کتاب المیزان مرحوم علامه به شیعه آبرویی تازه بخشید

وی افزود: این مسئله در امور جزیی ایشان نسبت به خادم منزل و نسبت به مردم و شاگردان و افراد دور و نزدیک کاملا مشهود بود؛ آخرین دیدار من با ایشان در مسیر حرم و مسجد اعظم بود؛ ایشان عصا به زمین زدند و ایستادند و بنده نیز به سمت ایشان رفتم؛ این صفای باطن و تواضع و محبت ایشان فراموش نشدنی است.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: مرحوم علامه با طبع لطیف و شوخ طبعی دل خادم منزل را نیز بدست می آوردند؛ ایشان عاطفه خاصی در کلام داشتند که باعث لطافت جمع هایی بود که ایشان در آن حضور داشتند

آیت الله گرامی گفت: تواضع ایشان به حدی بود که در بعد علمی نیز کاملا مشهود بود؛ ایشان از هر مطلب تازه ای استقبال می کردند و از سخنان و نقدشاگردان استقبال می کردند.

وی افزود: نقد پذیری خاص ایشان در مطالب نوشتاری ایشان نیز مشهود بود؛ ولی ایشان آزادی خاصی در تفکر داشتند و به راحتی مباحث خود را حتی در مباحث تفسیری بیان می کردند.

آیت الله گرامی عنوان کرد: ایشان در قم، بحث فقه و اصول را مطرح کردند و در ادامه با مشاهده خلا در عرصه تفسیری و فلسفی به این دو رویکرد، روی آوردند؛ به نظر بنده، چهار علم دارای نقاط مشترک وجود دارند که شامل علم تفسیر، اللغه، فلسفه و اصول هستند.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: همه این علوم پیرامون تحلیل مفاهیم عرفی است؛ فلسفه، تحلیل مفاهیم عرفی و تعریف هستی و علت و معلول و .... را به عهده دارد.

آیت الله گرامی گفت: مرحوم علامه زمانی که مشاهده کردند که در بحث فهم و تحلیل ظهور آیات نواقصی را مشاهده کردند اقدام به نگارش تفسیر المیزان کردند.

وی افزود: علامه برای نگارش این کتاب زحمات بسیاری کشیدند و شخصا مشکلات بسیاری را برای تولید این اثر کشیدند؛ مرحوم علامه، به تفسیر اهمیت دادند و این بحث را گسترش دادند و خدمت بزرگی به این ساحت داشتند.

آیت الله گرامی عنوان کرد: در بحث فلسفه که در مسجد سلماسی ارایه می شد، بیان ایشان برای برخی از شاگردان سنگین بود ولی برخورد ایشان به حدی جاذب بود که شاگردان را جذب می کرد.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: مرحوم علامه، همانگونه که به تفسیر اهمیت می دادند به فلسفه نیز اهمیت می دادند؛ شنیده ایم که افرادی با فلسفه مخالفت می کنند، ولی در زمان ایشان نیز همچنین بود و به همین دلیل ایشان درس اسفار را بنا به توصیه برخی از فضلا و علما تعطیل کردند و به تدریس شفا ابن سینا پرداختند زیرا در آن بوعلی سینا به بحث معاد جسمانی اشاره دارد.

آیت الله گرامی گفت: بشر همیشه به دنبال شناخت مباحث وجود و عدم است؛ تنها علمی که متصدی این مساله است، فلسفه است و هیچ علمی نداریم که وارد این گود شده باشد؛ علم کلام به این مباحث می پردازد ولی به شریعت مقید است و یک بحث آزاد عقلانی در این بحث ندارد.

وی افزود: اگر در میان فلاسفه افرادی هستند که اقوال آنها با شریعت متناسب نیست به این معنی نیست که فلسفه بد است؛ اگر فیلسوفی معاد جسمانی را به یک شکل مطرح کرد نباید کلا فلسفه را رد کرد.

آیت الله گرامی عنوان کرد: فشارهایی بر آیت الله العظمی بروجردی می شد که چرا در زمان شما چنین مباحثی در حوزه تدریس می شود، ولی آیت الله العظمی بروجردی فرمود، بنده نیز این مباحث را تدریس کرده ام ولی پیشنهاد کردند که درس شفا را در حوزه تدریس کنند.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: تفسیر مرحوم علامه را باید مد نظر قرار داد که تفسیری در متد عقلانی و تحلیلی است که در شیعه سابقه نداشت؛ ایشان با این کتاب آبرو به شیعه دادند ولی متاسفانه برخی با ایشان برخورد خوبی نداشتند، ولی خوشبختانه حوزه ما در ادامه آزاد منشی  علم را توسعه داد.

وی گفت: مرحوم علامه در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم خدمت بزرگی در زمینه فلسفه و دفاع از مبانی فلسفه اسلامی داشتند؛‌ امروز نیز نیاز جدی به عرصه تولید آثار فلسفی داریم.