«انسان ۲۵۰ ساله» چگونه خلق شد؟

عقیق:حلقه اول «انسان 250 ساله» مخصوص نوجوانان و حلقۀ دوم، کتابی آشنا برای علاقه‌مندان به آشنایی با سیرۀ ائمه علیهم‌السلام است. نمایشگاه کتاب 1398، یک خبر خوب برای مطالعه‌کنندگان و شیفتگان این کتاب دارد. و آن، چاپِ حلقۀ سوم از مجموعۀ حلقات انسان 250 ساله است. 

انتشارات صهـبا، برای بهرۀ بیشتر مخاطبان خود، از میان قریب  700 سخنرانیِ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دربارۀ سیرۀ ائمه علیهم‌السلام، سه کتاب، برای سه دسته مخاطب، آماده و مجموعۀ این سه کتاب را «حلقات انسان 250 ساله» نام‌گذاری کرده است. حلقه‌هایی که حول محور سیرۀ مبارزاتی و سیاسی ائمه برای تشکیل حکومت اسلامی، همدیگر را تکمیل می‌کنند.  حسن ادیب‌زاده، مدیر مؤسسه ایمان جهادی(صهبا)،‌ در گفت‌وگو با تسنیم، به چرایی نگارش حلقه سوم و تفاوت آن با حلقه‌های اول و دوم پرداخت. به گفته او؛ «انسان 250 ساله» به دلیل بهره بردن از روایات متعدد، مباحث تاریخی گسترده و تحلیل‌های مبسوط به شناخت درست مخاطب برای درک سیره و زندگی ائمه(ع) کمک مؤثری می‌کند. مشروح گفت‌وگوی او با تسنیم را می‌توانید در ادامه بخوانید:

آقای ادیب‌زاده برای بسیاری از مخاطبان،‌ این سؤال مطرح است که حلقه سوم «انسان 250 ساله» با حلقه‌های اول و دوم این مجموعه چه تفاوت‌هایی دارد؟

هشت سال پیش که کتاب «انسان 250 ساله» منتشر شد، ما تنها حدود 100 سخنرانی از رهبر انقلاب در موضوع اهل بیت(ع) یافتیم. اما چندی بعد، زمانی که مشغول جمع‌آوری سخنرانی‌های ایشان در موضوعات مختلف بودیم، به 600 سخنرانی دیگر از ایشان رسیدیم. حجم بالای مطالب که خیلی شیرین و جذاب هم بود، ما را ابتدا به این فکر انداخت که کتاب قبلی را ویرایش و این مطالب را به جلد قبلی اضافه کنیم، اما عملی کردن این ایده، دو مشکل داشت؛ نخست آنکه تعداد زیادی از مخاطبان، حدود 1000 نفر، این کتاب را خوانده‌ و ممکن بود ناراحت شوند که کتاب قبلی را بدون مطالب جدید تهیه کرده‌اند. مشکل دیگر، امکان از دست دادن مخاطب با افزایش مطالب جدید و افزوده شدن به حجم کتاب بود؛ به همین دلیل، ما به ایده حلقات رسیدیم که براساس نوع مخاطب، سه حلقه تعیین کنیم و کتاب موجود را حلقه سوم انتخاب کردیم.

حلقه اول ویژه گروه نوجوان و دانش‌آموز انتخاب شد و حلقه دوم ویژه مخاطب عمومی است؛ آن دسته از مخاطبانی که علاقه‌مندند درباره اهل بیت(ع) و اندیشه‌ها وسیره ایشان بدانند و برای پرسش‌ها و شبهات ذهنی‌شان، پاسخی دریافت کنند. حلقه سوم که به تازگی به چاپ رسیده نیز برای کسانی طراحی شده که قصد دارند مطالعه بیشتری درباره تاریخ و ائمه(ع) داشته باشند. این حلقه در واقع تکمیل‌کننده دو حلقه قبل است.

حدود 260 سخنرانی در حلقه سوم آمده است. سخنرانی‌ها مربوط به فاصله زمانی سال 48 تا 96 است و چهار سال زمان برای تألیف و تنظیم این اثر زمان برده شده است. ماحصل این پژوهش و تحقیق، کتابی 900 صفحه‌ای است که می‌تواند برای علاقه‌مندان به حوزه تاریخ اسلام و سیره ائمه(ع) جذاب و خواندنی باشد.

ایده کتاب جدید، همان ایده دو حلقه گذشته است، اما تلاش شده تا در حلقه سوم به صورت مفصل‌تر و با نگاهی به جزئیات، به بیان مطالب بپردازد؛ از این رو در کتاب حاضر هم شاهد پرداختن به جزئیات مسائل تاریخی هستیم و هم تحلیل بیشتری ارائه شده است. به عنوان نمونه در حلقه سوم «انسان 250 ساله» درباره تمام جنگ‌های امام علی(ع) در قالب زیر فصل توضیحات مفصل با تحلیل ارائه کرده‌ایم؛ سعی کردیم به پرسش‌هایی مانند اینکه چرا این جنگ رخ داد؟ امام علی(ع) در این جنگ چگونه برخورد کردند و نتیجه آن چه شد؟ و... پاسخ دهیم. یا مثلاً در جریان عاشورا به این پرسش‌ها بپردازیم که چرا برخی از افراد امام حسین(ع) را در کربلا یاری نکردند؟ جامعه آن زمان به چه مرحله‌ای رسید که چنین اتفاقاتی در آن رخ دهد؟ و...  . با توجه به این مباحث باید گفت که «انسان 250 ساله» به بسیاری از تفکرات غلط درباره ائمه(ع) پاسخ می‌دهد. بسیاری از اساتید تاریخ اسلام این کتاب را به مراجعه‌کنندگان معرفی می‌کنند.

