دلایل مشخص نبودن سالروز ولادت حضرت معصومه(س)

*شبهه

در خصوص ترویج اول ذی‌القعده به عنوان روز ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) متذکر می‌شوم، این موضوع سندیت ندارد و از بدعت‌های چند سال اخیر است و در هیچ منبعی سالروز ولادت آن حضرت مثبوت نیست، تلاش برای تشخیص سالروز ولادت و وفات ایشان در یکصد سال پیش حتی با تعیین جایزه از سوی متولی حرم مطهره آن بانو سلام الله به جایی نرسید و حتی دروغ‌سازی برخی هم با برخورد علمای وقت مواجه شد.

حتی برخی به طمع جایزه دروغ‌سازی کردند که در کتابخانه مدینه فلان سند مثبوت است که با مراجعه اهل تحقیق معلوم شد، اصلاً چنین کتابی موجود نبوده و دروغ به جهت اخذ جایزه بوده است، اینکه برخی این تاریخ را مستند به کتاب «لواقح الانوار فی طبقات الاخیار» می‌کنند، این هم جعل و کذب است، زیرا این کتاب نوشته شیخ عبدالوهاب مدنی است و موضوع آن احوالات صوفیه است و اصلا در آن چنین چیزی نیست.

مرحوم شیخ ذبیح الله محلاتی نیز به دروغ‌پردازی در باب تعیین تاریخ ولادت حضرت معصومه(س) اشاره فرموده‌اند(ج5،ص31و 32)، حتی مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی نیز به دروغ بودن این تاریخ ولادت اشاره فرمودند، استناد به کتاب «نزهة الابرار فی نسب اولاد الائمة الاطهار» نیز دروغی دیگر است، چون اصلاً این کتاب وجود خارجی ندارد، همچنین مرحوم صاحب عوالم نیز در تعلیقات خود تصریح می‌کند تاریخ ولادت هیچ کجا مثبوت نیست.

استناد به رساله «العربیّة العلویّة» از شیخ حر عاملی نیز -که برخی گفته‌اند هشتم شعبان را روز ولادت دانسته- جعل و دروغ دیگر است، زیرا موضوع این رساله کوتاه که نام کامل آن «العربیة العلویّة و اللغة المرویة» است، مباحث و موضوعاتی درباره ادبیات عرب مانند صرف و نحو و معانی و بیان و واژه‌شناسی قرآن و. . . است که جناب «شیخ حر عاملی» از روایات استفاده کرده‌ است و اساساً ربطی به تاریخ زندگی اهل‌ بیت(ع) ندارد و تاریخ ولادت احدی در آن نیست چه رسد به حضرت معصومه(س) و قطعاً دروغ‌پردازان با اطمینان به عدم مراجعه افراد و یا در دسترس نبودن این رساله، به چنین جعلی دست زده‌اند.

و ایضاً نقل «مستدرک سفینة البحار» که ایشان بدون منبع و سند فقط ادعا می‌کند اما اینکه این مباحث مانند بلا سند بودن تاریخ موالید و شهادات و... مهم نیست، باید عرض شود که مکرر هم تذکر داده شد، این ترویج‌های دروغ به ضرر شیعه است و خصوصاً در زمان ما باعث تجری وهابیت و هجمه آنان و تخریب و وهن جایگاه شیعه و علمای شیعه می‌شود، آن‌ها قطعاً با ترویج این مطالب شیعه را دروغ‌پرداز معرفی خواهند کرد و سبب می‌شود، مخاطب عامی و... درباره سایر مسلمات ما نیز همین نظر را پیدا کند و بگویید شیعه مذهب دروغ‌سازی است و کذا، و در باب تسامح باید عرض کنم اولاً تسامح در جایی جاری است که یک اصلی باشد اما ضعیف و مانند آن در این موارد ما اصلاً چیزی نداریم، مرحوم شیخ انصاری در رسائل فقهیه خود ضمن تبیین مسایل کلی، 19 تنبیه را طرح می‌کند که به خلاصه نظر ایشان اشاره می‌شود، مرحوم شیخ رحمت‌الله در ابتدا مثال می‌زنند: «اذا ورد روایة ضعیفه فی استحباب وضو الحایض مثلا فلها ان تتوضا بقصد القربة المحققه المجزوم بها لا ان لها ان تتوضا لاحتمال کون الوضو مقربا فی حقها و مطلوبا منها» و در تنبیه السابع عشر چنین مرقوم دارند: «هل یجوز التسامح فی الروایة الغیر المعتبرة الدالة علی تشخیص مصداق المستحب او فتوی الفقیه بذلک؟ فاذا ذکر بعض الاصحاب ان هودا و صالحا علی نبینا و آله و علیهم السلام مدفونان فی هذا المقام المتعارف الان فی وادی السلام فهل یحکم باستحباب.... والتحقیق ان یقال بعدم الاشکال فی الاستحباب العقلی من باب الاحتیاط و جلب المنفعة المحتمله»، نکته مهم اینجا است که ایشان چنین می‌فرمایند: اعنی ما اذا کانت الرپایة مثبتة لنفس الاستحباب لا لموضوعة (همان صص 140و 172)

خلاصه کلام ایشان اینکه اگر کسی روایت ضعیفی درباره مدفن مثلاً حضرت هود و صالح داد، اقامه نماز و زیارت و... به جهت ثواب بنا بر احتیاط عقلی و جلب منفعت جایز است تسامحاً، اما به این معنا نیست که حتماً قبر این دو پیامبر را هم تعیین می‌کند، البته در باب تاریخ ولادت حضرت معصومه(س) که اصلاً ما روایت حتی ضعیف هم نداریم، لذا بر جمیع شیعیان است که با نشر این حقیقت هم دست جاعلان را قطع کنند تا بدانند مکتب شیعه عالمان متوجه دارد و هم جلوی وهن مذهب و تجری دشمن را بگیرند.

