عقیق: نشست‌های تخصصی آهات که با همکاری مرکز تخصصی احیاء امر و گروه فرهنگ و هنر دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) برگزار میشود، در ۲ دوره گذشته به تحلیل هنری و اجتماعی عزاداری‌های ماه محرم پرداخته و امسال در دوره جدید و سوم خود بناست با رویکرد تحلیل و بررسی نوحه‌های فاطمیه سال ۱۴۰۱ برگزار شود. چهارمین نشست این دوره با تحلیل نوحهها و کنشگری‌های ایام فاطمیه هیأت انصار ولایت دارالعباده یزد و محسن محمدی‌پناه با حضور محمدرضا سنگری شاعر و استاد دانشگاه به عنوان کارشناس ادبی، احمد رمضی کارشناس حوزه موسیقی، محمدامین باقری استاد دانشگاه و محمدمهدی سیار دبیر علمی نشست آهات در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد. حاصل این نشست را می‌خوانید:
آثار محمدی‌پناه از منظر فرهنگی و انقلابی قابل توجه است
محمدمهدی سیار دبیر علمی نشست آهات در ابتدای این مراسم با اشاره به اینکه در این دوره به عزاداری‌های فاطمیه از 3 منظر ادبی، اجتماعی و هنری و موسیقایی می‌پردازیم که از منظر ادبی، شیوه انتخاب اشعار و گزینش واژگان و صنایع ادبی بررسی میشود، اظهارداشت: از محسن محمدی‌پناه کارهای بسیاری خوبی شنیدیم که دارای ابعاد فرهنگی و انقلابی است که در یزد به عنوان حسینیه ایران فعالیت دارد.
نوحه‌های یزد قبلاً کمک‌کننده انقلاب بود اما امروز آسیب می‌زند
محسن محمدی پناه مداح اهل بیت(ع) نیز در سخنان ابتدایی خود با اشاره به اینکه این جلسه نقد برای بنده بسیار بابرکت خواهد بود و قطعاً از نکات اساتید برای ادامه مسیر بسیار استفاده خواهم کرد، اظهارداشت:
ارزیابی هیئت انصار ولایت بدون شناخت بوم فرهنگی – مذهبی استان غیرممکن است. اخیراً مقام معظم رهبری دو الی سه مرتبه به نوحه های یزد اشاره کردند؛ این اشارات به علت تأثیرگذاری نوحهها در مسیر انقلاب بوده است البته باید به خطاها و انحرافات هم توجه داشت.
وی افزود: انحرافات در فضایی است که مداحان بیشتر روی قالب تأکید داشته‌اند. این اشارات رهبر انقلاب شاید به خاطر انحراف نوحه‌های این روزهای یزد است که برخلاف قبل که کمک کننده انقلاب بود، به انقلاب آسیب هم می‌زند که حتی ایشان خصوصی هم به امام جمعه یزد تذکر دادند.
هیأت ما با الگوگیری از هیأت برادران پناهیان در قم شکل گرفت
محمدی‌پناه با اشاره به اینکه هیأت ما جزو معدود هیأت‌هایی است که عنوان مداح و سخنران کمتر از خود هیأت در آن مطرح است، تصریح کرد: هیأت تقریباً از سال ۱۳۷۶ راه‌اندازی شد و از هیأت محبین الائمه (ع) قم برادران پناهیان الگوگیری کرد.
این مداح اهل بیت(ع) با اشاره به اینکه بعضی استان‌ها ظرفیت‌های جدی دارند که باید به آن توجه داشت اما در یزد استاد نداشتیم، گفت: من سال 82 در تهران دانشجو بودم و آن زمان به جلسات حاج منصور ارضی و دیگر اساتید می‌رفتم تا بتوانم در حاشیه جلسه با آنها ارتباط بگیرم. البته همان مطالب را هم به یزد می‌بردم اما شاعری نبود که برای من محتوا تولید کند.
