۳۰ دی ۱۴۰۳ ۲۰ رجب ۱۴۴۶ - ۴۸ : ۰۸
آیت‌الله فاضل لنکرانی:
بیت‌کوین از مصادیق بارز اکل مال به باطل است
آیت‌الله فاضل لنکرانی امروز در همایش «بیت‌کوین از نظر فقه» بیت‌کوین را مصداق اکل مال به باطل دانست؛ در حالی است که برخی شاگردان وی در مخالفت با این نظر بیان کردند که آینده اقتصاد دنیا بدون بیت‌کوین ممکن نیست.
عقیق: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) امروز، ۱۸ اسفندماه، معرکه آراء میان استاد و
شاگردان بر سر احکام فقهی بیت‌کوین یا همان پول دیجیتال بود؛ مجادله علمی
جذاب که استاد، یعنی آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی معتقد بود بیت کوین،
ماهیت پول و مال ندارد و برخی شاگردان نظری مخالف داشتند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) در نشست علمی «بیت‌کوین از منظر فقه» بیان کرد: این بحث مطرح است که بیت‌کوین را پول و یا مال بدانیم که البته معروف به عنوان پول می‌دانند.
وی با بیان اینکه پول جای یک طرف معامله اعم از بیع و یا غیر بیع به عنوان کالا می‌نشیند، تصریح کرد: آیا این پول می‌تواند بدون پشتوانه باشد؟ در قدیم پشتوانه پول را اسلحه و طلا می‌دانستند، ولی امروز اعتباری که یک دولت قرار می‌دهد پشتوانه یک پول خواهد بود؛ باید بر روی این مسئله تحقیق کنیم که آیا اساساً پول بدون پشتوانه می‌تواند وجود داشته باشد؟ بطلان این مسئله روشن است؛ در گذشته دو طرف معامله کالا بود، ولی امروز پول دیجیتالی جای آن نشسته و حتماً باید پشتوانه داشته باشد.
وی افزود: در بیت‌کوین، کسی در فضای مجازی چیزی را اعتبار به پول کرده و براساس آن معاملات شکل گرفته، ولی فاقد پشتوانه از سوی دولت است؛ پول، اعتبار جمیع‌العقلاء مانند ارزش ذاتی طلا را لازم دارد؛ البته گاهی چند دولت و یا دو دولت اعتباری را بین خودشان می‌گذارند، در این صورت ایرادی ندارد، ولی همین دولت‌ها پشتوانه آن هستند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) بیان کرد: یکی از مشکلات بیت کوین این است که رد به مالک اصلی آن هیچ ضمانتی ندارد؛ الان ۲۰۰ میلیارد دلار ارزش معاملاتی بیت کوین است و اگر آن را خارج کنند، در برابر آن چه مال دارای ارزشی برای خریداران وجود دارد؟.
وی با اشاره به مسئله غرر (خطر و یا جهالت) اظهار کرد: در بیت کوین، خطر و غرر حین معامله وجود دارد؛ زیرا اگر فردی ده میلیون دلار بدهد، در عوض آن هیچ چیزی نمی‌گیرد؛ اساساً معاوضه صورت نگرفته است، زیرا گرفتن کد در فضای مجازی از سوی بیت کوین مانند گرفتن ده هزار و هزار نقطه است. حتی افزایش قیمت این نقطه‌ها هم تغییری در اصل بحث ایجاد نمی‌کند؛ زیرا معامله وقتی صورت می‌گیرد که طرفین معامله چیزی نصیب آنان شود؛ یعنی عوض و معوضی باید در معامله باشد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه بیت کوین نه مال است و نه پول، گفت: اسم آن را بی دلیل پول گذاشته‌اند در حالی که حباب ارزی است و در یک لحظه ممکن است همه آن از بین برود؛ بنابراین بیت کوین از مصادیق بارز اکل مال به باطل است؛ مانند قمار که ادله اصلی بطلان آن اکل مال به باطل است و بازنده پول داده، ولی چیزی گیر او نیامده است؛ لذا بیت کوین پشتوانه ندارد و صدق معامله هم در آن مشکوک و قطعی‌العدم است و مسئله غرر و اکل مال به باطل در آن وجود دارد.
