پاسخ به سؤالی درباره ازدواج امام علی با حضرت زهرا

عقیق:اول ذی الحجه، سالروز ازدواج امام علی علیه السلام با حضرت زهرا سلام الله علیهاست که به این مناسبت پرسش و پاسخی پیرامون این موضوع تقدیم نگاه شما خوبان خواهد شد.

- سؤال

در روایات آمده است که «اگر علی ـ علیه السّلام ـ نبود برای حضرت فاطمه (س) همتایی پیدا نمی شد» و همچنین در مورد حضرت زهرا (س) نیز ذکر شده است که «اگر زهرا (س) نبود همتایی برای علی ـ علیه السّلام ـ پیدا نمی شد» سؤال این است که چرا حضرت علی ـ علیه السّلام ـ بعد از حضرت زهرا (س) ازدواج دیگری کردند؟ آیا روایت اشکال دارد یا اینکه دلیل دیگری دارد؟

- پاسخ

ازدواج حضرت علی ـ علیه السّلام ـ با حضرت زهرا (س) ازدواجی بی نظیر است و این بی نظیری از جنبه های مختلف است از جمله:

1. ازدواج آنان به امر خدا بوده و از آسمان نازل شده است[1].

2. هر دو معصوم بوده اند چرا که آنان جزء اهل بیت پیامبرند و آیة تطهیر[2] در شأن ایشان نازل شده و عصمت آن خاندان پاک را به تمام جهانیان اعلام کرده است.

3. طبق روایات حضرت زهرا (س) سیده زنان (بانوی بانوان) است[3] و علی ـ علیه السّلام ـ نیز سید و آقا در دنیا وآخرت می باشد[4]. و...

و اما در ارتباط با سؤال فوق باید گفت: در روایات مختلف با تعابیر گوناگون بر این مطلب تأکید شده است که اگر علی ـ علیه السّلام ـ نبود همتا و هم شأنی برای حضرت زهرا (س) یافت نمی شد[5]. به عنوان نمونه : از پیامبر اکرم ـ صلی الله علی علیه و آله ـ روایت شده است: «لولا علیٌ ماکانَ لفاطمةَ کفوٌ ابدا[6]» اگر علی ـ علیه السّلام ـ نبود هرگز همتایی برای فاطمه (س) وجود نمی داشت. و فراوانی این گونه روایات صحت آن را تقویت می کند.

اما درباره ادعای دوم که در سؤال مطرح شده ـ اگر زهرا (س) نبود همتایی برای علی ـ علیه السّلام ـ پیدا نمی شد ـ باید گفت هرچند که اصل این سخن حق است وحضرت زهرا (س) تنها بانویی بود که می توانست همتای علی ـ علیه السّلام ـ باشد، ولی با تتبع نسبتاً وسیعی که صورت گرفت روایتی در این خصوص دیده نشد.

بنابراین آنچه می توان به روایات منسوب کرد این است که اگر علی ـ علیه السّلام ـ نبود همتایی برای حضرت زهرا (س) وجود نمی داشت و همانطور که ذکر شد این مطلب در روایات متعدد در کتب معتبری چون: کافی، تهذیب الاحکام و... آمده است و نمی توان آن را نادرست دانست.

درباره علت ازدواج حضرت علی ـ علیه السّلام ـ بعد از شهادت حضرت زهرا (س) باید نکاتی را متذکر گردید:

1. حضرت زهرا (س) از لحاظ کمالات انسانی در بین زنان از بالاترین مرتبه برخوردار بود و هیچ نقصی نداشت به همین جهت بعضی از فقها فرموده اند: «تا زمانی که فاطمه زهرا (س) در قید حیات بودند ازدواج با زن دیگر بر حضرت علی ـ علیه السّلام ـ حرام بود[7] چنانکه روایتی از ابوبصیر از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل می کند بر این مطلب دلالت می کند، ایشان می فرمایند: «حرم الله النساء علی علی ـ علیه السّلام ـ مادامت فاطمه (س) حیة قال: قلت کیف؟ قال: لانها طاهرة لاتحیض[8]» یعنی: خداوند متعال زنان را بر علی ـ علیه السّلام ـ تا زمانی که فاطمه (س) زنده بود حرام کرده بود. راوی می گوید: گفتم چرا؟ حضرت پاسخ داد: زیرا ایشان پاک بود و حیض نمی شد».