توصیه رضا بذری که کارگشا افتاد
وی با اشاره به اینکه سرود پایانی مجالس ما در چندسال اخیر بسیار شنیده شده است که به طور مثال نوحه «کربلا دلم دوباره بی‌قراره/هوای دیدن تو داره» در سال 90 را خودم تولید کردم، گفت: مشورت‌هایی نیز با برخی دوستان مثل حاج محمدرضا بذری داشتم که او توصیه کرد، زمانی که شاعر برای جلسه ندارید، خودتان دست به کار شوید و برای هیأت سرمایه ایجاد کنید. در حدود سال ۱۳۹۰ انجمن شعری ذیل هیأت با نام «مع الحسین» تشکیل دادیم و شب شعرهایی داشتیم که از آن جمع یک تعداد مانند سید اصغر علوی، میثم حقیقت، حجت‌الاسلام مروستی و ... ماندند و سرمایه هیأت شدند.
محمدی‌پناه با بیان اینکه یکی از مزیت‌های مجموعه ما این است که از ورود به هیأت تا پایان هیأت انسجام محتوایی دارد، گفت: ماه رمضان بحث ما پیرامون دعای ابوحمزه بود. از سخنرانی تا مداحی تا دکور تا اتاق کودک و... پیوستگی در پرداختن به این موضوع داشتیم. محوریت ما در هیأت تشکیلات است. ما برای تولید محتوا آسیب‌شناسی می‌کنیم و ناظر به آن آسیب‌شناسی محتوا تولید میشود به عنوان مثال یک آسیب‌شناسی داشتیم که در هیأت ما به منبر توجه نمی‌شود، برای همین نوحه‌ای خواندیم که «بهشت همین جاست کنار منبر/بهشت می‌خواهی باید همین الان جابگیری».
در سال سال 135 مراسم داریم
این مداح اهل بیت (ع) با بیان اینکه هیأت ما در سال 135 مراسم دارند و در همه مناسبت‌ها مراسم داریم و به صورت هفتگی، شنبه شب‌ها جلسه داریم، گفت: در دوران کرونا نیز تنها با اجازه ستاد ملی کرونا برنامه داشتیم. جلسات ما تعطیل نشد بلکه از حالت حضوری به حالت مجازی منتقل شد و حتی خود هیئت با همان مداح و سخنران، سی‌شب برنامه تلویزیونی برای شبکه یزد تولید کرد. و جلسات هفتگی ما 400-500 نفر جمعیت دارد و محرم‌ها و شبهای قدر جمعیت به ۷الی۸ هزار نفر می‌رسد. از برنامه‌های معروف ما، زیر سایه خورشید در ولادت امام رضا (ع) است که سالهای مداوم است برگزار میشود و بین ۲۵ تا ۴۰ هزار نفر جمعیت دارد.
کار مداحی یک هنر ترکیبی – تلفیقی است
محمدرضا سنگری نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه در جایگاه کارشناس ادبی در این مراسم ضمن تشکر از این برنامه که به تأثیرگذارترین جریان فرهنگی آن هم با مصداق مشخص در تاریخ شیعه می‌پردازد، اظهارداشت: کار مداحی یک هنر ترکیبی – تلفیقی است و ما ۱۶ قلمرو در امر مداحی فراروی خود داریم. اینجا به سه سازهی اصلی می‌پردازیم. گذشته از نوع صدا و موسیقی که مداحان برای سوگ و سور استفاده میکنند، نحوه ارتباطشان و عرضه کردنشان نیز باید بررسی شود. پژوهشی درباره حالات صورت کسی که سخنرانی کرده است صورت پذیرفته و ۹ ویژگی درباره حرکت سر در آن طرح شده است.
وی افزود: یکی از آنها نگاه و حرکت‌هاست؛ مداح ها حرکت میکنند مثلاً خم می‌شوند و حماسه میخوانند یا حرکت دست و صورت هماهنگی ندارد، این خطاست و حتی در شاخص‌ترین مداحان مشاهده میشود. نقطه عزیمت ما باید در نوحه چگونه باشد؟ نوعی هارمونی در کار شما وجود دارد که از منبر تا متن و دکور منسجم است. این اتفاق خوب بود.
