استثنائات دروغ و علل دروغ گویی

حجت الاسلام کازرونی در ابتدای این برنامه با بیان اینکه دروغ در جامعه رواج یافته است، اظهار کرد: این در حالی است که هرگز دیده نشده است که انبیا و اولیای دین نسبت به دروغ در کلام خود نرمش داشته باشند.

وی ادامه داد: آنچه که در جامعه اتفاق می افتد دقیقا عکس این رویکرد است و دلیل این مساله در عوض شدن جای استثنائات با قواعد است. بسیاری از فقها معتقدند که دروغ قبح بالذات دارد حتی اگر مفسده اجتماعی به آن معنا بر دروغ مترتب نباشد نیز این ویژگی را دارد، به بیان بهتر خلاف واقع حرف زدن مساوی با قباحت ذاتی است.

کازرونی تصریح کرد: البته مواردی استثنایی نیز وجود دارد که مصلحتی قوی تر دیده می شود مثلا جان انسانی در خطر می افتد و اگر دروغی گفته شود او نجات می یابد، در اینجا قبح ذاتی دروغ به استثنا رفته است.

این کارشناس مسائل دینی با اشاره به اینکه سکوت در برابر دروغ سبب می شود تا قبح این رفتار ریخته شود، افزود: برای رفع این قبیل رویکردها باید تبیین سازی شود یعنی آثار دروغ در جامعه تبیین و خوبی های صدق بیان شود به ویژه باتوجه به عقوبت هایی دروغ گویی که مجموعه آن باعث می شود تغییراتی ایجاد شود که البته این امر نیاز به اراده قوی دارد.

کازرونی ادامه داد: با تمرین می توان دروغ گویی را به عنوان یک رفتار نادرست از میان برد، همچنین در کتب مختلف اخلاقی نیز اشاره به این مسئله شده است که امکان تغییر رفتار وجود دارد مانند جامعه السعاده اثر مرحوم نراقی که در بخش اول آن اشاره به تغییر و عوض شدن رفتار آدمی بر اثر ممارست شده است.

وی با اشاره به عوامل دروغ گویی افراد اظهار کرد: یکی از علل دروغ گویی در «خود بزرگ جلوه دادن» است، یعنی انسان می خواهد خود را ابراز کند و حرف هایی می زند، همچنین گاهی اوقات منشا دروغ گویی به خشم و غضب بر می گردد که در اصطلاح روان شناسی به آن دروغ دفاعی می گویند.

این استاد حوزه تصریح کرد: یکی دیگر از علل دروغگویی که در بعضا در خانواده ها بیشتر مشاهده می شود «محبت» است، یعنی فرد یا والدین برای آنکه عیب فرزند خود را نگویند تا ناراحت نشود، به او دروغ می گویند یا عیب اش را به او نمی گویند.

کازرونی بیان کرد: همچنین گاهی دروغ به خاطر به دست آوردن کسب سود است، بعضا ترس، گمان های باطل بر اساس شایعات جامعه و حسادت از جمله دیگر عواملی است که سبب دروغ گویی می شود.

این محقق افزود: واقعیت آن است که مسیر برای تغییر رفتار و حرکت به سوی رفتار درست باز است و تنها نیاز به اراده قوی انسان دارد، بنابراین باید ممارستی در از میان بردن این رفتار نادرست داشت؛ چنانچه نبی اکرم(ص) درباره دروغ فرموده اند: مومن اگر دروغ بگوید و هیچ عذری نداشته باشد هفتاد هزار فرشته بر او لعنت می کنند و از قلب اش بوی بدی می آید که تا عرش الهی می رسد.

منبع:شبستان