دعاهای شب قدر استاد انصاریان، تجلی رحمانیت پرودگار و جلوه سیره معصومین بود

عقیق: عالم ربانی استاد حاج شیخ حسین انصاریان که بیش از نیم قرن تحقیق و تتبع و ترجمه و تفسیر و تالیف متون اصلی دین ، از تبلیغ و منبر فاصله نگرفتند و فرمودند ؛ حجتشان پیامبر و امیرالمومنین و امامان معصوم هستند که تا آخرین روز حیات از رسالتِ تبلیغ و موعظه مردم حتی در لحظات احتضار دست نکشیدند . همین التزام به تبلیغ دین بر ابعاد علمی این دانشمند عارف و حکیم سایه افکند و ابعاد علمی جامع در شخصیت او حتی برای اهل علم هم‌ ناشناخته مانده است .
دعاهای ویژه و خاصی که طبق عادت خویش همیشه در شب های قدر داشتند ، امسال جلوه و جنبه های خاص تری یافت و چند دعای ایشان توجه بسیاری را از جمله توجه و تامل این نگارنده را جلب و ذهن کنجکاو و پرسشگرِ این بنده را مشغول کرد.

تعجبم آنگاه برانگیخته شد که معظم له بر خلاف بسیاری، به جای زبان سرزنش و ملامت و خط و نشان کشیدن و تهدیدِ لغزیدگان و بزهکارانِ اسیر در ورطه گناه ، که خود معلول گناه و معصیت هستند ، علت های گناه کاری را با نگاهی منبعث از رحمانیت پرودگار ، زیر نقد برد و در دعا مورد توجه قرار داد.

او با ظرافتی حکمت آمیز ، قصور و کوتاهی متولیان در تامین نیازها ی جوانان و عدم ایجاد زمینه های پرهیزگاری و پاکدامنی برای آنان را گوشزد کرد و هم برای مبتلا شدگان به گناه و معصیت ، با حال تضرع و با همزبانی صدها هزار مومن روزه دار ، از خداوندِ رحمان ، طلب عفو و بخشش و بازگشت آنان به پاکدامنی و درخواست هدایت آنان را کرد.

وی نگاهش به معتادان ، زنان خیابانی ، بدکاره ها ، و غرق شدگان گرداب معصیت ، نگاه قهرآمیز و توهین آمیز نبود و گناه آنان را مانند چوب بر سر آنان نکوبید ، بلکه چشم ما را به حقیقت گشود و اشاره کرد که آنان هم روزی در خانواده خود با عزت و احترام ، زندگی سالم و آبرومندانه داشته اند ، و شرایطی و حوادثی آنان را آلوده کرده است ، و چه بسا ما بیشتر مقصر در گناه و انحراف و بدکاری آنها شده باشیم تا خودشان!

این عالم فرزانه با دلسوزی حتی برای آلوده دامنان جامعه ، با دلسوزی و تضرع دعا کرد تا از لغزش و گناه رهایی یابند ، دعا کرد تا اکنون که از جامعه دینی دور افتاده و یا رانده شده اند ، در فیض شب قدر و در دعاهای ما شریک باشند !
این دعای استاد مانند آب خنک و گوارایی بر لب تشنگان رحمت پرودگار بود و بارانی بر کویر جانهای بریده از خداوند شد و به جای تنفر و انزجار و لجاجت و عناد با دین ، آنان را با محبت و محترمانه به گلستان توبه و بازگشت و تجربه ایمان و عبودیت دعوت کرد.

این دعا و این نگاه در جامعه ما غریب و خلاف مشهور شده است ، زیرا همواره برخود های چکشی و رویه و رویکرد قهرآمیز را در برخورد با بد حجابی و گناه و ناهنجاری در پیش گرفتیم و این رویه ها هم نتیجه ای جز لجاجت و گسترش دین گریزی نسل های جدید نداشته است.

نکته ای دیگر در دعای قرآن به سر استاد انصاریان ابتدا این بنده را به بهت انداخت ، وقتی در مورد تنبه و بیداری جوانی معتاد به الکل و توبه خاص او در مقابل گنبد امام رئوف گفت و کرامت و بزرگواری امام رضا را در هدایت و تحول آن جوان عاصی بیان کرد و سپس خدا را ده بار به آن امام رئوف قسم داد تا ما را از توبه کنندگان و آزادشدگان از آتش جهنم قرار بدهد!