وقتی می‌خواهیم از اولیاء حرف بزنیم چه باید بگوییم؟
سنگری با طرح این سوال که آیا مفاهیم میتوانند وجه تصویری داشته باشند؟ مثلاً می‌توانیم پروژکتور بگذاریم و متن روی آن باشد؟ مثلاً هنگامی که شب اصحاب هست آرایش مجلس هم متناسب با آن باشد. امکان دارد مفهوم، با نماد بهتر القا شود؟ گفت: اینکه کسی بتواند همه ۱۶ تخصص را داشته باشد و مردم شناس، جامعه شناس، مخاطب‌شناس باشد و با علوم ادبی، قلمرو مقتل و تاریخ آشنا باشد و همچنین تشخیص بر مبنای فضا داشته باشد، بسیار خوب است،چرا که فضا روی رفتارهای ما تأثیر می‌گذارد.
این استاد دانشگاه در ادامه به طرح سؤالی مهم پرداخت که وقتی می‌خواهیم از اولیاء حرف بزنیم چه باید بگوییم؟ گفت: مردترین مرد امروز، امام زمان (عج) می‌گویند حضرت زهرا (س) برای ایشان بهترین اسوه هستند. در این ساحت منظر اسوه‌ای ایشان مدنظر است. آن بخش از وجود ایشان که مي‌تواند به من بگویند باید چگونه باشم؟ باید به شبکه روابط پنج‌گانه ایشان توجه داشته باشیم. بازگردیم و زندگی حضرت زهرا (س) را ببینیم که فردایی‌ترین انسان هستند و درس بگیریم.
حضرت زهرا حتی در مجلس عروسی یهود و نصری شرکت می‌کردند
وی افزود: اگر باید با رویکرد اسوه‌ای مباحث را مطرح کنیم، درون‌مایه سروده‌های ما چقدر به این حوزه نزدیک شده است؟ ۵ حوزه ارتباطی وجود دارد که باید به آن بپردازیم. حوزه ارتباط با جامعه؛ ایشان با جامعه چه ارتباطی دارند؟ ایشان حتی در مجلس عروسی یهود و نصری شرکت می‌کردند. در واقعه‌ای، ایشان به دنبال مزار حمزه می‌گردند و پیدا میکنند و آنچه مطرح میکنند بحث غدیر است، این اتفاق به سبب آن است که یک روز آن تنگه را رها کردند و آن اتفاق افتاد و آن روز نیز شرایط مشابهی وجود داشت.
لالایی‌های حضرت زهرا میتواند روضه و نوحه شود
سنگری با بیان اینکه هیچ‌کس به اندازه حضرت زهرا(س) دعا ندارد، گفت: مجموعه دعاهای حضرت زهرا(س) بسیار قابل استفاده است؛ به عنوان مثال الجار ثم الدار، این نمی‌تواند مبنایی برای سروده باشد؟ فاطمه (س) برای همسایه آزاردهنده نیز دعا میکند. حضرت زهرا(س) لالایی‌هایی دارند؛ به راحتی میتوانند در هیأت به عنوان مرثیه و روضه مورد استفاده قرار گیرد؛ در یکی از این لالایی‌ها ایشان می‌فرماید «اشبه اباک یا حسن و اخلع عن الحق الرسن و اعبد الها ذاالمننن و لا توال ذالاحن؛ حسن جان مانند پدرت علی(ع) باش و ریسمان را از گردن حق بردار و خدای صاحب نعمت و احسان کننده را پرستش کن و با افراد بدخواه و کینه توز دوستی مکن.» این مفاهیم ناشناخته‌اند.
اولین هیأت چه زمان برگزار شد؟
این عاشورا پژوه در ادامه تحلیل‌های خود به حالت‌های مطلوب در عزاداری پرداخت و گفت: خود حضرات چگونه عزاداری می‌کردند و چه می‌گفتند؟ اولین هیأتی که شکل گرفت چه بود؟ معتقدم اولین آن در مدینه بود و درکنار روضه نبوی مجلس برقرار میشود و چند نفر شعر میخوانند. حضرت رباب پخت و پز انجام می‌دادند، شعر را حضرت ام البنین می‌گفتند، گزارش توسط حضرت زینب منتقل می‌شد و...
مداحان ما کمتر کتاب میخوانند و به شنیده‌ها اکتفا میکنند
وی با اشاره به اینکه مداحان ما بیشتر شفاهی‌اند و کمتر کتاب میخوانند، من ۵۶۷ روضه از مجموعه اصحاب مشاهده کرده‌ام که حتی یک مداح هم آنها را نخوانده است، افزود: بعضی اصحاب و شهدای کربلا یک بار هم اسمشان در شعر نیامده است. امسال روضه‌ای با عنوان عرش خواندید که بسیار عالی بود. این روضه ساختار روایی صحیح و گیرایی بالایی داشت.
