امام رضا(ع) با غلام­ان غذا می‌­خورد، ما با معاون‌مان هم ناهار نمی‌­خوریم!

عقیق: محمود واعظی مدیر مرکز مطالعات پیشرفته دانشگاه تهران و دبیر سابق بین‌الملل جشنواره امام رضا (ع) در گفت‌وگو با خبرنگار قرآن و فعالیت‌های دینی خبرگزاری فارس درباره نشر معارف رضوی در خارج از کشور و بازتاب آن در میان اندیشمندان بیان داشت: اگر بخواهم از بحث­‌هایم در خارج از کشور درباره حضرت رضا (ع) بگویم، خیلی متنوع و زیاد است. یکی از مواردی که یادم می‌­آید در کشور کنیا و شهر نایروبی است که همایشی تحت عنوان «گفت‌وگو با ادیان از منظر امام رضا (ع)» داشتیم.

وی افزود: میزبان ما دانشگاه نایروبی بود و به صورت خاص از این دانشگاه، دپارتمان فلسفه دانشگاه میزبان همایش بود که در حقیقت طرف ما بود که این همایش را با حضور اساتیدِ کنیایی و ایرانی برگزار کرده بود. آقای پروفسوری به نام میانجو رئیس دپارتمان فلسفه آن دانشگاه بود که در ابتدای جلسه سخنرانی افتتاحیه جلسه را داشت و اساتید هم یک به یک آمدند و سخنرانی کردند.(1)

ابراز تعجب رئیس دپارتمان فلسفه دانشگاه نایروبی از حدیث امام رضا (ع)

واعظی گفت: بعضی‌­ ارائه‌ها با مترجم بود و بعضی‌­ها هم بدون مترجم و به زبان انگلیسی ارائه می‌شد. یادم است سخنرانی­‌های ما که تمام شد، آخر جلسه این آقای میانجو مدام راه می­‌رفت و این جمله را تکرار می‌­کرد و می‌­گفت: این جمله، عجب جمله زیبایی است! گفتم: کدام جمله؟ گفت: همین جمله‌­ای که شما می‌­گویید!

وی ادامه داد: جمله­‌ای که ما معمولاً از امام رضا (ع) زیاد یاد می­‌کنیم و گاهی هم در آسانسورها و راه‌­پله‌­ها می­‌نویسند و می­‌زنند که «صدیق کلّ امر عقله و عدوّه جهله» این جمله را در سخنرانی­‌هایمان گفته بودیم. ظاهراً هم من و هم سخنرانان دیگر تکرار کرده بودند و این جمله خیلی به ذهن او نشسته بود. مدام تکرار می‌­کرد و می­‌گفت: عجب جمله زیبایی است! من خیلی فلسفه خوانده‌ام و مباحث دینی را خیلی دیده‌ام، اما این جمله مغزِ همه جمله‌­ها است.

سوغات خاص رضوی برای یک دانشگاه/ 10 نشانه عاقل بودن انسان به روایت ثامن الحجج 

این مُبلغ رضوی در بعد بین‌الملل اظهار داشت: اینکه حضرت می‌­فرماید: دوست هر کسی عقل خودش است و دشمن هر کسی جهلش اوست را مدام رئیس دپارتمان فلسه دانشگاه نایروبی تکرار می‌­کرد و می‌‌گفت عربی این چه می‌­شود؟ شما چه گفتید؟ حالا من عربی را خیلی روان می­‌گفتم و او جمله را تکرار می‌­کرد و می‌­گفت: امروز به عنوان یک سوغات این جمله را گرفتم.

وی افزود: همچنین سال گذشته در مالزی، نشست مهمی با عنوان «همزیستی مسالمت‌­آمیز ادیان» در دانشگاه «یو ام مالزی» که یک دانشگاه مادر مانند دانشگاه تهران است، داشتیم. مسیحیان و مسلمانان به خصوص اهل سنت در آنجا شرکت داشتند و من بحث «عقلانیت از منظر امام رضا (ع)» را مطرح کردم. خلاصه سخنان من این بود که برای همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان یکی از مؤلفه‌ها «عقلانیت» است. حضرت رضا (ع) در این زمینه می‌­فرماید برای زندگی مسالمت‌­آمیز باید عقل‌محور بود نه عقلی که فلاسفه می­‌گویند.

واعظی تصریح کرد: امام رضا (ع) می‌­فرماید: عقلانیت برای یک فرد مؤمن ـ اگر کسی می­‌خواهد عقلش به حد کمال برسد ـ باید این 10 خصلت را داشته باشد. (2) حدیثی که بسیار زیباست و در آن، حضرت (ع) می‌­فرماید: «لا یَتِمُّ عَقْلُ امْرِء مُسْلِم حَتّى تَکُونَ فیهِ عَشْرُ خِصال» آن 10 خصلت چیست؟ حضرت می­‌فرماید: «أَلْخَیْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ»؛ اینکه مردم از دست این آدم لذت ببرند، از او خیر ببینند، همه عادت داشته باشند اگر کارشان گیر کرد، بگویند پیش فلانی برویم. این علامت عقل یک آدم است؛ یعنی مورد آرزوی دیگران است.

امام رضا (ع) با غلامان­شان ناهار می‌­خوردند و ما با معاون خودمان هم ناهار نمی‌­خوریم!

