استفتاء/غیبت چه کسی مجاز است؟

عقیق: سایت تبیان نوشت: غیبت آن است که عیب پنهانی کسی را پشت سر او بگویند. اگر صفت ناروا در شخصی باشد یا کاری انجام داده باشد که گناه است و دیگران از آن بی اطلاع اند و دوست ندارد کسی آن را برای دیگران بازگو کند، بازگو کردن آن پشت سر او برای دیگران غیبت است.

* موارد جواز غیبت

1.غیبت متجاهر به فسق (کسی که علنی و آشکار گناه می کند)، که در مورد همان گناهش به اتفاق فقها جایز است و اما نسبت به گناهان دیگرش که پنهان است، مورد اختلاف است.

2.موارد تظلّم شخص از کسی که در حق او ظلم کرده، که می تواند ظلم او را بیان کند.

3.موارد مشورت، مانند کسی که می خواهد دخترش را به کسی بدهد، و با شخصی در مورد آن فرد مشورت می کند که آن شخص می تواند عیب پسر را نقل کند.

4.در موارد خیرخواهی و نصیحت، مثل اینکه شخصی با کسی رفیق شود و انسان احتمال دهد که این رفاقت منجر به فساد آن شخص شود. در این صورت، چون رفیق او آدم بدی است، می توان در مقام نصیحت و خیرخواهی، عیب او را ذکر نمود.

5.کسی که می خواهد به دین ضرر بزند.

6.کسی که می خواهد به خودش ضرری بزند که لازم است او را حفظ نمود.

7. کسانی که نوشته های مسموم، منحرف کننده و باطل دارند. (منهاج الصالحین، ج ۱، م ۳۹ تقلید؛ استفتائات جدید، ص ۲۰۹)

توبه از غیبت

پس از واقع شدن غیبت، توبه و پشیمانی از آن واجب است و احتیاط مستحب آن است که از غیبت شده، اگر فسادی بر آن مترتب نگردد، حلالیت بطلبد و یا برای او استغفار کند. (منهاج الصالحین، ج ۱، فی التقلید، م 29)

بنابراین، اگر غیبت شونده از دنیا رفته، برای او بسیار استغفار کند و اگر زنده است و انسان بزرگوار و باگذشتی است و گفتن به او عداوت و دشمنی و فتنه ایجاد نمی کند، احتیاط مستحب آن است که از وی حلالیت بطلبد و اگر احتمال می دهد که مراجعه به او سبب عداوت و فتنه می شود، به وی مراجعه نکند و در عوض برای او بسیار استغفار کند.

سۆال: اگر کسی غیبتی از شخصی کرده، همچنین تهمتی زده یا شنیده، در این موارد باید رضایت فرد غیبت شده و شخص تهمت زده شده را جلب کند؟

جواب: لازم نیست، ولی باید توبه کند. (استفتائات امام، ج ۲، ص ۶۲۰، س ۱۶؛ جامع المسائل فاضل، ج ۱، ص 252)

سۆال: اگر فردی غیبت فرد دیگر را نموده، آیا باید برای توبه کردن، از طرف مقابل طلب رضایت نماید یا اینکه تنها استغفار کافی است؟ در صورت مانع بودن شرم و حیا، چه باید کرد؟

جواب: استغفار کافی است. (استفتائات امام، ص ۶۲۱، س ۲۱؛ جامع المسائل فاضل، ج ۱، ص ۹۸۲)

سوال: اگر پشت سر کسی حرفی بزنیم و کسی که می‌شنود او را نشناسد و یا در صورت شناختن فردِ غایب، آن چیزی را که ما می‌گوییم او هم در مورد آن شخص بداند، آیا مرتکب غیبت شده‌ایم؟

شرایط تحقق غیبت عبارتست از:

1.فردی که از او غیبت می‌شود در جمع حاضر نباشد.

2.آن سخن، عیب و نقص وی محسوب شود.

3.این عیب از عیوب پنهان باشد.

4.فرد از شنیدن آنچه در موردش گفته می‌شود ناراحت شود.

