ارزش بالای ذکر "صلوات" در تفسیری از امام صادق

عقیق:حجت الاسلام ابوالقاسمی به مناسبت ایام ولادت رسول خدا صلی الله علیه و آله و امام صادق علیه‌السلام در سخنانی با اشاره به برکات صلوات در آیینه قرآن گفت: خداوند در قرآن یک بار به پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات می‌فرستد و یک بار به مؤمنان. در آیه 56 سوره احزاب می‌فرماید «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً»؛ یعنی همانا خداوند و ملائکش بر پیامبر صلوات می‌فرستید؛ ای اهل ایمان بر او صلوات بفرستید و به خوبی تسلیم او شوید. بر اساس این آیه،‌ تنها پیامبری که خداوند به صورت اختصاصی به ایشان صلوات می‌فرستد، رسول الله صلی الله علیه و آله است. اما باید پرسید خاصیت صلوات چیست؟

وی افزود: برای پاسخ به این پرسش به آیه 43 همین سوره رجوع می‌کنیم. خداوند در این آیه می‌فرماید «هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیما»؛ یعنی اوست کسى که با ملائک خود بر شما درود می‌فرستد تا شما را از تاریکی‌ها به سوى روشنایى برآورد و به مؤمنان همواره مهربان است.» جالب است که خداوند به برکت وجود مقدس رسول خاتم خویش، امت ایشان را تکریم می‌کند و بر امت پیامبر درود می‌فرستد. اما این صلوات خداوند و ملائک چه خاصیتی دارد؟ «لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»؛ یعنی از ظلمات به‌سوی نور خارج می‌کند. این مسئله از باب رحمیت خداوند بر مؤمنان است: «وَ کانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیما.» این رفتار خداوند را در  آیه 257 بقره به این شکل هم می‌خوانیم «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ‏ إِلَى النُّور ...»؛ خداوند ولیّ کسانى است که ایمان آورده‏‌اند. آنان را از تاریکی‌ها به سوى روشنایى خارج می‌کند؛‌ منتها ساز و کار آن با صلوات خداوند و ملائک است.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: یکی از معانی صلوات خداوند، نزول رحمت است که در احادیث به آن اشاره شده است؛ رحمت هم از نور و جنسیت نور، آسمانی است. همچنان که در انتهای آیه مدنظر خداوند این صلوات را به رحیمیت خود اختصاص داده است، نتیجه می‌گیریم خداوند قصد دارد با جریان صلواتش به‌سوی ما، امت پیامبر را از عمق و ظلمت دنیا به‌سمت آسمان‌ها یعنی فضای نورانی بالا ببرد؛ به تعبیر قرآن، از ظلمات به نور خارج کند. پس خاصیت صلوات، ارتفاع یافتن است.

وی درباره تفاوت بین اسم رحمان و رحیم خداوند گفت: رحمان و رحیم هر دو مشتق از رحمت خدا هستند، با این تفاوت که رحیمیت خداوند از عمق به سوی اوج است و رحمانیت از اوج به سمت عمق. در قرآن می‌خوانیم «الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى»؛ یعنی الرحمن بر عرش قرار دارد و از آنجا عالم را مدیریت می‌کند؛ این مدیریت بر اساس رحمت است و عام را در بر می‌گیرد. اما رحیمیت خدا طبق آیه‌ای که خواندیم، مخصوص مؤمنین است «وَ کانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیما». در هر صورت عوام مشمول رحمانیت خدا هستند و مؤمنین در بین دو پرانتز رحمانیت و رحیمیت خدا.

حجت الاسلام ابوالقاسمی درباره کارکرد صلوات گفت: با این توضیحات ارزش صلوات بر محمد و آل محمد (ص) در این حدیث مشخص می‌شود؛ امام صادق علیه‌السلام به یکی از اصحاب فرمود «اى اسحاق بن فرّوخ؛ هر که 10 صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد، خدا و فرشتگانش صد مرتبه بر او صلوات فرستند و هر که صد مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات فرستد، خدا و فرشتگانش هزار مرتبه بر او صلوات فرستند.» پس با ذکر هر صلوات، بیشتر مشمول صلوات خداوند و ملائک می‌شویم و این سبب می‌شود بیشتر مشمول رحیمیت خداوند برای خروج از ظلمت‌های دنیا به سمت فضاهای نورانی و معنوی داشته باشیم.