تفاوت ماه رمضان امروز با ماه رمضان در آغاز اسلام

* آيه               

أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الْصِّيَامِ الْرَّفَثُ إِلَى‏ نِسَآئِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَ أَنْتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَشِرُوهُنَّ وَابْتَغُواْ مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ كُلُواْ واشْرَبُواْ حَتَّى‏ يَتَبَيَّنَ لَكُمْ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الْصِّيَامَ إِلَى الَّيْلِ وَلاَ تُبَشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عَكِفُونَ فِى الْمَسَجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ ءَايَتِهِ لِلْنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‏

* ترجمه                      

در شب‏هاى روزه (ماه رمضان)، آمیزش با همسرانتان براى شما حلال شد، آنها براى شما (همچون) لباسند و شما براى آنها (همچون) لباس. خداوند مى‏دانست كه شما به خود خیانت مى‏كردید (و آمیزش را كه ممنوع بود، بعضاً انجام مى‏دادید) پس توبه شما را پذیرفت و از شما درگذشت. اكنون (مى‏توانید) با آنها هم بستر شوید و آنچه را خداوند بر شما مقرّر فرموده، طلب كنید. و بخورید و بیاشامید تا رشته سفید از رشته سیاه (شب) براى شما آشكار گردد. سپس روزه را تا شب به اتمام رسانید و در حالى كه معتكف در مساجد هستید، با زنان آمیزش نكنید. این حدود و احكام الهى است پس (به قصد تجاوز و گناه) به آن نزدیك نشوید. خداوند این چنین آیات خود را براى مردم روشن مى‏سازد، باشد كه پرهیزگار گردند.

* نکته ها                     

در آغاز اسلام، در شب و روز ماه رمضان، آمیزش با همسر ممنوع بود و همچنین در ساعت معیّنى از شب مى‏توانستند افطار كنند و اگر خوابش مى‏ گرفت بعد از بیدارى حقّ غذا خوردن نداشت. برخى مسلمانان علیرغم ممنوع بودن آمیزش جنسى این كار را انجام مى‏دادند، ولى برخى دیگر با وجود زحمت و سختى، از خوردن در شب بعد از بیدارى خوددارى مى‏ كردند. یكى از یاران پیامبر به نام مطعم‏بن جبیر هنگام افطار به علّت دیر حاضر شدن غذا خوابش برد، وقتى بیدار شد گفت: من دیگر حقّ غذا خوردن ندارم و فردا را بدون غذا روزه گرفت و براى كندن خندق اطراف مدینه حاضر شد. در بین كار به علّت شدّت ضعف از حال رفت و بیهوش شد. پیامبر صلى الله علیه وآله بسیار متأثّر شد و این آیه نازل گردید كه غذا خوردن تا طلوع فجر آزاد است و آمیزش با همسران در شب‏هاى ماه رمضان مانع ندارد. خداوند متعال مى‏داند كه شما به خویشتن خیانت مى‏كردید و قدرت صبر و خوددارى نداشته و ندارید، به همین دلیل تكلیف را بر شما آسان و گذشته‏ى شما را عفو نمود.

اعتكاف، به معناى بریدن از دنیا و پناهنده شدن به خداست. پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله با گرفتارى‏ها و مشكلاتى كه داشتند، گاهى در مسجد براى چند روز معتكف مى‏شدند و بدین وسیله روح خود را صفا و آرامش بیشتر مى‏دادند. از آنجا كه در غیر حال اعتكاف نیز آمیزش در مسجد ممنوع است. به نظر مى‏رسد مراد از كلمه «عاكفون» همان سكونت در مسجد باشد، نه اعتكاف به معناى عبادت مخصوص.

در تشبیه همسر به لباس، نكات و لطایف بسیارى نهفته است:

- لباس باید در طرح و رنگ و جنس مناسب انسان باشد، همسر نیز باید كفو انسان و متناسب با فكر و فرهنگ و شخصیّت انسان باشد.

- لباس مایه‏ ى زینت و آرامش است، همسر وفرزند نیز مایه‏ى زینت و آرامش خانواده‏اند.

- لباس عیوب انسان را مى ‏پوشاند، هریك از زن و مرد نیز باید عیوب و نارسایى‏هاى یكدیگر را بپوشانند.

