۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۳ : ۰۹
در هشتمین قسمت از فصل دوم برنامه اینترنتی محیا مطرح شد:
محمود حبیبی کسبی: شعر، اولین رسانه هنری شیعه است/ زهیر توکلی: میل به شهرت و معروفیت آسیب زاست
پاشنه آشیل هیئت ها همین رسانه‌زدگی است چرا که شاعر و مداح به دنبال چیزی هستند که در رسانه امکان ترند شدن را دارد در صورتی که هیئت باید جریان رسانه را مشخص کند. رسانه به خودی خود بد نیست اما رسانه زدگی بد است.
عقیق: قسمت هشتم از فصل دوم برنامه اینترنتی محیا(نخستین مجله تصویری هیئت) سه شنبه شب به صورت زنده از صفحه عقیق و محیا پخش شد.
مهمانان این قسمت از برنامه دو شاعر آیینی محمود حبیبی کسبی و زهیر توکلی بودند.
زهیر توکلی در توضیح شعر هیئت گفت: شعر آیینی با شعر مذهبی متفاوت است، طبعا چون هیئت یک آئین است پس شعر آئینی برای هیئت است. شعر مذهبی اما عنوان عامی است که با اعتقاد مذهبی سروده میشود و می تواند هم در هیئت باشد و هم نباشد. ممکن است کسی شعری بسراید که با هدف خواندن شعر در هیئت نباشد اما در هیئت خوانده شود مثل شعری که قادر طهماسبی سروده است که منصوب شدن کلمه یاس به حضرت زهرا(س) از این شعر شروع شد.
وی ادامه داد: در قدیم پیش منبر ها یک غزل برای امام زمان(عج) می خواندند یا حتی خیلی از روضه خوان های قدیمی مثل آقای موسوی سجاسی قصیده‌خوانی و شعرخوانی می کردند آن هم شعری که لزوما برای هیئت سروده نشده بود اما شعر در عین ملاحظات ادبی، روان و ساده بود و از شلختگی کلام دور بود.
مهمان دیگر این برنامه، محمو حبیبی کسبی در توضیح شعر هیئت گفت: گستره ای که به شعر هیئت معروف شده است وسیع است و دقیق نمیتوان به یک نقطه اشاره کرد چرا که هم از حیث قالب و هم از نظر محتوا گسترده است.
وی ادامه داد: اما مشکل آن است که در این تعریف دو دیدگاه کاملا متفاوت در تقابل هم وجود دارند. یک نگاه آکادمیک که شعر هیئت را فاقد ارزش ادبی می‌داند در صورتی که اشعار قابل دفاع بسیاری داریم. مگر میشود شعر مرحوم صامت را بگویند شعر نیست؟! و یا در زمان معاصر اشعار مرحوم حسان، حاج آقا سازگار و استاد انسانی و استاد شفق و مجاهدی را نادیده گرفت؟ ودر کنار آن دیدگاه دومی هست که شاعران هیئتی دارند و معتقدند چون عنایت اهل بیت در سرودن شعر بوده است پس هیچ جایی نقدی ندارد.
این شاعر آئینی گفت: ما برای این عنایات باید از بهترین الفاظ و معانی استفاده کنیم چراکه شعر آئینی به طور ویژه برای هیئت و مخاطب است و همه چیز باید حساب شده باشد درصورتی که مثلا در شعر عاشقانه هرچیزی که گفته باشید به خود و معشوق مرتبط است.
وی بیان کرد: اکثر شعرهای موفق روضه است. مثلا همین گودال‌خوانی که مختص روز عاشوراست اما متاسفانه روضه گودال برای ما عادی سازی شد؛ زمانی که هر هفته در هیئت ها خوانده شد و زمانی که به داخل ماشین ها آمد عادی شد. درصورتی که شعر روضه فقط باید بگریاند و وقتی عادی شود، شاعر مجبورا به سمت فاش گویی‌های بیشتر می‌رود و روایت های مقتل را بدون آنکه در استعاره و کنایه رفته باشد بیان می‌کند.
زهیر توکلی در ادامه گفت: هرچیزی برای جا افتادن زمان می‌خواهد. یغمای جندقی در زمانی این نوحه هارا می سرود که فهم ادبی مردم در حد شعرهایش نبوده است اما مردم گوششان به این نوع لغات و اشعار آشناتر بوده است حتی امروزه محفل شبهای شعر عاشورا در شیراز مملو از جمعیت می شود و اشعار سنگینی خوانده می شود چرا که برای آن افراد این نوع شعر جا افتاده است به طور کلی شعری که در هیئت خوانده میشود تابع فضای کلی آن هیئت است.