وی ادامه داد: در کلمات کسانی که در زمینه بیت کوین کار کرده‌اند این مسئله وجود دارد که مقداری پول را برای سازمان‌های امنیتی از همین طریق به دست می‌آورند؛ بیت کوین تبانی بر مالیت است؛ لذا مالیت عندالعقلاء با ملاکات فقهی ندارد، لذا نباید بگوییم که عرف، به آن پول و مال می‌گوید و ما هم باید مال و یا پول بر آن جاری کنیم؛ البته عرف دقیق هم نه آن را مال و نه پول می‌داند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) با بیان اینکه گاهی یک عناوین ثانویه از قبیل پولشویی وجود دارد که از این طریق (بیت کوین) پولشویی به آسانی قابل انجام است، تأکید کرد: به قاچاق و فرار مالیاتی و چیزی که مبدأ و مقصد آن معین نباشد پولشویی گفته می‌شود؛ همچنین از اشکالات دیگر این است که در خود آمریکا هم بیت کوین را قبول ندارند، بلکه سرمایه جهان سوم را با این عنوان جذب می‌کنند؛ الان بیت کوین، صدهزار کاربر در ایران دارد و اگر تبدیل به یک میلیون نفر شد. میلیارد‌ها دلار سرمایه کشور به بیرون خواهد رفت، ولی چه تضمینی برای دریافت آن وجود دارد؛ اصلاً ضوابط عقلائی مانند خیارات ندارد؛ مثلاً اگر کسی پولی داد که بیت کوین بخرد، ولی پشیمان شد چه چیزی را به عنوان معوض می‌تواند بگیرد.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین حق‌جو، از شاگردان آیت‌الله فاضل و از محققان مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) با اشاره به بحث خرید و فروش و ایجاد ارز‌های دیجیتال، گفت: در بحث فقهی، در شروط عوضه، اینکه لزوماً این‌ها باید پول باشند وجود ندارند؛ لذا اینکه بگوییم هر چیزی در معامله باید صرفاً یک طرف آن، پول باشد موضوعیت ندارد.
وی افزود: لزوماً این گونه نیست که چون این‌ها پول هستند در دنیا مورد معامله قرار می‌گیرند، بلکه بیشترین مورد استفاده از آن‌ها بحث سرمایه‌گذاری است. مردم با بیت کوین به عنوان پول رفتار نمی‌کنند.
حق‌جو با بیان اینکه این نوع ارز‌ها برخلاف دیدگاه آیت‌الله فاضل، اعتبار هستند و نه پول، تصریح کرد: امام می‌فرمودند که مالیت چیزی به این است که یا مال ذاتاً دارای منافع خاص هست. البته بنده ذاتی بودن مال را قبول ندارم. همچنین مالی که ذاتاً ارزش ندارد و اعتباری است مالیت دارد. همچنین مرحوم آیت‌الله فاضل مالیت شرعی و عرفی را مدنظر قرار داده و این دو را مصداق مالیت می‌دانند. مرحوم خوئی نیز مالیت را شرط نمی‌داند و ملکیت را در عوضین کافی می‌داند.
این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: اینکه در دنیای کنونی تأکید زیادی بر پول داریم کار درستی نیست؛ زیرا پول پشتوانه شرعی ندارد بلکه مقوله‌ای اعتباری است؛ باید روی عناوینی یحث کنیم که پشتوانه شرعی دارد که همان مالیت است. استاد بزرگوار فرموده‌اند که این‌ها پول هستند و باید دارای پشتوانه باشند، زیرا در عرصه بین‌الملل با عنوان پول مورد استفاده هستند. بنده در بررسی که در این مورد در بحث دسترسی داشتم به این نتیجه رسیدم که پول‌هایی منطقه‌ای داریم که صرفاً در همان محدوده قابلیت معامله دارد و در جای دیگر کاربردی ندارد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) در نشست علمی «بیت‌کوین از منظر فقه» بیان کرد: این بحث مطرح است که بیت‌کوین را پول و یا مال بدانیم که البته معروف به عنوان پول می‌دانند.
وی با بیان اینکه پول جای یک طرف معامله اعم از بیع و یا غیر بیع به عنوان کالا می‌نشیند، تصریح کرد: آیا این پول می‌تواند بدون پشتوانه باشد؟ در قدیم پشتوانه پول را اسلحه و طلا می‌دانستند، ولی امروز اعتباری که یک دولت قرار می‌دهد پشتوانه یک پول خواهد بود؛ باید بر روی این مسئله تحقیق کنیم که آیا اساساً پول بدون پشتوانه می‌تواند وجود داشته باشد؟ بطلان این مسئله روشن است؛ در گذشته دو طرف معامله کالا بود، ولی امروز پول دیجیتالی جای آن نشسته و حتماً باید پشتوانه داشته باشد.
وی افزود: در بیت‌کوین، کسی در فضای مجازی چیزی را اعتبار به پول کرده و براساس آن معاملات شکل گرفته، ولی فاقد پشتوانه از سوی دولت است؛ پول، اعتبار جمیع‌العقلاء مانند ارزش ذاتی طلا را لازم دارد؛ البته گاهی چند دولت و یا دو دولت اعتباری را بین خودشان می‌گذارند، در این صورت ایرادی ندارد، ولی همین دولت‌ها پشتوانه آن هستند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) بیان کرد: یکی از مشکلات بیت کوین این است که رد به مالک اصلی آن هیچ ضمانتی ندارد؛ الان ۲۰۰ میلیارد دلار ارزش معاملاتی بیت کوین است و اگر آن را خارج کنند، در برابر آن چه مال دارای ارزشی برای خریداران وجود دارد؟.