فهم این مطلب برای حقیر سنگین آمد و این نکته که مگر امام معصوم به چنین دعا و خواسته ای هم توجه میکند ، ذهنم را به خود مشغول کرد تا اینکه از بعضی اهل نظر و بعضی روایات مراجعه کردم ، و متوجه شدم در سیره امامان ما ، دستگیری خاص از برخی گنهکاران که با علم لدنی امام قابلیت و آمادگی توبه و ترک گناه داشته اند ، فراوان بوده است.

استاد انصاریان بر اساس این آموزه های رحمانی دین ، هم در دوران زندگی بطور عملی بسیار دستگیری از دردمندان نموده است و نجات دهنده بسیاری از غرق شدگان در ورطه گناه بود و هم همواره برای همه اقشار جامعه که به خاطر مشاغل شبانه دستشان از مجالس دعا کوتاه است ، بویژه بیماران ، فقرا و ضعفا ، آسیب دیدگان ، بی حجابان یا بدحجابان ، زندانیان ، معتادان ، پاکبانان ، و حتی با الفاظی خیلی محترمانه و بسیار دلسوزانه برای زنان خیابانی و بدکاره ! که در جامعه آنها را فواحش مینامند ، دعا کرد و مردم سوگوار و شب زنده دار با جان و دل آمین گفتند.

این همان وظیفه ای است که به شیعیان سفارش و وصیت شده است.

نمونه هایی از روایات را در این نوشتار ذکر میکنم تا مبانی و حکمت دعاهای استاد انصاران را برای خود و جویندگان حق ، یادآور شده باشم.

در وصایای امام صادق علیه السلام به فرزند جُندب ، این سخنِ رحیمانه رئیس مذهب شیعه را میخوانیم که فرمود :
یابن جُندب ؛ لا تقل فی المُذنبین من اهل دعوتکم الا خیراََ و استکینوا الی الله فی توفیقهم و سلوا التوبه لهم ....
ای پسر جُندب ! در باره گنهکاران ازشیعه ، سخنی جز به خیر نگویید و خاضعانه از خدا برای آنان طلب توبه و توفیق ( بر ترک گناه ) کنید.

از این نوع عنايات معصومین روايتی از امام عسگري علیه السلام است كه منتهي به هدايت اشخاص گنه کار میشود و با توجه به احاطه علم امام به ماكان و مايكون و ما هو كائن و علم به عدم ادامه ارتكاب از جانب فرد ، سبب توبه حقیقی فرد میشوند.

عنايت خاص امام عسگرى عليه السلام به فرد مشروب خوار كه باعث توبه اوشد حائز اهمیت خاصی است.

این روایت از صحیح ترین روایات به جهت سندی است و امکان این مطلب با توجه به علمِ امام علیه السلام به ما وقع می باشد؛
حسین بن حسن یکی از نوادگان امام جعفر صادق علیه السلام بود که در قم زندگی می کرد و آشکارا شراب می‌نوشید. روزی به منزل احمد بن اسحاق اشعری که وکیل امام حسن عسگری علیه السلام در امور اوقاف بود رفت ، ولی احمد ابن اسحاق به او اجازه دیدار نداد. حسین بن حسن نیز محزون و تحقیر شده به خانه برگشت.

همان سال احمد ابن اسحاق پیش از حج به سامراء رفت و اجازه خواست تا با امام حسن عسگری علیه السلام ملاقات کند ولی امام اجازه نداد!
احمد بن اسحاق مدتی گریست و بی تابی کرد تا سرانجام امام به او اجازه داد.

احمد ابن اسحاق به امام عرض کرد:« ای پسر رسول الله، چرا مرا از دیدارتان منع کردید، در حالی که من از شیعیان و دوستان شما هستم.» امام فرمود:« زیرا تو پسر عموی ما را از خانه ات طرد کردی.»