وی ادامه داد: از آن طرف «وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ»؛ آن آدم عاقل کسی است که مردم از شرش در امان هستند، زیبایی این حدیث اینجا است - حضار خیلی از این جمله استقبال کردند- حضرت (ع) می­‌فرماید: «وَ یَسْتَقِلُّ کَثیرَ الْخَیْرِ مِنْ نَفْسِهِ»؛ این آدم وقتی که فراوان خدمت و تلاش می‌­کند و می‌­گوید چیزی نبوده، انجام وظیفه بوده، این علامت عقل است. بر عکس اگر یک کسی کار خیر کوچکی برایش انجام داد، این را بزرگ می‌­کند «یَسْتَکْثِرُ قَلیلَ الْخَیْرِ مِنْ غَیْرِهِ»؛ یعنی مثلاً یک نفر  کار کوچکی برای او انجام داده است، 10 بار تشکر می‌­کند. اینها نشانه‌­های عقل است.

مدیر مرکز مطالعات پیشرفته دانشگاه تهران ابراز داشت: به قدری این روایت و گفتارهای معنوی امام رضا (ع) برای آن‌ها زیبا بود که من کمتر دیده بودم کسی چنین شگفت‌زده شود. اعتقادم این است که علی­ بن ­موسی ­الرضا (ع) به عنوان یک چهره الگوی زندگی مسالمت‌­آمیز و زندگی ساده و همه‌­جانبه در جهان قابل مطرح شدن هستند. زیرا حضرت (ع) با غلامان­شان ناهار می‌­خوردند و ما با معاون خودمان هم ناهار نمی‌­خوریم! یعنی اینکه حضرت (ع) یک زندگی اجتماعی ساده متواضعانه در عین مقام امامت داشتند و این سیره، یک سیره الگویی برای جامعه امروز ما است.

واکنش یک پروفسور اهل تسنن به احادیث رضوی

وی گفت:  پروفسور غلام یحیی انجم رئیس دانشکده مطالعات اسلامی و علوم اجتماعی دانشگاه همدرد هندوستان آن روزی که صحبت­‌هایمان درباره امام رضا (ع) تمام شد و به دفتر او آمدیم اشک می‌­ریخت! تعجب کردم که این چطور اهل‌ ­سنتی است که این قدر علاقه‌مند است؟ در دلم گفتم: این از من شیعه‌­تر است. وی از زیبایی جملاتی که ما نقل می‌­کنیم، اشک شوق می‌­ریزد و این قدر که احساس عاطفی به یک شخصیت بزرگ و فرزند رسول اکرم (ص) دارد، ما نداریم. اینها افراد عوام یا یک دانشجوی سطح پایین نیستند، بلکه یک پرفسور است و هزاران استاد و دانشجو زیر دست او هستند.

وی افزود: بنابراین اگر بتوانیم شخصیت الگویی حضرت رضا (ع) را به زبان‌­های مختلف به علاقه‌مندان در گوشه و کنار جهان برسانیم ـ چون بسیار بسیار مورد تقاضا است ـ کار سترگی انجام داده‌ایم. سخن از آن اسلام صلح، اسلام همگرایی، اسلامی که بین یک غلام، بین یک خدمتکار و بین خودش در حقوق انسانی تفاوت قائل نیست، این انسان و این سیره برای امروز ما بیش از همه زمان‌­ها قابل بررسی و قابل تأمل است و ما باید تلاش کنیم این مکتب را إن‌شاءالله به همه علاقه‌مندان بیش از گذشته معرفی کنیم.

*پی‌نوشت‌ها:

1- Mahmud Vaezi. "The holy Quran from the points of view of an eminent gnostic and the great polotical leader." Quran & contemporary issues, Nairobi.

2 ـ متن حدیث: «لا یَتِمُّ عَقْلُ امْرِء مُسْلِم حَتّى تَکُونَ فیهِ عَشْرُ خِصال: أَلْخَیْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ. وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ. یَسْتَکْثِرُ قَلیلَ الْخَیْرِ مِنْ غَیْرِهِ، وَ یَسْتَقِلُّ کَثیرَ الْخَیْرِ مِنْ نَفْسِهِ. لا یَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوائِجِ إِلَیْهِ، وَ لا یَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ. أَلْفَقْرُ فِى اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْغِنى. وَ الذُّلُّ فىِ اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْعِزِّ فى عَدُوِّهِ. وَ الْخُمُولُ أَشْهى إِلَیْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ. ثُمَّ قالَ علیه السلام: أَلْعاشِرَةُ وَ مَا الْعاشِرَةُ؟ قیلَ لَهُ: ما هِىَ؟ قالَ علیه السلام: لا یَرى أَحَدًا إِلاّ قالَ: هُوَ خَیْرٌ مِنّى وَ أَتْقى»؛ امام هشتم، حضرت رضا (ع) فرمودند: عقل شخص مسلمان تمام نیست، مگر اینکه 10 خصلت را دارا باشد:  1ـ از او امید خیر باشد. 2ـ مردم از بدى او در امان باشند. 3ـ خیر اندک دیگرى را بسیار شمارد. 4ـ خیر بسیار خود را اندک شمارد. 5ـ هر چه حاجت از او خواهند دلتنگ نشود. 6ـ در عمر خود از دانش‌طلبى خسته نشود. 7ـ فقر در راه خدایش از توانگرى محبوب‌تر باشد. 8ـ خوارى در راه خدایش از عزت با دشمنش محبوب‌تر باشد. 9ـ گمنامى را از پرنامى خواهان‌تر باشد. سپس فرمود: دهمین و چیست دهمین؟ به او گفته شد: چیست؟ فرمود: احدى را ننگرد جز اینکه بگوید او از من بهتر و پرهیزکارتر است.