وقتی کتاب‌های مؤسسه صهبا به ویژه «انسان 250 ساله» را می‌بینیم، این سوال پیش می‌آید که چطور این مطالب جمع‌آوری و ثبت می‌شود؟

این کار حاصل تلاش تیمی سه نفره در حدود چهار سال است. ابتدا کار جمع‌آوری متن‌ها انجام شد. هر سخنرانی، حتی در حد یک پاراگراف، درباره ائمه(ع) خوانده و فیش‌برداری شد. در ادامه فصل‌بندی کتاب براساس فصل‌بندی که رهبر انقلاب درباره دوره امامت انجام شد. رهبر انقلاب چهار دوره برای امامت قائل هستند؛ دوره سکوت، دوره حکومت امام علی(ع) و حکومت چندماهه امام حسن(ع)، دوره صلح امام حسن(ع) تا شهادت امام حسین(ع) و در نهایت از عاشورا تا غیبت. زیرفصل‌ها نیز به صورت مفصل به موضوعات می‌پردازد.

سبک کتاب حاضر، تقریباً همان سبک حلقه دوم است؛ یعنی ما سعی کردیم مطالب براساس موضوع را کنار هم چیده و حاصل، یک متن یک‌پارچه در عین پراکنده و متفاوت‌ بودن زمان سخنرانی‌ها باشد؛ به عبارت دیگر اگر مخاطب تاریخ سخنرانی‌ها را نبیند، فکر کند که متن یک‌پارچه است. بعد از مراحل تحقیق و تنظیم، گروهی برای سندزنی فعالیت کردند. تعداد قابل توجهی روایت در این کار ارائه شده است و همین نکته نشان می‌دهد که دایره مطالعاتی‌شان در تاریخ و روایت وسیع است. گاه شاهد استفاده از روایات براساس کتابی هستیم که استفاده از آن از سوی علمای عادی مرسوم نیست. در بحث تاریخ این موضوع بیشتر قابل مشاهده است، برخی از کتاب‌هایی که ایشان در این بخش استفاده کرده‌اند، جزو کتاب‌های حکایت است و ایشان با استفاده از آن حکایت، به شرایط جامعه در زمان خاصی اشاره کرده‌اند. در انتهای کتاب هم پی‌نوشت و هم نمودارهایی به منظور ارائه مطالب درباره اتفاقات خاص در هر سال قمری طراحی و درج شده است. نقشه‌ها بخش پایانی درباره وقایع ذکر شده در کتاب نیز طراحی و ارائه شده است.

آثار متعددی درباره بیانات رهبر معظم انقلاب درباره زندگی و سیره ائمه(ع) نوشته و منتشر شده است. کتاب حاضر چه تفاوتی با این دست از آثار دارد؟

ایده انسان 250 ساله از جانب رهبر انقلاب در پیام ایشان در دهه 70 به کنگره جهانی امام رضا(ع) مطرح شد. ایشان گلایه‌ای نسبت به برداشت عمومی راجع به ائمه(ع) داشتند و فرمودند که برای ایجاد دید درست در این زمینه،‌کم‌کاری شده است. همین موضوع برای ما محرک بود تا در این زمینه فعالیت کنیم. خود ما نیز در ابتدا برداشت نادرستی راجع به ائمه(ع) و مبارزات سیاسی این بزرگواران داشتیم. الان خیلی‌ها فکر می‌کنند که امام حسن(ع)، امام صلح بودند و امام حسین(ع)، امام قیام؛ در حالی که به اعتقاد رهبر انقلاب اگر هر کدام از این ائمه در زمان حیات یکدیگر بودند،‌ همان تصمیم را می‌گرفتند و مانند هم عمل می‌کردند.

یکی از فصل‌های حلقه سوم به زندگی امام سجاد(ع) می‌پردازد. اکثر ما گمان می‌کنیم که امام سجاد(ع)، امامی بودند که در گوشه‌ای نشسته و به راز و نیاز می‌پردازند. شیعه بعد از عاشورا به انزوا کشیده می‌‌شود و خود امام(ع) هم می‌فرماید که شاید در مدینه چهار شیعه هم وجود ندارد؛ این روند در مکتب امام صادق(ع) تغییر کرده و ما شاهد تربیت چهار هزار شاگرد در مکتب ایشان هستیم. این موضوع نگاه ما را به ائمه(ع) تغییر می‌دهد. حیف است که محب اهل بیت(ع) باشیم، اما نگاه درستی به زندگی وسیره ائمه(ع) نداشته باشیم. همه کتاب‌هایی که در این حوزه نوشته شده،‌ قصد دارند که این هدف را اجرا کنند.

«انسان 250 ساله» عنوان جذابی دارد. این عنوان چطور و بر چه اساسی انتخاب شد؟

سه یا چهار بار تعبیر انسان 250 ساله از جانب رهبر انقلاب مطرح شده و ما هم به این نتیجه رسیدیم که اسمی غیر از این نمی‌توان برای کتاب انتخاب کرد. در مقدمه حلقه سوم «انسان 250 ساله» نیز به صورت داستانی چرایی استفاده از این تعبیر یاد شده است. ایشان می‌گویند که در دوره سخت حبس در سال 50 این فکر به ذهنشان رسید. از سوی دیگر، اشراف ایشان بر حوزه تاریخ سبب می‌شود که این بحث‌ها در ذهن ایشان شکل بگیرد و به این مباحث را به شکل انسانی که در 250 سال در حال مبارزه هستند،‌ نگاه کنند.

منبع:تسنیم