سه قدم اول زائرین اربعین برای زیارت با معرفت

عقیق: زیارت یعنی دیدار، دیداری از جنس عشق و معرفت در پیشگاه آنانی که روح و توجه آنان معطوف به زائرین و مخاطبینشان است. زیارت سلوک معنوی و تقرب به اولیای الهی است که در دین اسلام و مذهب تشیع به عنوان مسیر میانبری برای رسیدن به قرب الهی معرفی شده است. زیارت عملی از جنس قرابت و نزدیکی است، تا زائر با نزدیکی به امام و معصوم، توفیقات معنوی را برای خویش حاصل کند، چنانچه همنشینی و مجاورت با گل، نتیجه اش می‌شود گرفتن عطر آن.

زیارت از همان صدر اسلام عملی مشروع و رایج بوده است در کتاب «تاریخ المدینة المنورة» آمده است که پیامبر (ص) زمانی که از فتح مکه به سمت مدینه بازمی‌گشت، به زیارت قبر مادر گرامی اش حضرت آمنه رفت و گفت: «این قبر مادر من است. از خداوند زیارت او را خواسته بودم و او اجازه این کار را به من داد.». در منابع روایی شیعه، احادیث فراوانی در فضیلت و استحباب زیارت بارگاه پیامبر (ص) و امامان شیعه (ع) و قبور مؤمنان وارد شده است. کلینی در کتاب الکافی بابی را با عنوان «بَابُ فَضْلِ الزِّیَارَاتِ وَ ثَوَابِهَا؛ باب فضیلت زیارت‌ها و ثواب آن»، تنظیم کرده و احادیثی در این زمینه گردآوری کرده است.

به منظور داشتن زیارتی با فضیلت تر و آمادگی قلب و روح مؤمن برای حضور در پیشگاه معصومین اهل بیت (ع) سفارش‌ها و دستورالعمل‌های گوناگونی عنوان شده است که بخش قابل توجهی از آن در کتاب‌هایی چون مفاتیح‌الجنان نقل شده است. از جمله زیارات سفارش شده که پایه گذاری آن توسط اهل بیت و نزدیکان سیدالشهدا (ع) پس از قیام عاشورا صورت گرفت زیارت اربعین است. پس از شهادت حضرت سید الشهدا (ع) و اصحاب و یارانش در دهم محرم سال ۶۱ نقل است که بعد از ۴۰ روز و بازگشت اسرا از شام، کاروان اسرا به کربلا رسید. این است که اولین زائران سیدالشهدا، و پایه گذاران اربعین حسینی اصحاب و بستگان امام حسین (ع) بودند.

فضیلت‌های بی شماری برای زیارت اربعین و بهره مندی درست زائران از این سفر معنوی که به نوعی دستورالعمل این سفر از سوی بزرگان دین است آورده شده. چنانچه زیارت اربعین را یکی از پنج نشانه مؤمن می‌دانند و از قرن‌ها پیش این زیارت به عنوان اجتماع شیعیان برای نشان دادن وحدت برگزار می شده که در سال‌های اخیر پس از سقوط صدام و ایجاد فضای آزاد بیشتر شیعیان، به صورت پرشوری با شرکت میلیون‌ها زائر از نقاط مختلف جهان برگزار می‌شود. برای درک بهتر این زیارت و بهره گیری بهتر از حضور در حماسه فرهنگی و معنوی اربعین نیازمند توصیه و دستوراتی برگرفته از سخنان معصومین هستیم، توصیه‌هایی که می‌تواند به ما در انجام زیارتی با کیفیت تر کمک کند.

قدم اول: نیت

می‌گویند الاعمال بالنیات، ارزش هر عملی به نیت خالص و قصد قربت است. در زیارت نیز قصد و نیت قدم نخستی است که زائر برای زیارت با کیفیت تر بر می‌دارد. از آنجا که زیارت از مناسک دینی و هدف آن قرب الهی است چه خوب می‌شود که زائرین آن را با سیاحت و تفرج و انگیزه‌های دنیوی درنیامیزند تا خالص و با هدف به دیدار اباعبدالله (ع) مشرف شوند.