این شاعر آیینی گفت: اشعاری مثل اشعار آقای چایچیان، سازگار و غفور زاده، شفق و امثالهم ساده و روان است و در نظر داشته باشید سرودن شعر ساده و روان، آسان نیست حتی در قدیم هیئت جایی برای آموختن بود و فرصتی برای فکر کردن بود.
وی با تاکید بر اینکه هیئت ها از طیف های مختلفی هستند گفت: یکسری مسائل قطعی نیست مثل شناخت امام حسین که ممکن است هرکس به طریقی امام حسین را شناخته باشد. بنده خودم به جدایی دین از سیاست معتقد نیستم اما نباید به همدیگر برچسب بچسبانیم.
این شاعر آیینی با اشاره به همه گیر شدن دغدغه معروفیت ادامه داد: اتفاقی در هیئت‌ها‌ی امروزی افتاده است میل به مشهوریت و معروفیت است. باید قبول کنیم که نه تنها غفلت کرده ایم بلکه خودمان هم در این آتش دمیده‌ایم.
محمود حبیبی کسبی با تاکید بر ملاحظات ادبی در شعر هیئت گفت: شعر هیئت اول باید شعر باشد و در قدم بعدی متناسب با فضای هیئت باشد؛ اما گاها ما اولی یعنی شعر بودن را کنار می گذاریم و فقط به شلوغ کردن هیئت ها فکر می‌کنیم.
وی با بیان آنکه هیئت با هیئت فرق می‌کند افزود: به طور مثال مخاطب حسینیه صنف لباس فروشان، طبع و ذوقش با اشعار حاج علی انسانی و حاج منصور ارضی شکل گرفته است و در کنار اینها هیئت هایی هم هستند که از ۲ ساعت جلسه بیش از نیمی از آن مربوط به سینه زنی همراه با پرش است و غزل خوانی جایی ندارد.
این شاعر آئینی با تاکید بر رسانه‌زدگی هیئت ها ادامه داد: پاشنه آشیل هیئت ها همین رسانه‌زدگی است چرا که شاعر و مداح به دنبال چیزی هستند که در رسانه امکان ترند شدن را دارد در صورتی که هیئت باید جریان رسانه را مشخص کند. رسانه به خودی خود بد نیست اما رسانه زدگی بد است.
وی ادامه داد: شعر خودش اولین رسانه هنری شیعه است و کاری که رسانه های امروزی می کنند در قدیم برعهده شعر بوده است؛ اما امروزه با آمدن رسانه ها این قابلیت از شعر گرفته شده است و یک کالای لوکس و تزئینی شده است. هیئت تنها رسانه ای است که هنوز اختصاصا برایش شعر گفته میشود پس نباید خودش را وابسته به رسانه مدرن کند بلکه این رسانه ها فقط باید برای عرضه استفاده بشود.
وی گفت: کارکردهای اجتماعی هیئت و اضافه کردن مضمون ها به اشعار هیئتی وابسته به دوران خودش است مثل زمان انقلاب و دفاع مقدس که فضای جامعه، آن نوع شعر ها را می‌طلبید و با توجه به نیاز روز جامعه هر مضمونی می‌تواند اضافه میشود.
این شاعر آیینی درخصوص تفاوت شعر هیئت با شعر آزاد گفت: در شعر آزاد مرغ خیال به هرکجا که خواست پرواز می کند اما در شعر هیئت باید از مقتل و روایات فراتر نرفت و معارف را وارد شعر کرد ، هرچه این معارف هنرمندانه‌تر وارد شعر شود و مخاطب در خلوت خود آنهارا کشف کند، تاثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی آن بیشتر است اما مخاطب همسو و غیرهمسو گل درشتی را پس می‌زند.
وی در رابطه با ماندگاری شعر گفت: یقینا هرشعری که فراگیر می شود ماندگار نیست؛ یعنی خیلی اشعار بوده‌اند که ماندگار نشده اند با آنکه در آن زمان فراگیر شده بودند. فراگیری و ماندگاری دو اصل جدا هستند که گاها برهم منطبق میشوند اما همراه همدیگر نیستند.
این شاعر آیینی در آخر گفت: از جریان روشنفکری مذهبی می‌خواهیم یکبار برای رضای خدا هم که شده است زیبایی شناسی هیئت را مورد بحث قرار بدهند.
برنامه اینترنتی محیا، سه شنبه هر هفته از ساعت ۲۲ به صورت زنده از صفحه محیا تی وی و عقیق پخش می شود.
گزارش خطا