بر این اساس، آنچه در سۆال آمده است، ظاهراً شرایط کامل غیبت را ندارد، اما اگر بازگو کردن آن، موجب آزار دیگران شود، جایز نبوده و باید از آن اجتناب کرد. ضمن اینکه برخی از مراجع تقلید (آیة الله صافی گلپایگانی) موارد مذکور در سۆال را غیبت دانسته‌اند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای:

موارد مذکور هر چند غیبت محسوب نمی‌شود ولی اگر موجب ایذاء دیگران بشود جایز نیست و باید اجتناب شود.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی:

غیبت مۆمن از گناهان کبیره و حرام است. و غیبت: آن است که عیب مۆمنی - آن هم عیبی که پوشیده بر مردم است - در نبودش گفته شود خواه به قصد پایین آوردن منزلت او باشد یا نه و خواه عیب در بدنش باشد یا در نسب یا در اخلاق یا در عمل او یا در گفتار او یا در دین او یا در دنیای او یا در غیر آن از آنچه که پوشیده و پنهان بر مردم هست، باشد. همچنان که فرق نمی‌کند در بیان آن عیب این‌که به زبان بیان کند یا با انجام فعلی که از عیب او حکایت می‌کند باشد. و غیبت در صورتی حاصل می‌شود که شنونده‌ای باشد و گوینده قصد فهماندن و خبر دادن - یا آنچه که به حکم این دو هست - به شنونده باشد. همچنان در صورتی حاصل می‌گردد که شخص غیبت شونده را معیّن کند پس اگر گفت (یکی از اهل شهر ترسو است) غیبت نیست، و همچنین اگر بگوید: (یکی از فرزندان زید ترسو است)، بله ممکن است به لحاظ این‌که اهانت و انتقاص از آنان باشد حرام گردد و نه به لحاظ غیبت. و باید کسی که غیبت می‌کند از کرده خود پشیمان گردد و توبه کند، و احتیاط مستحب آن است که - اگر مفسده‌ای بار نشود - از شخص غیبت شده حلالیت بطلبد یا این‌که برای او استغفار کند.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی:

غیبت آن است که عیب کسی در غیاب او نزد اشخاصی گفته شود و طوری باشد که اگر بشنود ناراحت شود. بنابراین هر دو فرض سۆال را شامل می‌شود و عیب‌جویی و تفحص و تجسس از احوال خفیه مردم و استکشاف امور نهانی آنها حرام است. بله اگر ضرورت مهمی در بین باشد به طوری که اهمیت آن از حرمت تجسس در امور اشخاص که فی نفسه از محرمات قطعیه است بیشتر باشد در آن صورت منعی ندارد، البته احراز اهمیت در این گونه موارد با مجتهد جامع الشرایط است.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی:

غیبت آن است که عیب پنهانی کسی را پشت سر او بگویند ولی در مواردی که مسئله مهمّی مطرح است ـ مانند موارد مشورت و اصلاح ذات البین و امثال آن ـ استثنا شده است.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی:

بیان عیوب پنهان دیگران که از افشای آن اکراه دارند جائز نیست.

سۆال :مشاهده می شود در برخی محافل خواهران به نام انجمن های قرآنی به غیبت و تهمت زدن به این و آن می پردازند آیا این کار حرام نیست؟

جواب: غیبت و تهمت حرام است و سزاوار است کسانی که در مجلس قرآن شرکت می کنند بیشتر از دیگران رعایت این مسأله را بنمایند. (ر.ک استفتائات امام (ره), ج۳, ص۵۸۷ و ۵۸۸)

سۆال: اگر در میان جمعی باشیم که غیبت شخصی را می کنند و بنده او را نشناسم نسبت به بنده غیبت است؟

جواب: سخن از کسی که شما او را نمی شناسید نسبت به شما غیبت محسوب نمی شود. (ر.ک استفتائات امام (ره)،ج ۲، ص۶۱۹، س10)

سۆال: آیا غیبت فاسق جایز است؟ کسی که ریش خود را با تیغ می زند غیبت او جایز است؟

جواب: بلی غیبت فاسق در خصوص گناهی که علناً مرتکب می شود اشکال ندارد.

سوال: من مدتی است که سعی می کنم که غیبت نکنم، حال اگر از یک نفر خیلی ناراحت باشم و فقط برای شوهرم درد دل کنم آن هم غیبت محسوب می شود؟

جواب: اگر عیب پنهانی کسی را برای شوهرتان بگویید و او اطلاع نداشته باشد غیبت است. (سایت آیت الله مکارم شیرازی(