کعبه،خانه‌ای که معمارش پیامبران بودند

در این بین، خانه‌های مشهور زیادی هستند که گاه بنایشان و گاه صاحبانشان باعث و بانی این شناخت و ماندگاری‌شان در جهان شده‌اند. با وجود این می‌توان مدعی شد مشهورترین خانه دنیا، کعبه خانه خداست. خانه‌ای که حضرت آدم پس از رها شدن در روی زمین، به کمک جبرئیل بنا کرد. 

خانه‌ای که به آدم وحی شد 
زمین در آغاز یک خشکی تهی بود لابد. سرزمینی خالی که آدم در آن هبوط کرد و نخستین معنای گس عالم را با خودش به زمین آورد؛ رهاشدگی. اما خدا بر آدم رحمت آورد و تعلیمش داد تا در ازای نخستین طرد، نخستین خانه معنا یابد. خانه‌ای که میراث همه‌ رهاشدگان روی زمین شد؛ کعبه. در روایتی از ابن‌عباس آمده: چون آدم از بهشت به زمین هبوط کرد خطاب رسید، ‌ای آدم در زمین خانه‏ای بنا کن که محل عبادت و ذکر و طوافگاه مردم باشد، همان‌طوری که دیدی ملائکه در اطراف عرش، محل عبادتگاهی داشتند. این بود که آدم به کمک جبرئیل خانه کعبه را عمارت کرد... و خانه کعبه برپا بود تا وقت طوفان نوح که خداوند کعبه را به آسمان چهارم برد و هر روزی ۷۰هزار ملائکه در آنجا طواف می‌کردند و محل و مکان کعبه خالی بود تا زمان ابراهیم که حضرت مأمور شد دوباره کعبه را بنا کند. 

ابراهیم؛ نخستین معمار کعبه 
قرآن، حضرت ابراهیم(ع) را به عنوان معمار خانه کعبه معرفی می‌کند، آنجا که می‌گوید: «و (یادآر) وقتی که ابراهیم و اسماعیل دیوارهای خانه کعبه را برمی‌افراشتند عرض کردند: پروردگارا (این خدمت) از ما قبول فرما که تویی که (دعای خلق را) شنوا و (به اسرار همه) دانایی».(سوره بقره،۱۲۷) به گفته کارشناسان، این پیامبر همچنین سنت حج را احیا کرد. این ساختمان باقی بود تا زمانی که نگهداری کعبه به قصی بن کلاب، یکی از اجداد رسول خدا(ص) در قرن دوم قبل از هجرت رسید. آمده است این شخص خانه کعبه را بازسازی کرد و دارالندوه را در کنارش ساخت. پس از آن، قبایل قریش خانه‌های خود را در اطراف کعبه ساختند. تصور کنید خانه شما آن‌قدر نزدیک خانه خدا باشد که درش رو به مسجدالحرام باز شود. این بخت نیکی بود که اهالی قریش داشتند. هرچند در آن دوران به این خانه به شکل امروزی نگاه نمی‌شد و کعبه به مرور به محلی برای نگهداری بت‌ها تبدیل شده بود. 

بنایی به جا مانده از سال ۱۰۴۰قمری
از روایت‌های مشهور دیگری که در مورد تاریخچه کعبه پیش از اسلام وجود دارد، یکی حمله ابرهه به کعبه است. گفته می‌شود او کلیسایی بی‌نظیر در صنعا ساخت و قصد داشت آن را به زیارتگاه مشهور عرب تبدیل کند و همین تصمیم، سرآغاز اختلافی بود که به لشکرکشی ابرهه به سمت کعبه ختم شد. لشکرکشی که داستان آن در سوره فیل آمده است. اتفاق دیگری که در تاریخ کعبه ثبت شده و به آن اشاره می‌شود، تولد امام علی(ع) در سیزدهم رجب سال ۳۰ عام‌الفیل در این خانه است. براساس برخی روایت‌ها، ساختمان کعبه ۱۰ بار بنیان شده ‌است. ساختمان کنونی کعبه از زمان حجاج بن یوسف ثقفی و بازسازی همان ساختمان در دوران خلافت سلطان‌مراد چهارم از پادشاهان عثمانی است که در سال ۱۰۴۰ (قمری) بر اثر سیل در مسجدالحرام و تخریب آن، از نو بازسازی شد. این ساختمان استحکام کامل دارد، به‌طوری که تاکنون به‌همین شکل باقی مانده است.