این پژوهشگر حوزه ادبیات و آیین اظهار داشت: بحث گره خوردگی دیروز و امروز بسیار مهم است که در نوحه روضه عرش مشاهده میشود و یک ساختار روایی دارد. ساختار که روایی میشود انسجام خواهد داشت. عنصر تشکل در شعر یعنی دست در دست هم گذاشتن مجموعه کل شعر با هم.
شعری که دختر عقیل در روضه زنانه مدینه خواند
وی ادامه داد: در ماجرایی که بیان شد چند نفر کنار روضه نبوی شعر می‌خواندند. ۹ زن آنجا سخنرانی میکنند و شعر میخوانند که بیشتر آنان دختران عقیل هستند و یکی از آنها ام‌لقمان است که این مضامین بیان میکند: چرا شما غایب بودید آن موقع که حسین بود و یاران اندکش؟ روز قیامت پیامبر از شما سوال کند چه پاسخی دارید؟ چرا آنجا نبودید و گذاشتید دست دشمن به این خانواده باز شود؟ نقل شده است که مروان حکم هم دور می‌ایستاد و گریه می‌کرد. تمرکز در اینجا روی غیبت افراد و یاری نکردن امام است. آنان‌که با حسین (ع) نیامدند در واقعه حره تبدیل به مردار شدند.
سنگری با بیان اینکه عناصر شعر عناصر چهارگانه سوگ، حماسه، پیام و عرفان است و این‌ها ابعاد نوحه‌های تاریخی و اشعاری است که ائمه هم برآن‌ها صحه گذاشته‌اند. صدای محمدی‌پناه حماسی است و میتواند در پرده‌های بالا خوب بخواند. شما باید ارزش کار خود را بدانید.
کتابی که شاعران و مداحان باید بخوانند
این استاد دانشگاه سنگری در بخش پایانی تحلیل خود با بیان اینکه تجربه‌نگاری هیأت از نکاتی است که باید به آن توجه کرد. هیأت‌ها تجارب خودشان را بیان نکرده‌اند اظهار داشت: بعضی مداحان بیش از اینکه به محتوا دقت کنند به جزئیات نامربوط توجه میکنند. باید مداح ببیند کانون شعری که می‌خواند چیست و روی آن تمرکز کند. پیش از اینکه شعر بر موسیقی سوار بشود باید به وزن خود شعر توجه شود. به زبان شعر نیز باید توجه شود. خوش آغازی نیز مطلب دیگری است که شایسته است مدنظر قرار بگیرد.
وی افزود: نادرابراهیمی کتاب بسیار خوبی با عنوان «براعت استهلال یا خوش آغازی در ادبیات داستانی» در ارتباط با این موضوع تألیف کرده است که جادارد مداحان و شاعران مطالعه کنند.
آیا مداحان فقط داد می‌زنند؟
احمد رمضی، استاد و مدرس موسیقی کارشناس بعدی بود که به بیان آراء خود پرداخت. خاص بودن هنر مداحی، عجیب و غریبب بودن دنیای موسیقی و اثرگذاری و حساسیت «مداحی» بخش‌هایی از سخنان او بود که اظهارداشت: کسانی که زیاد در فضای هیأت و... نیستند و بیشتر فضای موسیقی اثر را گوش می‌دهند، با ذهنیتی نادرست معتقدند که مداحان افرادی هستند که فقط داد می‌زنند. این روزها در بنرهای اطلاع‌رسانی مجالس، نام مداحان بزرگتر از سخنران نوشته میشود یعنی بسیاری برای دیدن و شنیدن صدای مداحی به هیأت می‌روند.
وی طرح این سوال که مداح کیست، گفت: مداح برای زیباترین مخلوقات می‌خواهد مداحی کند و این پرداخت نیز باید زیبا باشد. موسیقی شاخه‌های گوناگونی دارد، بعضاً مداحان بعضی قواعد آن را رعایت نمی‌کنند، یعنی مداح با موسیقی آشنایی ندارد و این نکته از خواندن او پیدا میشود.