حضرت آیت الله سیستانی در توصیه به زائران اربعین حسینی نوشته‌اند: این زیارت عبادتی است که با نیت ارزش می‌یابد و میزان قبولی آن بستگی به نیت زائران دارد و از این رو پاداش زائران نیز نزد خداوند متفاوت خواهد بود. در این راه اخلاص فراوان برای خداوند باعث می‌شود زیارت شما در بالاترین درجه قرار گیرد. و در جای دیگر توصیه می‌کند انسان باید در تمام حالات خود، فداکاری و جانفشانی امام حسین را به یاد داشته باشد و ندای هل من ناصر ینصرنی او را به گوش جان بشنود تا حضور و پیاده روی او برای لبیک به این ندای حسینی باشد.

اخلاص در این مسیر و شرکت در راهپیمایی اربعین تا به آنجا توصیه و تأکید شده است که حتی طلب حاجت دنیوی را مقصد و انگیزه سفر قرار دادن مورد نهی بزرگان دینی قرار گرفته است: برغم اینکه سیدالشهدا با آبرویی که نزد خداوند دارد حاجات زائران خود را برآورده می‌سازد اما شایسته نیست که زیارت انسان برای حاجتها و تجارت‌های دنیوی باشد نباید هدف زائر از زیارت، رسیدن به حاجت خود باشد به گونه‌ای که اگر بداند حاجتی از او برآورده نمی‌شود زیارت را ترک کند.

امام صادق (ع) نیز در روایتی شرط پاک شدن گناهان که از فضائل زیارت اباعبدالله است را زیارت خالص و بدون شائبه دانسته و فرموده‌اند: «کسی که حسین بن علی (ع) را خالصانه و بدون شائبه زیارت کند و از انگیزه‌های تعدی و طغیان و یا ریا و سمعه منزه و مبرا باشد، همه گناهان او شسته می‌شود، چنانچه که لباس به وسیله آب شستشو شده باشد.»

قدم دوم: حلال بودن مال

سفر معنوی اربعین و زیارت اباعبدالله (ع) زیارت تزکیه نفس و تصفیه روح است از این رو زائرین باید دقت کنند تا مال حرام خرج این سفر نشود و پول سفر پاکیزه و طیب باشد. زائر باید مطمئن شود که مال او پاکیزه و حلال است. حضرت آیت الله خامنه‌ای در پاسخ به استفتایی در همین رابطه فرموده اند: «حتی کسی را که بدهکار است و سر رسید دینش رسیده و می‌تواند دین خود را ادا کند و طلبکار هم مطالبه کند، اول قرض را پرداخت کند. حضرت آیت الله مکارم شیرازی نیز در پاسخ به استفتاء دیگری فرموده‌اند: «در صورتی که بدهی فوری باشد، نباید آن را ترک کند.» در فتوایی از آیت الله خامنه ای آمده است: «اگر مکلف به قصد ترک واجب مثل نپرداختن دین که وقت پرداختش رسیده است به سفر برود، نمازش تمام است.» این یعنی سفر او حرام است.

قدم سوم: اطلاع دادن به بستگان

اطلاع دادن بستگان و دوستان به انجام سفر و قصد زیارت کردن، ضمن ایجاد همبستگی باعث تبلیغ فرهنگ زیارت می‌شود. از این طریق می‌توان نسبت به حلالیت گرفتن از بستگان و خویشاوندان نیز اقدام کرد که امری پسندیده پیش از زیارت است. براساس سیره نبوی خوب است در خداحافظی و تودیع طلب خیر شود و در حق هم دعا کنیم. حضرت رسول (ص) وقتی با مؤمنی وداع می‌کردند می‌فرمودند: خداوند شما را رحمت کند و پرهیزگاری را توشه شما دهد و شما را به سوی هر خیری متوجه گرداند و جمیع حاجات شما را برآورده و دین و دنیای شما را سالم دارد. شما را به راحت برگرداند به سوی جمعی که ایشان به سلامت باشند.»

از سنت‌های نیکوی ایرانیان زمانی که به بدرقه مسافری می‌روند طلب خیر و دعا برای اوست. در مقابل نیز مسافر در اماکن زیارتی و حرم های شریف نایب الزیاره آشنایان و بستگان می‌شود.

منبع:مهر