرتي، نيروهاي وهابي پس از يك سال و نيم محاصره و ايجاد قحطي در مدينه وارد شهر شدند و جز مرقد نبوي ديگر بارگاه‌ها را از ميان بردند. ايجاد قحطي منحصر به مدينه نبود؛ بلكه جده و مكه و هر شهر ديگر كه مردمش مقاومتي نشان ‌دادند، به قحطي و قتل و غارت دچار ‌شد.

در اين حمله، بارگاه امامان بقيع و گنبد حضرت زهرا سلام‌الله‌علي‌ها نابود شد و ديگر مكان‌هاي مقدس نيز از تعرض بي‌نصيب نماندند. وهابيان گوهر‌ها، ياقوت‌ها، زمرد‌ها، نقره‌ها، قنديل‌ها، پرده‌ها و شمشيرهاي گوهرنشان متعلق به شاهان و خلفاي گذشته در مرقد نبوي و اشياي گرانبهاي مرقد بقيع را بار شتران كردند و با خود بردند و ميان قوم و قبيله خويش و شيوخ وهابيان تقسيم نمودند. سپس آنان به بنا و بارگاه شهيدان احد هجوم بردند وآن را با خاك يكسان كردند.