برخی مداحان گنجینه غنی موسیقی ایرانی را کنار گذاشته و از غرب تقلید میکنند
رمضی تصریح کرد: ما گنجینه غنی در موسیقی ایران داریم اما حتی در مداحی، تقلید از غرب می‌کنیم. گوشه‌هایی داریم که در مداحی بسیار قابل استفاده هستند. وقتی داده‌های موسیقایی مداح بیشتر میشود تأثیر او نیز بیشتر میشود و این داده‌ها آموختنی است. مداح باید در حد لزوم و نیاز با موسیقی آشنا باشد و با یک استاد موسیقی در ارتباط باشد. توصیه میکنم مداحان ردیف‌های آوازی در موسیقی ایرانی مانند ردیف آوازی عبدالله دوامی را گوش دهند.
این استاد موسیقی با اشاره به ارتباط شعر و موسیقی گفت: تلفیق شعر و موسیقی ماجرای مهمی است. شعرخواندن حافظه موسیقایی را نیز تقویت میکند. در مداحی‌ها می‌بینیم مداح یک واژه را بالا می‌خواند که نباید بر آن تأکید داشته باشیم. باید توجه داشت، تأکید روی کدام بخش از جمله است؟ ایستادن روی بخش نامربوط مشاهده میشود. هارمونی باید در نغمه‌ها هم رعایت شود.
وی با بیان اینکه ابزار بم و زیر بسیار مهم است و کارهای مهمی میتوان با آن انجام دادگفت: خود واژه بار دارد باید درخواندن به معنا و مفهوم واژه توجه داشت. سر وکار مداح با لحن و واژه و... است و باید توجه جدی به آن داشت.
خواندن شعر بزرگان مانند حافظ، سعدی و مولوی در فهم موسیقی به ما کمک میکند.
سیار در این بخش گفت: در فرهنگ تمدنی ما خواندن اشعار حافظ و سعدی موجب میشود که فرد به موسیقی مسلط شود. گاه فرد میگوید من می‌خواهم خواننده شوم، با شعر کاری ندارم که این اشتباه است. برای قوام یافتگی موسیقی باید به شعر پیوند خورد.
رمضی در بخش پایانی سخنان خود گفت: در خواندن‌های محمدی‌پناه گاه شاهد تغییر سریع فضای موسیقی هستیم. به طور مثال در نوحه «قطره قطره اشکام، خطبه خطبه حرفه» خیلی زود ملودی از مصرعی به مصرع دیگری فضایش تغییر میکند و مانع جاافتادن حرف میشود. محمدی‌پناه همواره روی یک خط می‌خواند که نیاز است با زیر و بر شدن یعنی بالا و پایین بردن صدا، فضای خواندن را تغییر دهد.
فعالیت هیأت و خواندن محمدی‌پناه بومی یزد نیست
محمدامین باقری استاد دانشگاه امام صادق (ع) در مقام کارشناس اجتماعی در این مراسم با اشاره به اینکه هیأت یک جوهره و ذاتی دارد که همه برکات ذکر شده در لسان بزرگان برای آن، متوقف به حفظ این ذات است گفت: این ذات در روایات اهل بیت همان احیاء امر است که رهبری معظم انقلاب از آن به احیاء مکتب تعبیر نمودهاند. وی افزود این ذات به واسطه برخی آفتها، مورد تهدید است که من در این جا برخی را ذکر میکنم.
