وقتی چوب بی‌جان قطعه‌ای از بهشت می‌شود

عقیق:حتی اگر با چشم‌های بسته هم وارد حرم آقا علی بن موسی الرضا (ع) شوی، زیبایی معنوی آن را احساس می‌کنی و عطر و بویش تو را مسحور می‌کند. اما وقتی چشمانت باز باشد و زیبایی هنر و معماری این آستان با زیبایی معنوی‌اش همنشین شود، حال و هوای دیگری می‌یابی که در هیچ کجای جهان مانند ندارد. بخشی از این زیبایی، همان معماری ویژه، کاشی کاری‌ها و درب‌ها و پنجره‌های چوبی خاصی است که در صحن‌ها و رواق‌های این آستان به کار رفته است.

مرمت ابنیه متبرک حرم رضوی در فرصت تعطیلی به دلیل شیوع کرونا

شیوع کرونا با همه تحدید‌ها و مشکلاتی که برای جامعه ایجاد کرد فرصت مناسبی شد تا مسئولان استان قدس رضوی در بخش‌هایی به صورت اساسی به بازسازی و ترمیم اماکن متبرکه حرم نورانی امام هشتم بپردازند که یکی از این موصوعات ترمیم درب‌ها، پنجره‌ها و تزئینات چوبی حرم رضوی بود، زیرا به دلیل ازدحام زائران در دهه‌های اخیر این امکان فراهم نبود و در پی‌ تعطیلی حرم براثر شیوع کرونا اقدامات گسترده‌ای در یک‌سال اخیر انجام شد.

هنرهایی که بخش مهمی از آن در مجموعه «آرایه‌های معماری رضوی» جان می‌گیرد که هنرمندان در این مجموعه در دو بخش کاشی سنتی و درب و پنجره و دیگر محصولات چوبی فعالیت می‌کنند که در این گزارش قصد داریم به روند مرمت آثار و هنر‌های چوبی حرم رضوی بپردازیم.

با محمدجواد طبسی مدیر مجموعه معماری رضوی همکلام می‌شویم و او برایمان از فعالیت‌های این مجموعه می‌گوید: وظیفه اصلی ما طراحی، مرمت و بازسازی اقلام چوبی و کاشی کاری‌های حرم مطهر امام رضا (ع) است و خوشحالیم که بخشی از وظایف ارائه هنر ایرانی، اسلامی در این آستان را عهده‌دار شده‌ایم.

اجرای ۵۸ پروژه ترمیمی در حرم رضوی در یکسال اخیر

با توجه به شرایط کرونایی کشور و محدودیت‌های ایجاد شده برای زیارت، از این فرصت استفاده کردیم تا بخش‌های داخلی، رواق‌ها و شبستان‌ها که در هنگام حضور خیل زائران امکان مرمت و تعمیر آنها وجود نداشت را مورد رسیدگی قرار دهیم. مهمترین این فعالیت ها شامل ۵۸ پروژه در شبستان‌ها و رواق‌های روضه منوره بود. مثل رفع نقص درب‌هایی که طی 50 سال اخیر تعمیر اساسی نشده بود یا تعمیر یراق آلاتی که معیوب بود و باید رفع عیب می‌شد.

به گفته طبسی، برخی از این نقص‌ها به دلیل صدمات ناشی از هجوم جمعیت به سمت درب‌های شبستان‌ها طی چندین دهه گذشته بوده و برخی نیز به دلیل ویژگی‌های ذاتی چوب و گذر زمان. که حالا به همت جمعی از هنرمندان و خادمان آستان، رفع عیب شده است.

اجرای بزرگترین پروژه‌های مرمت در رواق دارالذکر و صحن بعثت

طبسی ادامه می‌دهد: بزرگترین پروژه‌های امسال در داخل حرم مطهر رضوی مربوط به درب‌های رواق دارالذکر و صحن بعثت بود که مرمت، بازسازی و رنگ‌آمیزی شدند، همچنین چوب درب‌های اطراف روضه منوره نیز مرمت و رنگ‌آمیزی مجدد شد.

روند ترمیم و درب‌ها و دیگر آثار چوبی حرم به این صورت است که این محصولات از جای خود جدا شده و به کارگاهی برای بازسازی منتقل می‌شوند. البته اگر ترمیم‌ها جزئی باشد داخل حرم انجام می‌شود.

طبسی در ادامه به کارگاه مرمت و تولید درب‌ها و پنجره‌ها اشاره کرد و از ما دعوت کرد تا ضمن بازدید از این کارگاه از نزدیک در جریان فرایند ترمیم درب‌ها و پنجره‌ها قرار بگیریم زیرا روند ترمیم و درب‌ها و دیگر آثار چوبی حرم به این صورت است که این محصولات از جای خود جدا شده و به کارگاهی برای بازسازی و مرمت منتقل می‌شوند.

کارگاهی که در آن هنرمندان به چوب بی‌جان روح می‌دمند تا ساکن قطعه‌ای از بهشت شود 

به کارگاه مرمت و تولید محصولات چوبی آستان رفتیم، جایی که در آن ضمن مرمت آثار قدیمی در صورت نیاز آثار جدید هم برای نصب در رحم نورانی امام رضا (ع) تولید می‌شود. علیرضا فرزانه از مسئولان مجموعه آرایه‌های رضوی است که در بخش چوب فعالیت دارد و در این بازدید همراهمان می‌شود و روند کامل فعالیت‌ها را برایمان شرح می‌دهد. از تهیه چوب که ۹۵ درصد آن از داخل کشور تأمین می‌شود، تا طراحی و معرق کاری‌های دستی و ماشینی.

این کارگاه فضای وسیعی است با ابزارها و تجهیزات پیشرفته نجاری، تجهیز شده اما واحد سنتی آن جذابیتی دو چندان دارد، چرا که اصل در آن، کار با دست و دمیدن روح آدمی در چوب‌هایی است که قرار است ساکن قطعه‌ای از بهشت شوند.

مرمت درب‌ها و پنجره‌ها دیگر اماکن مذهبی کشور

فعالیت این کارگاه و دقت بالا در مرمت محصولات سبب شده تا دیگر اماکن مذهبی کشور هم امور مرمت و محصولات مورد نیاز خود را به هنرمندان آستان قدس رضوی بپارند تا جایی که فرزانه در این زمینه می‌گوید: این کارگاه علاوه بر انجام وظیفه اصلی خود برای مرمت و بازسازی ملزومات چوبی داخل حرم مطهر، فعالیت‌های دیگری نیز دارد که در حوزه سنتی و مذهبی است، همچون: طراحی و ساخت درب‌ها وپنجره‌های سنتی حرم مطهر شاهچراغ (ع) در شیراز، ساخت درب‌ها و پنجره‌های سنتی کتابخانه وزیری یزد، ساخت ملزومات چوبی مدارس امام خمینی (ره) و باقرالعلوم شهرستان قم، اجرای کارهای چوبی و سنتی مسجد تاریخی بازار هشتم مشهد، ساخت درب‌های چوبی و سنتی حوزه علمیه ثامن الحجج (ع) مشهد و بسیاری اماکن مذهبی و آستان امامزادگان کشور.

زیبایی‌های حرم رضوی و جلوه‌های بی شمار آن موضوعی است که شاید در یک نگاه از جلوی چشم ما عبور کند اما در پس این زیبایی‌ها هنرمندان بی‌شماری هستند که گمنام و بی‌نشان به آستان امام رئوف خدمت می‌کنند و آثار آنها جاودانه تاریخ خواهد بود.

منبع:فارس