شاعر نوحه مشهور «زینت دوش نبی» کیست؟

عقیق: آئین بزرگداشت صامت بروجردی به همت هیأت دارالبکاء فاطمه الزهرا(س) با سخنرانی آیت‌الله نیازی خرم‌آبادی و حجج اسلام سیدعباس موسوی مطلق و جواد محمدزمانی و با شعرخوانی سیداحمد علوی، محمد رسولی و هادی جانفدا و مداحی علی‌اکبر حائری در حسینیه دارالبکاء فاطمه الزهرا(س) تهران برگزار شد.

صامت بروجردی شاعر عارف بود

در این مراسم حجت‌الاسلام سیدعباس موسوی مطلق استاد اخلاق و سخنران مذهبی اظهار داشت: چنانچه بر سر مزار جناب صامت بروجردی نوشته شده، او شاعر عارف بوده است. وی از محضر برخی از بزرگان تلمذ کرده و فنون شعری را در محضر استاد میرزا عبدالمجید نوایی بروجردی آموخته است. مرحوم نوایی هم ادیب و هم ستاره شناس بود، او فرزند حاج ملامهدی بوده است.

وی افزود: مرحوم صامت تاریخ رحلت استاد خود را این‌چنین سروده است: رقم زد خامه صامت به تاریخ او/ نوایی در بهشت و جای او در سایه طوبی

ماجرای جدایی حاجب و صامت در شراکت

موسوی مطلق با بیان اینکه مرحوم محمدباقر صامت بروجردی حقیقتاً یک عارف بود و بسیار اهل مراقبه گفت: داستانی را که عرض می‌کنم نشان از همین معنا دارد. نوه مرحوم حاجب بروجردی که او هم شاعری توانا و برجسته و متدین بوده می‌گفت: پدر بزرگم چون شاعر بود با مرحوم صامت بروجردی رحمت الله علیه دوست و شریک در مغازه بودند و هر دو بسیار متدین و پایبند به آداب  شرعی بودند. مرحوم حاجبی می‌گفت یک روز شخصی در بازار نزدیک مغازه این‌ها دنبال جنسی برای  خرید می‌گشت، به نزدیک مغازه آقایان مرحوم  حاجب و مرحوم صامت رسید. مرحوم حاجبی پیش دستی می‌کند پیش از اینکه مشتری سؤالی کند، از او می‌پرسد چه می‌خواهی و جنس مورد نظر را بهش می‌دهد.

این سخنران مذهبی افزود: همان روز بعد از غروب که مثل همه روز حسابرسی می‌کردند و سهم هر یک مشخص می‌شد، مرحوم صامت بروجردی به مرحوم حاجبی می‌گوید زحمت بکشید حسابرسی کلی کنید. سهم مرا مشخص و جدا کن. مرحوم حاجبی تعجب می‌کند و سؤال می‌کند مگر اتفاقی افتاده است؟ طبق گفته نوه مرحوم حاجبی پدر بزرگش شدیداً به مرحوم صامت علاقه‌مند بود و ارادت داشت. مرحوم صامت گفته بود شما مرد بسیار خوب و متدینی هستید ولی امروز حرکتی کردید که باعث شد من دیگر نتوانم با شما شریک باشم. آن این بود: چرا مشتری را که معلوم نبود از ما خرید کند، پیش دستی کردید و به مغازه ما برای خرید دعوت کردید. رازق خداست. چرا چنین حرکتی کردید؟ با همه دوستی که با شما دارم، دیگر نمی‌توانم با شما شریک شوم.

وی گفت: نوه آقای حاجبی از مرحوم صامت به بزرگی یاد می‌کرد و می‌گفت که پدر بزرگ ما مدت‌ها از این جدایی که پیش آمد، غمگین و ناراحت بود و برخی از علمای بزرگ بروجرد را واسطه کرد که این جدایی صورت نگیرد اما موفق نشد.