وی بعد زمانی و مکانی را در شکل دهی به هیئت بسیار مرثر خواند و افزود: ما باید هیأت را در بستر زمان و مکان بپذیریم و بعد دست به ابداع بزنیم. وی با اشاره به اهمیت جغرافیا، فرهنگ و بستر اجتماعی استان یزد افزود: بزد معروف به دار العباده است و در سالهای اخیر عنوان حسینیه ایران را برای آن برگزیدهاند. اینکه برای بررسی اجتماعی یک هیأت باید به مکان، جغرافیا و فرهنگ شهری که در آن قرار دارد نیز توجه کرد که یزد به نام دارالعباده و حسینیه ایران شناخته میشود، گفت: یک انتظار مهم از هیئت انصار ولایت و مداح بزرگوار آن این است که این عنصر مهم را در کار خود بیشتر لحاظ کنند. وی افزود: یک آفت جدی که هیئتها را به چالش میکشد، سایه انداختن قالب هیئتهای فراگیر مرکز بر قالب سایر هیئت‌هاست. به این معنا که اختصاصات و اقتضاءات بومی هیئتهای بیرون از مرکز در سایه تقلید و هم سانی با هیئتهای فراگیر مرکز، زایل شود. نمونه‌ای که در زنجان و هیئت حاج مهدی رسولی اتفاق افتاد نشان داد میتوان از نکات مثبت و مزایای هیئتهای فراگیر بهره برد و سنتهای خاص عزاداری خود را نیز حفظ کرد. یکی از نقدهای حقیر این است که اگر به من نمی‌گفتند این نوحهها برای شهر یزد است، هیچ اماره و نشانهای که این مهم را به من مستمع برساند در نوحهها وجود نداشت. شما میدانید که استان یزد نوع عزاداری خاص خود را دارد و این سبک عزاداری در همه جای ایران به نام همین استان شناخته شده است. خب اگر بتوان با حفظ چارچوبهای هیئت انصار ولایت و سبک مداحی آقای محمدی پناه، از آن سبک عزاداری نیز جلوههایی را اقتباس کرد و در کار گنجاند، این آفت تا حد زیادی کنترل شده است.
هیأت‌های سنتی یزد بیشتر دسته عزاداری است
حجت‌الاسلام مروستی شاعر و نوحه‌سرای هیأت انصار ولایت یزد در این خصوص به جریان‌شناسی هیأت‌ها در زیست بوم یزد پرداخت و افزود: هیأت‌های سنتی یزد را باید درست‌تر شناخت. اوج‌گیری این‌ها در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی است و برخی آسیب‌ها در شیوه و فرم خاص آنها وجود دارد. آنها محفل منسجم ندارند و بیشتر در فرم دسته عزاداری می‌گنجند. فرم خاصی که امروز می‌بینیم ریشه در قاجار دارد و بُعد حماسی آن بیشتر به بعد از انقلاب مربوط است و غالب جلساتشان ناظر به محرم است. بعضی از این هیئتها در ابتدا انقلابی بودند اما امروز شاهد این هستیم که از بعضی از نوحهها در جهت منافع ضدانقلاب سوء استفاده میشود.
وی تصریح کرد: در ریزد روضه‌های خانگی بسیار فعال است. در این فضا سال ۱۳۷۶ هیأت متولد میشود و کسانی هم که از آن محتوا و در ادامه طبیعتاً از فرم نیز زده می‌شدند به آن روی آوردند. در هیأت انصار ولایت فضای شاعران سنتی وجود دارد و در مراسم هیأت، بازخوانی نوحه‌های سنتی اتفاق می‌افتد و مداحان سنتی نیز در هیأت حضور داشتند و اجرا کردند.
نباید با اسم هیأت انقلابی بخشی از مخاطبان را از دست داد
باقری در ادامه افزود: رشحاتی از آن فضای بومی که قابل استخراج هست باید بیاید و در هیأت شما هم متجلی بشود. این امر سبب ایجاد یک انسجام در فضای عزاداری یزد هم خواهد بود. البته با پرسش‌هایی نیز که از دوستان یزدی داشتم گفتند که این دغدغه در میان هیئتهای مختلف یزد وجود دارد که این انسجام حفظ شود.
وی گفت: یک آفت دیگر که ماهیت و جوهره هیئت را تهدید میکند، دور شدن از مخاطب است. برای مواجهه با مخاطب نسل جدید، زبان جدیدی لازم است و باید فهم شود. هم نیازهای این نسل ممکن است متفاوت باشد که هست و هم زبان آنها متفاوت است. این باید در هیئتها لحاظ شود.