از این روایت می توان استفاده کرد که بعد از شهادت حضرت زهرا (س)، حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌توانست ازدواج کند چون حرمت ازدواج با زنان دیگر برای آن حضرت مقید و محدود به زمان زنده بودن حضرت زهرا (س) بوده است.

2. علاوه بر مطلب فوق بنا بر بعضی روایات خود حضرت زهرا (س) به علی ـ علیه السّلام ـ وصیت کرد بعد از او با امامة دختر خواهر حضرت زهرا (س) ازدواج کند تا او از فرزندانش مراقبت کند[9]. یعنی اصل ازدواج علی ـ علیه السّلام ـ بعد از فاطمه (س) مورد سفارش خود حضرت فاطمه (س) بوده است.

3. شوهر هر زنی طبق آیه «الرجال قوامون علی النساء...[10]» بر او قیمومیت و ولایت دارد و از آنجایی که حضرت زهرا (س) دارای مقام عصمت بودند کسی جز علی ـ علیه السّلام ـ که امام زمان حضرت فاطمه نیز بود این لیاقت را نداشت که همسر او باشد و حضرت فاطمه تحت قیمومیت او قرار گیرد و شاید بتوان روایت مورد بحث را علاوه بر سایر اموری که آن دو بزرگوار را همتای هم می کند، ناظر به این مطلب نیز دانست. اما چون مرد زیر قیمومیت و ولایت زن خود قرار نمی گیرد مانعی ندارد که با کسی که از حداقل شرط صحت ازدواج (مسلمان بودن) برخوردار است ازدواج کند چنانکه حضرت پیامبر اکرم ـ صلی علی علیه و آله ـ با بعضی از زنانی که به هیچ وجه قابل مقایسه با ایشان نبودند ازدواج کردند بنابراین علی ـ علیه السّلام ـ نیز می توانستند بعد از حضرت زهرا (س) با زنان دیگر ازدواج کنند.

نتیجة بحث:

روایاتی که دلالت بر این دارند که اگر علی ـ علیه السّلام ـ نبود برای حضرت فاطمه (س) همتایی وجود نداشت نمی تواند مانعی برای ازدواج حضرت امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ بعد از شهادت حضرت زهرا (س) باشد.

----------------------------------------------------------------

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1ـ شیخ حسین انصاریان، نظام خانواده در اسلام، قم: ام ابیها، ج اول، 1375، ص 153ـ167. (پیرامون موضوع همتایی و هم شأنی در ازدواج).

2ـ آیت الله، ابراهیم امینی، بانوی نمونه اسلام، قم: شفق، 1372، ص 47ـ66 (پیرامون ازدواج حضرت زهرا (س) با حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و مطالعه کل کتاب برای آشنایی بیش تر با حضرت فاطمه (س) مفید است.

3ـ آیت الله. جعفر سبحانی، فروغ ولایت، بی جا: صحیفه، ج اول، 1368، ص 95ـ100 (پیرامون ازدواج حضرت زهرا (س) با حضرت علی ـ علیه السّلام ـ ).

---------------------------------------------------------------

پی نوشت ها:

[1] . رک: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، مشهد، الموتمه العالمی الامام الرضا(ع)، چاپ اول، 1413، ج1، ص 436-438، ح174 و ص440، ج176؛ و محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفاء، چاپ دوم، 1403، ج43، ص144ـ145، ح47.

[2] . احزاب/33.

[3] . رک: رحمانی همدانی، احمد، فاطمة الزهرا بهجة قلب المصطفی، تهران، نشر المرضیة، چاپ دوم، 1372، ص66، ح11.

[4]. رک: همان، ح10.

[5]. رک: محمد بن یعقوب، کلینی، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1388ق، ج1، ص461؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1365، ج7، ص470، ح90؛ عیون اخبار الرضا(ع)، همان، ص440، ح176؛ بحارالانوار، همان، ج40، ص77 و ج43، ص58، 92-93، 107 و 145.

[6] . بحارالانوار، همان، ج43، ص58.

[7] . البحرانی، الحدائق الناضرة، قم، جامعة المدرسین، 1363، ج23، ص108.

[8] . تهذیب الاحکام، همان، ص475، ج116.

[9] . رک: بحارالانوار، همان، ج28، ص304 و ج43، ص192 و فاطمه الزهرا (س)، بهجة قلب المصطفی، همان، ص550.

[10] . نساء/34.