شعری که امیرالمؤمنین آن را اصلاح کرد

موسوی مطلق گفت: میرزا محمدحسن حاجب بروجردی به افصح الشعرا لقب دارد و داستان مشهور او سرودن همان بیت است: حاجب اگر محاسبه حشر باعلیست/ من ضامنم که هر چه بخواهی گناه کن. شب امیرالمؤمنین(ع) را به خواب دید که فرمودند هر دو مصرع اشکال دارد. اشکال اول اگر محاسبه نه یقین محاسبه با امیرامومنین(ع) است و اشکال دوم: مجوز گناه است. بعد امیرالمومنین شعر را اصلاح فرمود: حاجب یقین محاسبه حشر با علیست/ شرم از رخ علی کن ‌و کمتر گناه کن.

این استاد اخلاق گفت: حاجب تاریخ وفات صامت را این‌چنین سروده است: از محرم شانزده بگذشت در یوم الخمیس/ رفت مهمان شد بخوان جود رزاق قدیم/ بهر تاریخ وفاتش خامه حاجب نوشت/ دادیزدان جای صامت سوی جنات نعیم

نوحه‌هایی از صامت بروجردی که ورد زبان‌هاست

وی گفت: نوحه‌ها و اشعار صامت بروجردی سال‌ها ورد زبان‌ها بوده است: کرب و بلا نور دوعینم کجاست/ سیدمظلوم حسینم کجاست و یا زینت دوش نبی خاک سیه جای تو نیست/ خیز کاین جای تو نیست/ بسر خاک سیه منزل و ماوای تو نیست/ خیز کاین جای تو نیست ‌و شعر مشهور ایشان برای حضرت رقیه سلام الله علیه که باعث شفای مرحوم افشار از دوستان استاد سازگار بود نیز از اشعار خاص است و خیلی‌ها به نیت حاجت می‌خوانند: بود در شهر شام از حسین دختری/ اسیه فطریه، فاطمه منظری/ تالی مریمی/ ثانی هاجری/ او سه سال بد، عقل چهل ساله داشت/ با چهل ساله‌ها دم به دم ناله داشت...

همنشینی با علما شعر را پخته و فاخر می‌کند

آیت‌الله هاشم نیازی خرم‌آبادی نماینده مجلس خبرگان رهبری نیز در این مراسم ضمن ابراز خرسندی از برگزاری جنین جلسه‌ای که در آن از شاعران آئینی که مفاخر سرزمین ما هستند، یاد می‌شود اظهار داشت: مرحوم علامه طباطبایی و آیت‌الله العظمی میلانی گاهی که با هم جلساتی داشتند این بیت را می‌خواندند: آسمان رشک برد بهر زمینی که در او/ دو نفر یکدو نفس بهر خدا بنشینند.

این مدرس درس خارج حوزه علمیه اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های امثال حافظ، سعدی، مولانا و صامت بروجردی این است که اینان در محیط علمی و در کنار علما بوده‌اند و خود نیز عالمانی بزرگ بوده‌اند. همنشینی با علما شعر را پخته و فاخر می‌کند.

وی افزود: بروجرد زمانی مهد علم بوده و یکی از مراکز بزرگ علمی بوده و در عصر صامت بروجردی شخصیتی مثل آیت‌الله العظمی بروجردی که فخر شیعه بوده، عالم دوم یا سوم در بروجرد بوده است. نوحه‌ها و ‌مرثیه‌های مرحوم صامت بروجردی روان و بامعنا بوده و سال‌ها ورد زبان‌ها و منقلب کننده بوده است.

در بخش دیگر این مراسم حجت‌الاسلام جواد محمدزمانی به سخنرانی پرداخت. صوت سخنرانی او را در ادامه بشنوید:

در بخش پایانی این مراسم نیز سیداحمد علوی، محمد رسولی و هادی جانفدا اشعاری از صامت بروجردی را خواند و علی‌اکبر حائری نیز مداحی کرد.