خانه‌ای ساخته شده از سنگ 
بیشتر ما خانه کعبه را با پرده مخمل روی آن به خاطر داریم. پرده‌ای سیاه رنگ که به آن جامه کعبه هم می‌گویند و بر آن آیه‌هایی از قرآن قلاب‌دوزی شده ‌است. بنای کعبه از سنگ‌های سیاه و سختی ساخته شده که از کوه‌های اطراف مکه آورده شده‌اند. اندازه سنگ‌ها متفاوت است. کعبه در گذشته دو در داشته اما اکنون تنها یک در دارد. در حال حاضر در ورودی کعبه ۲متر از زمین ارتفاع داشته و در دیواره شمال شرقی کعبه قرار دارد. درهای کعبه در زمان پیامبر(ص) از جنس چوب بوده‌اند و در حال حاضر از جنس طلای خالص است. خانه کعبه دارای اجزا و عناصر مهم و معروفی است که یکی از معروف‌ترین آن‌ها حجرالاسود است؛ سنگ مقدسی که حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع) آن را در کعبه قرار داده‌اند و زمانی که حضرت محمد(ص) خانه کعبه را از بت‌ها پاک کرد، تنها این سنگ را نگه داشت. حجرالاسود در جریان تخریب کعبه -که پنج سال پیش از بعثت صورت گرفت- در فاصله‌ای دور از مسجد مانده بود. در وقت بازسازی خانه، قریش بر سر اینکه کدام قبیله این سنگ را بر دیوار کعبه بگذارد، دچار اختلاف شدند که در نهایت با تدبیر حضرت محمد(ص) و به دست خود ایشان  نصب شد. در خصوص این سنگ گفته می‌شود به مرور زمان و بر اثر تحولات، از حجم نخستین آن کم و حتی به چند پاره تقسیم شده که آخرین بار قسمت‌های آن را به هم وصل کردند و آن را در محفظه‌ای نقره‌ای قرار دادند. در حال حاضر تنها به آن اندازه که برای بوسیدن و سلام‌دادن لازم است، جا گذاشته‌اند. طواف از مکان این سنگ روی دیوار کعبه آغاز و به آن ختم می‌شود. 

دیوارهایی که داستان دارند 
برخی قسمت‌های خانه کعبه به نام‌هایی خوانده می‌شود. به‌طور مثال قسمتی از دیوار و پایین دیوار کعبه را که در یک سوی آن حجرالاسود و در سوی دیگرش درِ کعبه قرار دارد «ملتزم» می‌نامند، چون این دیوار در قسمتی قرار دارد که مردم معمولاً در آنجا می‌ایستند و به دیوار خانه چسبیده و دعا می‌خوانند و به‌اصطلاح ملتزم می‌شوند. در روایتی آمده‌ محمد(ص) صورت و دست‌های خود را روی این قسمت از دیوار قرار می‌داد. همچنین، از پیامبر(ص) نقل شده‌: «ملتزم، محلی است که دعا در آنجا پذیرفته می‌شود». البته این تنها قسمتی از خانه نیست که به این خاصیت مشهور است. دیوار دیگری در این خانه به نام «مستجار» مشهور است. محلی که در پشت درِ کعبه، کمی مانده به رکن یمانی، مقابل ملتزم و در سوی دیگر کعبه قرار دارد. جار به معنای همسایه و مستجار به معنای پناه‌بردن به همجوار و به صورت کلی‌تر پناه بردن است. این مکان نیز از مکان‌های پذیرفته‌شدن دعاست. 

جایی که خداوند توبه آدم را پذیرفت 
به هر یک از چهار گوشه کعبه، رکن گویند و کعبه بر چهار رکن حجرالاسود، عراقی، شامی و یمانی بنا شده است.‌ در اطراف این چهار رکن محیط‌هایی وجود دارد که هر کدام دارای فضیلت و اهمیتی هستند. یکی از این محیط‌ها با عنوان «حطیم» شناخته می‌شود. مساحت میان حجرالاسود و زمزم و مقام ابراهیم و قسمتی از حجر اسماعیل را «حطیم» می‌گویند. حطیم از مکان‌های محترم در مسجدالحرام است و مردم در این قسمت برای دعا جمع می‌شوند. در اینکه آیا حطیم تنها همان محدوده کنار حجرالاسود و باب کعبه را شامل می‌شود یا وسعت بیشتری دارد، اختلاف است.
 براساس روایتی از امام صادق(ع)، تنها همین موضع را حطیم می‌نامند. چنان‌که شیخ صدوق نیز آورده‌ حطیم فاصله میان در کعبه و حجرالاسود را گویند، جایی که خداوند توبه آدم را پذیرفت. همچنین حجر اسماعیل، فضایی است میان کعبه و دیواری نیم‌دایره به عرض حدود ۱۰متر که از رکن عراقی تا رکن شامی را شامل می‌شود. دیواری با بلندی ۳۰/۱متر که قوسی‌شکل است. گفته می‌شود حضرت اسماعیل و مادرش هاجر در این بخش زندگی می‌کردند. از امام صادق(ع) نقل شده‌است: «حجر، خانه اسماعیل و محل دفن هاجر و اسماعیل است». ناودان رحمت یا «ناودان طلا» ناودانی از طلاست که بر بام کعبه نصب شده و به سمت حجر اسماعیل است. هرگاه باران بر بام کعبه ببارد، آب از ناودان در این فضای حجر اسماعیل می‌ریزد. می‌گویند آن را نخست حجاج بن یوسف ثقفی درست کرد تا آب باران بر بام خانه جمع نشود. در روایت آمده‌ دعا زیر ناودان کعبه پذیرفته است.

 

منبع:قدس آنلاین