ریشه نعمت‌ها چیست؟

پدر یکی از والدین زندگی هر شخص است البته اگر از وجود وی و یا مادر از ابتدای زندگی محروم نباشد.

جایگاه پدران و حقوقی که فرزندان نسبت به وی دارند از جایگاه ویژه‌ای در مبانی دینی برخوردار است که در ادامه به نکاتی در این رابطه اشاره می‌شود:

آگاهی از حق پدر و ارزش و منزلت وی گام نخست در احسان به اوست. رسول خدا(ص) فرمود: رضایت پروردگار رضایت پدر و خشم پروردگار نیز در خشم پدر است.

پدر، ریشه نعمت‌ها

امام سجاد(ع) می‌فرماید: حق پدرت این است که بدانی او ریشه تو و تو شاخه او هستی و بدان که اگر او نبود تو نیز نبودی، پس هرگاه در خودت نعمتی یافتی که شادمانت می‌کند بدان که پدرت برای تو ریشه آن نعمت است و حمد خدا به جای آور و به اندازه آن نعمت از او شکرگزار باش.

امام رضا(ع) هم در این باره فرمود: بر تو باد به فرمانبرداری از پدر و نیکی به وی و فروتنی و خاکساری در برابر او و بزرگ داشتن و گرامی داشتن او و نیز آرام سخن گفتن در حضورش، زیرا پدر ریشه و پسر شاخه اوست. اگر پدر نبود خدا پسر را هم تقدیر نمی‌کرد. اموال و آبرو و جانتان را برایشان بذل کنید که ... جان و مال تو برای پدر است،‌ پس در دنیا از پدران به نیکی پیروی کنید و پس از مرگشان برای آنان دعا و طلب رحمت کنید... .

البته این، بدان معنا نیست که پدر حق جفا بر فرزند داشته باشد،‌ بلکه اگر جفا کند گرفتار عاق فرزند شدن می‌شوند.

راوی از امام صادق(ع) پرسید: مرد از مال فرزندش چه مقدار حق دارد؟ فرمود: به اندازه غذای روزانه و بدون اسراف، آن هم هنگام احتیاج و ناچاری. راوی پرسید: پس درباره این سخن پیامبر(ص) چه می‌گویید که به مردی فرمود: «تو و مالت از آن پدرت هستید؟» امام (ع) فرمود: آن مرد پدرش را نزد پیامبر(ص) آورد و گفت: ای رسول خدا! پدرم درباره میراث مادری‌ام به من ستم کرده است. پدرش گفت: من آن را برای همین اندازه و خودم هزینه کردم. پیامبر به فرزند فرمود: خودت و مالت از آن پدرت هستید و این در حالی بود که نزد آن پدر مالی نبود. آیا (به گمان شما) رسول خدا (باید آن) پدر را به سود فرزند زندانی می‌کرد؟

استمرار نیکی به پدر

امام رضا(ع) ضمن توصیه به دعا برای پدر پس از مرگ وی می‌فرماید: روایت شده که هرکس در حیات پدرش با او نیکی کند ولی پس از وفاتش برای او دعا نکند خدا او را «قاطع رحم» نام می‌نهد.

امام باقر(ع) فرمود: اگر کسی به والدین خود در زمان حیات آن دو نیکوکار بود ولی پس از مرگ آنان بدهکاریشان را نمی‌پردازد و برای آنان استغفار نمی‌کند خدا وی را عاق والدین به شمار می‌آورد.

مفاتیح‌الحیات، مولف: آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، ناشر: مرکز نشر اسراء، نوبت چاپ: سوم، بهار 1391