آیا می‌توان خدا را دید؟

عقیق: ذهن پرسشگر انسان از بدو خلقت همواره درپی یافتن پاسخ سوالاتی بوده که در طول قرن ها توانسته مفهوم پیشرفت را برایش تحقق بخشد. در این میان سوالاتی وجود دارد که در میدان حس و تجربه نمی توان برای آنها پاسخی یافت سوالاتی درباره قیامت، مرگ و ماهیت آن و .... از این رو در سلسله مطالبی از لسان آیت الله جوادی آملی به برخی از این سوالات مبتلابه جامعه پاسخ داده می شود؟

آیا در معراج جسمانی خداوند با چشم عادی دیده می شود؟

معراج و معاد، جسمانی و روحانی است. در جریان معاد حتما حس، چشم و گوش وجود دارد؛ ولی خدا جسم نیست که دیده شود. انسان با چشم ظاهر اشیای مادی را می بیند؛ ولی از دیدن باطن آنها ناتوان است چه رسد به دیدن موجودات غیرمادی، پس در معاد جسمانی انسان خدا را با جان خود درک می کند. قرآن کریم نیز فرمود: "لاَّ تُدْرِکُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ یُدْرِکُ الأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ" (انعام، 103) هیچ چشمی او را درک نمی کند، حال آنکه او همه بینندگان را مشاهده می کند و او لطیف و به همه چیز آگاه است.
این آیه چهار بخش است:
یکم. چشم ها را خدا نمی بینند زیرا او موجودی مجرد است. او چشم آفرین است، از این رو به چشم نخواهد آمد.
دوم .خدا چشم ها را ادراک می کند و با دیدن چشم، امانت و خیانت چشم را هم درک می کند. او می داند که نگاه کدام انسان، با مهربانی همراه است و کدام با خشم و غضب؛ به نامحرم نگاه می کند یا خیر؛ استراق سمع دارد و ... یَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَمَا تُخْفِی الصُّدُورُ(غافر،19)
سوم. چون لطیف و مجرد است، چشم او را نمی بیند.
چهارم. چون خبیر است همه چشم ها را می بیند.
البته ما در قیامت همه خدا را می بینیم ولی نه با چشم مادی. همه ما در خواب چیزهایی را می بینیم می شنویم اما این دیدن و شنیدن با چشم باطن و جان آدمی صورت می گیرد.
بعضی اشخاص چشم و گوشی سالم دارند ولی قرآن کریم آنها را کر، کور و گنگ معرفی می کند"صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لاَ یَعْقِلُونَ"(بقره، 171)
در حقیقت قرآن کریم به چشم و گوش باطنی اسان اشاره دارد کسی که نشنود، حرف زدن هم نمی آموزد، یعنی گنگ است. در بیان قرآن، بعضی به سخنان معلم الهی گوش ندادند و سخنان الهی را نیاموختند، به همین دلیل حرف زدن نمی دانند و گنگ هستند.
به هر حال انسان با چشم باطن خدا را در قیامت می بیند و اگر در دنیا کور باطن بود، در قیامت هم کور وارد محشر می شود. قرآن کریم درباره این گروه فرمود: "وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى"(طه، 124)
روز قیامت آنها را کور وارد محشر می کنیم، آنگاه اعتراض می کنند که خدایا! چرا ما را کور محشور نموده ای، در حالی که در دنیا بینا بودیم؛"قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمَى وَقَدْ کُنتُ بَصِیرًا"(طه، 125) تو در دنیا کور بودی (کوری باطن) و معارف الهی و حقایق معنوی را درنیافتی و راه باطل را انتخاب کردی.
قیامت محل ظهور قیامت است و باطل در آن راه ندارد و اگر انسان حقایق را در دنیا نبیند، در آخرت هم نمی تواند ببیند، از این رو، این شخص جهنم و شعله آن را به خوبی می بیند و هراسناک می شود ولی انبیا، اولیا و بهشت را نمی بیند.
مرحوم ابن باویه از ابوبصیر -شاگرد امام صادق (ع)- نقل می کند که او در خدمت آن حضرت(ع) عرض کرد: آیا در قیامت می توان خدا را دید؟ حضرت (ع) در پاسخ فرمودند: آری، بلکه پیش از قیامت هم می توان دید. عرض کرد: چگونه؟ فرمودند: روز اخذ میثاق، یعنی روزی که خداوند در مورد آن فرمود:" وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ" (اعراف، 171). در قیامت می تواند خدا را دید ولی نه با چشم سر بلکه با چشم جان.

منبع:شبستان