وی با اشاره به مسئله غرر (خطر و یا جهالت) اظهار کرد: در بیت کوین، خطر و غرر حین معامله وجود دارد؛ زیرا اگر فردی ده میلیون دلار بدهد، در عوض آن هیچ چیزی نمی‌گیرد؛ اساساً معاوضه صورت نگرفته است، زیرا گرفتن کد در فضای مجازی از سوی بیت کوین مانند گرفتن ده هزار و هزار نقطه است. حتی افزایش قیمت این نقطه‌ها هم تغییری در اصل بحث ایجاد نمی‌کند؛ زیرا معامله وقتی صورت می‌گیرد که طرفین معامله چیزی نصیب آنان شود؛ یعنی عوض و معوضی باید در معامله باشد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه بیت کوین نه مال است و نه پول، گفت: اسم آن را بی دلیل پول گذاشته‌اند در حالی که حباب ارزی است و در یک لحظه ممکن است همه آن از بین برود؛ بنابراین بیت کوین از مصادیق بارز اکل مال به باطل است؛ مانند قمار که ادله اصلی بطلان آن اکل مال به باطل است و بازنده پول داده، ولی چیزی گیر او نیامده است؛ لذا بیت کوین پشتوانه ندارد و صدق معامله هم در آن مشکوک و قطعی‌العدم است و مسئله غرر و اکل مال به باطل در آن وجود دارد.
وی ادامه داد: در کلمات کسانی که در زمینه بیت کوین کار کرده‌اند این مسئله وجود دارد که مقداری پول را برای سازمان‌های امنیتی از همین طریق به دست می‌آورند؛ بیت کوین تبانی بر مالیت است؛ لذا مالیت عندالعقلاء با ملاکات فقهی ندارد، لذا نباید بگوییم که عرف، به آن پول و مال می‌گوید و ما هم باید مال و یا پول بر آن جاری کنیم؛ البته عرف دقیق هم نه آن را مال و نه پول می‌داند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) با بیان اینکه گاهی یک عناوین ثانویه از قبیل پولشویی وجود دارد که از این طریق (بیت کوین) پولشویی به آسانی قابل انجام است، تأکید کرد: به قاچاق و فرار مالیاتی و چیزی که مبدأ و مقصد آن معین نباشد پولشویی گفته می‌شود؛ همچنین از اشکالات دیگر این است که در خود آمریکا هم بیت کوین را قبول ندارند، بلکه سرمایه جهان سوم را با این عنوان جذب می‌کنند؛ الان بیت کوین، صدهزار کاربر در ایران دارد و اگر تبدیل به یک میلیون نفر شد. میلیارد‌ها دلار سرمایه کشور به بیرون خواهد رفت، ولی چه تضمینی برای دریافت آن وجود دارد؛ اصلاً ضوابط عقلائی مانند خیارات ندارد؛ مثلاً اگر کسی پولی داد که بیت کوین بخرد، ولی پشیمان شد چه چیزی را به عنوان معوض می‌تواند بگیرد.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین حق‌جو، از شاگردان آیت‌الله فاضل و از محققان مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) با اشاره به بحث خرید و فروش و ایجاد ارز‌های دیجیتال، گفت: در بحث فقهی، در شروط عوضه، اینکه لزوماً این‌ها باید پول باشند وجود ندارند؛ لذا اینکه بگوییم هر چیزی در معامله باید صرفاً یک طرف آن، پول باشد موضوعیت ندارد.
وی افزود: لزوماً این گونه نیست که چون این‌ها پول هستند در دنیا مورد معامله قرار می‌گیرند، بلکه بیشترین مورد استفاده از آن‌ها بحث سرمایه‌گذاری است. مردم با بیت کوین به عنوان پول رفتار نمی‌کنند.
حق‌جو با بیان اینکه این نوع ارز‌ها برخلاف دیدگاه آیت‌الله فاضل، اعتبار هستند و نه پول، تصریح کرد: امام می‌فرمودند که مالیت چیزی به این است که یا مال ذاتاً دارای منافع خاص هست. البته بنده ذاتی بودن مال را قبول ندارم. همچنین مالی که ذاتاً ارزش ندارد و اعتباری است مالیت دارد. همچنین مرحوم آیت‌الله فاضل مالیت شرعی و عرفی را مدنظر قرار داده و این دو را مصداق مالیت می‌دانند. مرحوم خوئی نیز مالیت را شرط نمی‌داند و ملکیت را در عوضین کافی می‌داند.
این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: اینکه در دنیای کنونی تأکید زیادی بر پول داریم کار درستی نیست؛ زیرا پول پشتوانه شرعی ندارد بلکه مقوله‌ای اعتباری است؛ باید روی عناوینی یحث کنیم که پشتوانه شرعی دارد که همان مالیت است. استاد بزرگوار فرموده‌اند که این‌ها پول هستند و باید دارای پشتوانه باشند، زیرا در عرصه بین‌الملل با عنوان پول مورد استفاده هستند. بنده در بررسی که در این مورد در بحث دسترسی داشتم به این نتیجه رسیدم که پول‌هایی منطقه‌ای داریم که صرفاً در همان محدوده قابلیت معامله دارد و در جای دیگر کاربردی ندارد.
منبع:ایکنا
گزارش خطا