باقری در ادامه با اشاره به بعد دیگر این تهدید گفت: بعضی افراد، هیأت انقلابی را با جنس مخاطب تمایز می‌دهند و نه با ایدئولوژی، اندیشه و روح حاکم بر هیئت. این رویکرد اشتباه است. جایی که فرصت هست تا با همه گفت‌وگو کرد، هیأت است. هیئت فضایی است که همه اقشار میتوانند در آن حاضر شوند و این فرصت به ویژه در مناسبتهای خاص مثل محرم و فاطمیه و شبهای قدر مهیاتر است. به تعبیر استاد عزیز حاج آقای کاشانی ما مسئول جذب نیستیم، جذب را خود اهل بیت انجام دادهاند، ما در بهترین حالت باید مراقب باشیم تا دفع نکنیم، کاری کنیم که مردم از هیأت بیرون نروند. هیئتهای انقلابی نباید تمایز خود را در جنس مخاطب قرار دهند. درهای هیأت باید باز شود و جا برای همه افراد باشد، این مهم با وسعت نظر گردانندگان است که رخ میدهد، لذا ورود به مسائل سیاسی و اجتماعی روز که میتواند مخاطبان را با برداشتهای متفاوت مواجه ساخته یا پراکنده سازد، باید غیر مستقیم بوده و اصطلاحا گل درشت نباشد. هر چقدر مضمونی‌‌تر و زیرپوستی‌تر وارد مسائل بشویم مخاطب بیشتری باقی می‌مانند. این مهم بحمدالله در کار دوستان هیئت انصار ولایت دیده میشود.
جای وسیع کردن هیأت باید آن را تکثیر کرد
باقری در ادامه آفت دیگر را فراموش کردن مخاطب مستقیم و حاضر در جلسه و ترجیح مخاطب غایب بیرون از جلسه است که برخی مداحی-ها را به سمت استودیویی شدن پیش میبرد. اینکه رهبر انقلاب در بیان ویژگیهای مهم هیئت و مداحی تعامل مستقیم با مخاطب و داد و ستد شعور و احساس و عاطفه را مطرح میکنند، اهمیت این مسأله را بهتر روشن میکند.
وی با بیان اینکه اصالت دادن به «تعداد مخاطبین» آفت دیگری است که به واسطه هیئتهای فراگیر مرکز ترویج میشود، گفت: اگر مخاطب هیئت ما این هفته بیشتر از هفته قبل بود، این شاخص موفقیت هیئت نیست، تنها دلالت این افزیش، این است که مسئولیت بیشتری بر دوش ما قرار خواهد گرفت. ما به جای اینکه جلسه را به «وسیع» کنیم باید «تکثیر» کنیم. شنیدم آقای محمدی‌پناه روضه خانگی می‌روند. این مطلب از چند جهت مهم است؛ یکی جهت تنظیم درونی خود مداح، یکی حضور اجتماعی و مردمی او و یکی هم همین مسأله تکثیر هیئت است. بعضاً فکر میکنند اگر هیأت‌های کوچک متعدد تشکیل شود، تفرقه پیش می‌آید؛ اما این‌گونه نیست و مهم این است که به هسته مرکزی وصل باشند.
وی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به اهمیت نقش، تأثیر و جایگاه بانوان در هیئت گفت، من توفیق نداشتم در هیئت انصار ولایت حاضر شوم و محیط و فضای فیزیکی آن را رصد کنم. اما تجربه حضور در بسیاری هیئتهای مشابه میگوید، معمولا جای خوب هیئتها سهم آقایان است و جاهای نامناسبتر که مثلا با چادر و موقتا سرپوشیده شده سهم خواهران. در هیئتها درباره مقام زن، جایگاه مادری و همسری و نظایر آن بسیار سخن گفته میشود، اما در عمل هم باید امتداد این مسأله را دنبال کرد.
محمدی‌پناه در بخش پایانی این نشست اظهارداشت: باید توجه داشت که در هیأت یک مخاطب خاص و یک مخاطب عام داریم. مخاطب خاص ما خادمان هیأت و کسانی هستند که در جلسات هفتگی ما حاضر می‌شوند و حدود 400-500 نفر هستند. آنها در جلسات آموزشی و بصیرتی هیأت هم حاضر هستند اما مخاطب عام ما در جلسات محرم و فاطمیه حاضر می‌شوند که برای آنها برنامه جداگانه داریم.
این مداح اهل بیت (ع) افزود: هیأت ما بعد از 25 سال فعالیت هنوز یک جای ثابت ندارد. اوقاف امامزاده‌ای در اختیار ما گذاشته اما هنوز کامل به ما واگذار نشده است، جدای از اینکه از مرکز شهر هم بسیار دور است. ما در مسجد ملااسماعیل که مرکز شهر بود جمعیت بالایی داشتیم و این جابجایی موجب ریزش جمعیت شد.