۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۳ : ۱۸
آیت الله بروجردی از شاگردان آخوند خراسانی بود که بعد از بازگشت از نجف در بروجرد ساکن شد. چند سال پس از درگذشت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم و به دعوت مراجع سه گانه و علمای آن زمان از جمله (آیات اعظام حجت، سید محمدتقی خوانساری، شیخ محمد جاپلقی و سید صدرالدین صدر) به قم آمد و ریاست حوزه علمیه قم را بر عهده گرفت. پس از درگذشت آیت الله العظمی مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی، مرحوم آیت الله العظمی بروجردی مهمترین مرجع شیعیان بود و در دهه ۱۳۳۰ش مرجع عام شیعیان محسوب میشد.
در دوران او حوزه علمیه قم گسترش پیدا کرد و تعداد طلاب به صورت بیسابقهای افزایش یافت. با حمایتهای ایشان آثار حدیثی و فقهی متعددی احیاء و منتشر شد. مجموعه بزرگ جامع احادیث الشیعه تحت نظر او تدوین شد.
آیت الله العظمی بروجردی به تقریب مذاهب اسلامی اعتقاد داشت و در این راستا نمایندهای برای عضویت در دارالتقریب مصر فرستاد. فتوای معروف محمود شلتوت برای به رسمیت شناخته شدن فقه شیعه نزد اهل سنت نتیجه فعالیتهای آیتالله بروجردی بود.
اعزام مبلغ به مناطق مختلف ایران و خارج کشور، ایجاد مراکز بزرگ علمی و مذهبی، ساخت مساجد و مدارس در ایران و کشورهای مختلف، درخواست برای گنجاندن درس تعلیمات دینی در دوره ابتدایی مدارس ایران و... از مهمترین اقدامات دینی، سیاسی و اجتماعی او است. ایشان پس از عمری مجاهدت و تلاش علمی و عملی در سال ۱۳۴۰ شمسی دعوت حق را لبیک گفت. پس از او زعامت به نجف اشرف بازگشت و مرحوم آیت الله العظمی سید محسن حکیم آن را عهده دار شد.
آیت الله العظمی بروجردی در سال ۱۳۲۷ شمسی اعلامیه زیر را به زبان عربی در محکومیت جنایات یهود در فلسلین صادر کردند..
«بسم الله الرحمن الرحیم خداوند متعال را در نهان و عیان و در هر حال سپاس میگوییم، و از آنچه برادران مسلمان ما در این زمان، در پاکستان از مشرکان، و در فلسطین از یهود میبینند، به او شکایت میکنیم. صدق گفتار خداوند را در باره شدت عداوت یهود نسبت به مسلمانان، در کتاب کریمش میبینیم که فرموده است: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِّلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُوا ۖ. وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُم مَّوَدَّةً لِّلَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَىٰ ۚ. ذَٰلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا یَسْتَکْبِرُونَ» (مائده ۸۲)
(مسلماً یهودیان و کسانى را که شرک ورزیدهاند، دشمنترین مردم نسبت به مؤمنان خواهى یافت؛ و قطعاً کسانى را که گفتند: «ما نصرانى هستیم»، نزدیکترین مردم در دوستى با مؤمنان خواهى یافت، زیرا برخى از آنان دانشمندان و رهبانانىاند که تکبّر نمىورزند.).
ولی تعجب و تأسف کلی از کار یهود است، زیرا آنها بعد از این که نزدیک چهارده قرن تحت حمایت اسلام و مسلمین بوده اند و جان و ناموس و اموال و شعائر دینی شان محفوظ بوده است، میخواهند در این زمان انتقام آن همه نیکیها را که در آن مدت طولانی از مسلمانان دیده اند، از آنها بگیرند. مردان شایسته را تحت تعقیب و ارهاب قرار داده و به قتل میرسانند، اطفال آنها را کشته، و اعراض آنها را مورد هتک قرار داده و معابد و خانه هایشان را تخریب نموده، و از هیچ شرارت و جنایتی نسبت به آنها ابا ندارند، و از هیچ گونه تجاوز و تعدی دست بردار نیستند..
از خداوند متعال مسئلت داریم که مسلمانان را پیروز گرداند و از جانب خود آنها را یاری کند، و این قوم که حقوق مسلمانان را رعایت نمیکنند، مخذول نماید، و آن متعدیان را خوار و ذلیل گرداند، و به صورت خوارترین ملتها قرار دهد. از برادران با ایمان خود در ایران و سایر نقاط امید آن داریم که خواری و ذلت یهود را از خداوند بخواهند، و برای برادران مسلمان خود یاری و پیروزی بر آنها را مسئلت دارند.
خداوندا! سربازان و رزمندگان و مرزداران مسلمین را در شرق و غرب زمین
یاری کن، و دشمنان آنها را خوار گردان، و پراکنده و پریشان نما، و دلهای
آنها را پر از رعب کن، وضربت کوبنده خود را که بر قوم مجرمین وارد
میسازی، بر آنها نازل کن، و بر اشرف پیغمبرانت محمد و دودمان برگزیده اش
درود بفرست».
حسین طباطبائی بروجردی.
دوانی. مفاخر جلد۱۲