- لباس انسان را از سرما و گرما حفظ مى كند، وجود همسر نیز كانون خانواده را گرم و زندگى را از سردى مى‏ رهاند.

- دورى از لباس، مایه‏ى رسوایى است، دورى از ازدواج و همسر نیز سبب انحراف و رسوایى انسان مى ‏گردد.

- در هواى سرد لباس ضخیم و در هواى گرم لباس نازك استفاده مى‏شود، هر یك از دو همسر نیز باید اخلاق و رفتار خود را متناسب با نیاز روحى طرف مقابل تنظیم كند؛ اگر مرد عصبانى است، زن با لطافت با او برخورد كند و اگر زن خسته است، مرد با او مدارا كند.

- انسان باید لباس خود را از آلودگى حفظ كند، هر یك از دو همسر نیز باید دیگرى را از آلوده شدن به گناه حفظ نماید.

* پيام ها                      

1- تخفیف و آسان‏گیرى در احكام، از ویژگى‏هاى دین اسلام است. «اُحلّ لكم»

2- رعایت ادب در سخن، از ویژگى‏ هاى قرآن است. «رفث» به معناى سخن گفتن پیرامون مسائل زناشویى است كه در آیه به كنایه از آمیزش آمده است.

3- هر كجا خواستید راهى را ببندید، یك راه مشروع را باز بگذارید. چون خداوند در روز رمضان، آمیزش را ممنوع مى‏كند، لذا در شب آن را مجاز مى‏شمرد. [الف] «اُحلّ لكم لیلة الصیام الرفث»

4- عبادتِ روز و لذّت مشروع شب، نشانه‏ى جامعیّت دین است. در یك آیه هم احكام روزه و هم مسائل زناشویى آمده است. «احلّ لكم لیلة الصیام الرفث الى نسائكم»

5 - اسلام به نیازهاى طبیعى توجّه كامل دارد. «الرفث الى نسائكم»

6- نیاز زن و مرد به یكدیگر، دو طرفه است و هریك براى پوشش نیازهاى طبیعى خود به دیگرى نیازمند است. «هنّ لباس لكم و انتم لباس لهنّ»

7- خداوند از جزئیات كارهاى انسان آگاه است. «علم اللَّه انكم»

8 - انسان، جایزالخطا و غریزه جنسى در او قوى است. «كنتم تختانون انفسكم»

9- ترك فرمان خدا، خیانت و ظلمى است به خود ما. «تختانون انفسكم»

10- در آمیزش و فرزند خواهى، براى خداوند تكلیف معیّن نكنید كه پسر باشد یا دختر. «و ابتغوا ما كتب اللَّه لكم»

11- حتّى آمیزش جنسى باید هدفدار باشد. «وابتغوا ما كتب اللَّه لكم»

12- معیار احكام اسلامى، معیارهاى عمومى، طبیعى و ساده است. پیدا شدن سپیده ‏ى صبح یا تاریكى شب را، هركس در هر كجا باشد مى ‏تواند بفهمد. «یتبیّن لكم الخیط الابیض من الخیط الاسود»

13- نقش زمان‏بندى را در عبادات فراموش نكنیم. «اتموا الصیام الى اللیل»

14- اعتكاف، سكونت در مسجد است، مشروط به روزه گرفتن. «عاكفون فى المساجد»

15- پیشگیرى از گناه لازم است. قرآن مى ‏فرماید: به گناه نزدیك نشوید. چون نزدیك شدن به گناه همان و افتادن در آن همان. «فلا تقربوها»

16- تقوى، فلسفه ‏ى احكام الهى است. روزه براى تقواست، آمیزش جنسى مشروع نیز براى تقواست. [ب] «لعلهم یتقون»

17- عمل به دستورات الهى، بستر رشد و تقوا مى‏باشد. «لعلهم یتقون»

پاورقی:

الف) با اینكه آمیزش جنسى، در اوّل هر ماه مكروه است، لكن در اوّل ماه رمضان مستحبّ است و شاید به خاطر این است كه باید به نحوى مردم را تأمین نمود، سپس از آنان تكلیف خواست.

ب) این سوره كه با جمله ى «هدىً للمتّقین» آغاز گردیده است، در آیات مختلف تقوا را به عنوان هدف دستورات الهى مطرح مى ‏كند.