حاج محسن عرب‌خالقي: حرمت ائمه را در شعر حفظ کنیم

عقیق- وقتی به نوجوانی رسید با علاقه و ذوق به ستایشگری وارد حوزه فعالیت دینی و اهل‌بیتی شد. اما قریحه و طبع بلند‌تری داشت و به محض دریافت این استعداد وقتی پا به مقطع راهنمایی گذاشت اولین شعر خود را درباره امام زمان(عج) سرود. هنوز هم با دو بیت آخر آن(و گیری انتقام از خون زهرا کشی از قبر بیرون قاتلش را، بگویی که با چه جرمی پیش مولا زدی سیلی به روی مادر ما) حال عجیبی پیدا می‌کند. محسن عرب‌خالقی الگوی شاعری خودش را اساتیدی همچون حاج غلامرضا سازگار و حاج علی انسانی از شاعران و ستایشگران برجسته کشور می‌داند و معتقد است هنوز بهترین شعر خود را نسروده و یک شاعر آیینی باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن معانی و معارف دینی و اهل‌بیتی را به سمع و نظر مخاطب برساند؛ همان زبانی که بتواند در عین حال از پختگی و ساخت مناسبی برخوردار باشد عرب‌خالقی شاعر خوش ذوق و ستایشگر با استعداد کشور معتقد است بهترین زبان در شعر آیینی، زبان سعدی است که در عین حال سخت‌ترین نوع قالب شعری است چون هم اهل فن از این زبان و قالب شعری لذت می‌برد و مخاطب عادی هم کاملاً متوجه آن می‌شود و با آن ارتباط برقرار می‌کند. در حوزه محتوا هم شعر باید عاطفه، روضه، اندیشه، روشنگری و بیداری داشته باشد. در عین حال شعر باید از حریم ولایت دفاع کند و بر معرفت مستمعین بیفزاید.

*شعر خوب چه شعری است و مداحان ما باید چه نوع سبک شعری را برگزینند؟

به طور مطلق نمی‌توانیم بگوییم چه شعری خوب است و چه شعری بد، بالاخره هر طبعی یک نوع شعری را می‌پسندد اما به طور کلی در شعری که شناخت حرمت‌های اهل‌بیت و کلمات درستی برای بیان آن معارف برگزیده شود آن شعر چه در قالب حماسی، روضه و چه متن می‌تواند شعر خوبی باشد. در حقیقت شعری که در ساختار و محتوا بر شئون اهل‌بیت تأکید داشته باشد می‌تواند به سرمنزل مقصود برسد. اما گاهی برخی به محتوا اهمیت نمی‌دهند و به تقویت بنیه ساختمان شعری اصرار دارند و در مقابل برخی به محتوا می‌پردازند و به ساختار شعر کاری ندارند، هر دو گونه شعری ضعیف است. چون اهل‌بیت امرای کلام هستند و باید برای این ممدوح‌‌ها بهترین شعر را از لحاظ ساختار و محتوا گفته شود شناخت معرفتی و دستورزبانی در کنار همدیگر به ما اجازه می‌دهد شعری به موفقیت برسد. متأسفانه امروز مداحان ما دنبال شعر صرفاً عاطفی هستند که احساسات مستمع را تحت تأثیر قرار دهد و کمتر دنبال شعری هستند که معارف را منتقل کند یا جنبه بیداری داشته باشد.

*اول شعر باید ساخته شود یا سبک شعر؟

در موسیقی غربی قاعده بر این است که ابتدا ملودی ساخته می‌شود و سپس شعر را بنابر موسیقی می‌سرایند. اما در موسیقی سنتی ایرانی اول شعر می‌گفتند و نسبت به آن شعری که وجود داشت تصمیم می‌گرفتند که شعر را چگونه و با چه آهنگی بخوانند. ما در این بین به طور همزمان شعر و سبک را تولید می‌کنیم؛ یعنی گفتن شعر و ملودی تقریباً در یک زمان اتفاق می‌افتد. یعنی به فراخور آن مطلعی که به ذهن ما می‌آید ملودی‌های مختلفی را امتحان می‌کنیم و ملودی‌ که به دل ما می‌نشیند را انتخاب و بنابر ساخت فراز اول، مابقی ابیات شعر را پیش می‌بریم. حالا اگر شعر ما حماسی است سبک آن حماسی و اگر فضای روضه‌ای و مصیبتی داشته باشد آوای محزونی را برمی‌گزینیم.

*نظرتان راجع به سبک‌سازی از روی موسیقی‌ها و ترانه چیست؟

گاهی ترانه‌ای را شخصی مثل علیرضا افتخاری خوانده و فضای موسیقی سنتی و در عین حال عرفانی و معنوی دارد، تقلید از این ترانه ایرادی ندارد. البته باید به نظر مراجع هم توجه کرد اما به طور کلی با استفاده از سبک‌های ترانه و موسیقی مخالفم. چون اکثر کسانی که این ترانه‌ها و موسیقی‌ها را می‌سازند و می خوانند افراد معلوم‌الحالی هستند . حقیقتاً میدان ستایشگری اهل‌بیت قداستی دارد که ما اجازه استفاده و برداشت از هر نوع ترانه و موسیقی را نداریم.

*مقام معظم رهبری در سخنرانی‌های خود در جمع مداحان، اشاره‌هایی به شعر دعبل یا شعر صائب کرده‌اند. به نظر شما خصیصه شعر این بزرگواران و خود این شاعران چه بوده است و چرا مورد توجه رهبری قرار گرفته‌اند؟

اشعار دعبل مبنای روشنگرانه و دفاع از حریم ولایت و اهل‌بیت داشت اما صائب بر اشعار اخلاقی و پندآموز تکیه دارد. نکته‌ای که به عنوان درس می‌توان از این رهنمود مقام معظم رهبری(مدظله‌) برداشت کرد این است که شعر خوب باید موجبات بیداری مردم را فراهم کند و حداقل پند اخلاقی داشته باشد. یعنی به مستمع درک و معرفت مناسبی از اندیشه‌ها، رفتار و منش اهل‌بیت بدهد.

منبع: چهارده

نشريه مشترك موسسه قدس و سايت عقيق