احمد بن اسحاق شروع به گریه کرد و سوگند خورد که هدفش فقط این بوده که حسین بن حسن از خوردن شراب توبه کند.
امام فرمود:« درست می‌گویی، ولی در هر حال احترام و تکریم آنها باید به جای خود محفوظ باشد. مبادا آنان را تحقیر و خوار کنی زیرا به ما منسوب هستند؛ و گرنه از زیانکاران خواهی گشت.»

احمد بن اسحاق از حج برگشت و وارد قم شد. بزرگان و اشراف به دیدارش آمدند و حسین بن حسن هم همراه آنان بود. احمد بن اسحاق با دیدن او به طرف او شتافت و از او استقبال کرد و او را در بالای مجلس جایش داد.

حسین بن حسن که بسیار تعجب کرده بود، علت این برخورد را از احمد بن اسحاق جویا شد. او نیز سخنان امام حسن عسگری علیه السلام را بازگو کرد. حسین ابن حسن با شنیدن ماجرا از کارهای زشتش پشیمان شد و توبه کرد، سپس به خانه اش مراجعت کرد و همه شراب‌ها را به زمین ریخت، از باتقوایان خداترس شد و پیوسته در مسجد معتکف می‌شد تا از دنیا رفت و در نزدیکی قبر مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.

روایت مشهور دیگر که سائل از امام صادق می پرسد : هلِ الحبّ مِنَ الدّین ؟ و امام جواب میدهد هلِ الدّین الاّ الحُبّ ؟ ... یعنی کل دین جز محبت نیست ، تمام دین محبت است و گواهی دیگر بر این رویکرد مهرورزانه و محبت آمیز به بندگان خداوند است ، حتی گنهکاران ، و تاکید براین است که در دین و مکتب ناب و سیره پاک اهل بیت علیهم السلام عنصر محبت چقدر در هدایت اثر دارد.

وقتی خدمات گفته نشده استاد انصاریان به بندگان خدا را طی نیم قرن بدانیم ، و سلوک معنوی و ربانی او ، تواضع کم نظیرش در برابر مردم عادی و بی رغبتی اش به شهرت ومقام را آگاه باشیم ، بعد در پای منبر و دعایش بنشینیم ، جلوه زیبای حکمت ، رحمت ، بخشش ، و آمرزش خداوندی را که بیان میکند بهتر و بیشتر درک میکنیم.

شاید بازگشت معجزه آسای این استاد اخلاق و مهذب نفوس در اثر دعای مومنین ، از چنگال بیماری مهلک کرونا که موجب شگفتی پزشکان شد ، حکمتش این باشد که زمانه ما شدیداََ به وجود ارزشمند عالمان ربانی و ژرف نگر و خیر اندیش محتاج است ، تا بزرگی روح آنان و احاطه علمی آنان به سیره معصومین ، هیچ‌کس را از دایره رحمت واسعه الهی بیرون ندانند.

آری، زمانه ی ما سخت محتاج عالمان و خطبایی همچون استاد انصاریان است ، تا مشفقانه و دلسوزانه ، سخاوتمندانه و پدرانه ، با مهر و محبت دینی ، همه دورماندگان فیزیکی و روحی از زمزم حیات بخش دعا و نیایش و توسل و توبه را بیاد بیاورند و شریک کنند تا نور یقین و بارقه امید به عفو الهی را در دلهای آنان زنده نگهدارند و همیشه راه بازگشت به دامان خدا را نشان بدهند و محبت پروردگار را در جانهای آسیب دیده گنهکارانِ قاصر و مقصر و فراموش شدگان جامعه که همه آنها ایتام آل محمد ص هستند بنشانند بلکه رستگار شوند.

از خداوند طول عمر و استدام حیات پرخیر و برکت و نافع و سازنده و هدایتگرِ استاد فرزانه و دلسوز و عارفِ حکیمِ الهی ، استاد حاج شیخ حسین انصاریان را متقابلاََ از جانب خود و از لِسان همه ی دعا شدگان ، خاضعانه و خالصانه مسئلت می نمایم .
قم المقدسه ، مجمع جهانی شیعه شناسی،
آیت پیمان .
۲۴ رمضان ۱۴۰۱

--------------------
منابع روایات:
بحار الانوار، ج 50، ص 323، ح 17َ