قرائتی/علت لذت نبردن از مناجات چیست؟

عقیق: حجت‌الاسلام «محسن قرائتی» یکی از اساتید تفسیر قرآن کریم، بیش از 32 سال است که به تدریس معارف قرآن و اهل‌بیت(ع) می‌پردازد.

وی در نمایشگاه بین‌المللی قرآن سال جاری در نظرسنجی مردمی به عنوان محبوب‌ترین چهره قرآنی انتخاب شد به همین جهت برگزیدن نام «معلم دوست‌داشتنی» برای او دور از واقعیت نیست.

در طرحی با عنوان «درس‌های قرآن معلم دوست‌داشتنی» به بازخوانی بخشی از مطالب ارزشمند ایراد شده توسط استاد قرائتی در برنامه «درس‌هایی از قرآن «می‌پردازد تا با تکرار معارف قرآنی و یادآوری آن برای مخاطبان، گامی در جهت ارتقای سبک زندگی قرآنی و رسیدن به مطالبه مقام معظم رهبری برداشته باشد.

در ادامه، هشتمین شماره «درس‌های قرآن معلم دوست‌داشتنی» را که در رابطه با «اخلاق و بیماری‌های روح و قلب» است و در 24 فروردین‌ماه سال 1360 ارائه شده است تقدیم می‌کنیم.

نکته 1) یکی از امراض قلبی، مرض زیغ یعنی انحراف آن‌هم انحراف از توحید است؛ «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا»(آل عمران/8) خدایا قلب مرا منحرف نکن؛ قرآن می‌خواهد بگوید که اگر تکیه به کسی بکنی نباید منتظر نتیجه‌ خوبی بمانی حتی اگر به مال تکیه کنی زیرا تکیه بر هر چیزی غیر خدا سبب خیر نمی‌شود.

نکته 2) رین به معنی زنگ زدن یکی دیگر از امراض قلبی است که در انحراف از حق متجلی می‌شود. همین خدایی که ارحم الراحمین است جهنمی داغ دارد که قرآن می‌گوید: «یَشْوِی الْوُجُوهَ»(کهف/29) پوست صورت‌ها سرخ می‌شود و آن را می‌سوزاند.

حرف حق بر دل چه کسانی بی‌تأثیر است؟

نکته 3) قرآن می‌گوید: «طَبَعَ اللَّهُ عَلَیْها بِکُفْرِهِمْ»(نساء/155) چون کفر ورزیدند خدا هم بر دل‌هایشان مهر زد در جایی دیگر می‌گوید: «کَذلِکَ نَطْبَعُ عَلى‏ قُلُوبِ الْمُعْتَدینَ»(یونس/74) ما بر دل کسانی که قانون‌شکن هستند، مهر می‌زنیم یعنی طوری می‌شوند که حرف حق را هرچه هم که بشنوند، اثری بر قلب‌هایشان نمی‌گذارد.

نکته 4) قرآن می‌گوید: «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا»(اعلى/16)، «کَلاَّ بَلْ تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ»(قیامت/21-20)؛ کسانی که دنیا را دوست دارند و آخرت را دوست ندارند، به دنیا حمله می‌کنند و آخرت را پشت سر می‌گذارند و پشت سر می‌اندازند و حیات دنیا را بر آخرت ترجیح می‌دهند «أُولئِکَ الَّذینَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى‏ قُلُوبِهِم»(نحل/108) این‌ها کسانی هستند که خدا بر دل‌هایشان مهر می‌زند.

وقتی گناه کردیم چه کنیم؟

نکته 5) اولین پس گردنی که خدا به انسان می‌زند، اولین لذتی که خدا از انسان می‌گیرد، این است که خدا لذت مناجات را از انسان سلب می‌کند؛«ذلِکَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَیاةَ الدُّنْیا عَلَى الْآخِرَةِ وَ أَنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ أُولئِکَ الَّذینَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ»(نحل/108-107) پس یکی از چیزهایی که باعث مهر شدن دل آدم می‌شود، انس با گناه است. پس گفتند: اگر گناه کردید، نگذارید این گناه بماند و زنگ بزند زود با توبه و عذرخواهی از خدا جبران کنید. 

نکته 6) آیه داریم: «أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‏ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلى‏ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ»(جاثیه/23) اگر کسی دنبال هوسش برود، کم کم دلش مهر می‌خورد؛ «اِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»(هود/114) کار خوب، کار بد را می‌شوید و از بین می‌برد چون اعمال در همدیگر اثر می‌گذارند.

نکته 7)  یکی دیگر از امراض قلبی شک و ریب است. قرآن می‌فرماید: «و ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ»(توبه/45) هرچه برایشان استدلال می‌آوری، شک دارند و قبول نمی‌کنند.

عواملی که قساوت قلب می‌آورد

نکته 8) روایاتی داریم: پرخوری، پرخوابی، پرگویی، سروکله زدن با آدم احمق، نشست و برخاست با آدم‌های عیاش و مترفین، شنیدن لهو و لعب، خنده‌ زیاد، دوری از دانشمندان با تقوا، آرزو و گناه زیاد قساوت قلب می‌آورد که یکی دیگر از امراض قلبی است؛  قرآن می‌فرماید: «قَسَتْ قُلُوبُهُمْ»(انعام/43) گاهی خدا گله می‌کند و می‌گوید: «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى‏ جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیَةِ اللَّه»(حشر/21) اگر این آیات قرآن را به کوه می‌فرستادیم، کوه تواضع می‌کرد این آیات را بر قلب انسان نازل کردیم و تکان نخورده است.

نکته 9) امام‌سجاد(ع) قبل از نماز رنگش زرد می‌شد و می‌فرمود: می‌خواهم به خدمت خدا بروم و با خدا حرف بزنم چرا ما با خدا حرف می‌زنیم و هیچ تکانی نمی‌خوریم؟ «وَ لکِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ»(انعام/43) قرآن می‌فرماید: «أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ»(حدید/16) وقت این نرسیده است که حالا دیگر تکانی بخورید؟

برای مطالعه متن کامل به اینجا مراجعه کنید.