*پاسخ: درباره مشخص نبودن ولادت حضرت معصومه(س)

اگرچه تاریخ دقیق ولادت آن بانوی بزرگ دقیق روشن نیست ـ اما تاریخ تقریبی استخراج شده در گذشته این است؛ اول ذی‌القعده سال 173 و این تاریخ ولادت قبل از انقلاب اسلامی توسط فضلای فرهنگی و به درخواست تولیت وقت استخراج شده است.(1) این تاریخ ولادت براساس تخمین سن آن بانوی مکرمه که در سن جوانی درشهر قم بر اثر تألمات روحی که در ساوه به ایشان از ناحیه حمله به کاروانش توسط دژخیمان عباسی رسید رحلت کردند، استخراج شد.

برای همه اهل تاریخ روشن است که تاریخ ولادت بسیاری از بزرگان به نحو دقیق به جهات مختلف از جمله نبود امکانات ضبط امروزین ضبط نشده است؛ لذا تاریخ دقیق ولادت و درگذشت خیلی از مشاهیر روشن نیست، اما آیا حدود تقریبی هم روشن نیست؟ بله تقریبی روشن است و گاهی براساس همین تشخیص تقریبی وبه حسب گمانه‌زنی برای آنان یادبودی می‌گیرند! آیا این خلاف عرف و عقل است؟ از طرفی راه تحقیق درباره مشخص نمودن تاریخ دقیق ولادت بسیاری از بزرگان بسته نیست؛ چون اختلاف در تاریخ رحلت و ولادت بسیاری از بزرگان حتی در تاریخ معاصر امر طبیعی است، درباره حضرت معصومه(س) و دیگر بزرگان که تاریخ دقیق مشخص نیست! یکی از علت‌ها جو سیاسی و اختناق حاکمان بوده است که اجازه نمی‌دادند مردم با اهل بیت پیامبر(ص) ارتباط داشته و از اخبار آنان با خبر باشند که این وقایع نیز از جمله رویدادهاست.

زندانی و محصور بودن بیشتر امامان گواهی روشن بر این مسأله است، حاکمان مستبد اجازه نمی‌دادند در خانه اهل بیت(ع) به روی مردم باز باشد؛ در مقابل بیوت اهل بیت(ع) اقدام به جعل و برساخت شخصیت و برجسته کردن افراد وابسته به خود بودند تا فتاوایی به سود و پشتوانه فکری برای حاکمیت خود ساخته و اهل بیت(ع) و سادات و منسوبین به آنان را گمنام و در حصور فیزیکی، نظامی و فکری قرار دهند تا در جامعه شناخته نشوند؛ اینها توطئه‌های برخاسته از جو و فضای سیاسی بر تاریخ بوده است.

عامل دیگر: در باب تاریخ‌نگاری نیز قلم به دستان وابسته به قدرت و سیاست و مزدوران حاکمیت و مستبدان جورپیشه، ضمن اینکه از ضبط وقایع و رویدادهای مربوط به اهل بیت اعم از فضایل و دیگر وقایع را سانسور کرده‌اند تا اساساً از شناخته شدن آنان برای آیندگان نیز جلوگیری شود، لذا رویدادهای ریز از جمله وقایع مربوط به روز دقیق ولادت، شهادت و رحلت بزرگان از اهل بیت و وابستگان آنان ضبط نشده است، سانسورگرایی درتاریخ‌نگاری اهل بیت(ع) از آسیب‌های مهم این عرصه است که باید مورد تأمل واقع شود.

دیگر عامل نیز درباره وجود اختلاف یا عدم رسیدن خبر از وقایعی همچون ولادت یا شهادت بزرگان دین و فرزندان اهل بیت(ع) دخیل است، این عامل در تاریخ‌نگاری و تاریخ‌شناسی اهل بیت(ع) بسیار مهم است که دایره شمول آن وسیع است، ازبین رفتن آثار مربوط به اهل بیت و نابودی آن‌ها بر اثر تعصبات فرقه‌ای یا بر اثر نبود امنیت و پنهان ماندن این آثار در محیط‌های بسته که سبب فراموشی یا از بین رفتن آن‌ها شده است، عواملی دیگری نیز در این باره دخیل است که می‌توان به آنها در مجال دیگر پرداخت.

از این رو نبود نگارش دقیق و تاریخ دقیق دلیل بر عدم تولد نیست، در هر صورت برای این بانوی بزرگ روزی برای ولادت بوده است و بر اساس روز وفات که مشخص است و اقامت 16 روزه در قم سن آن حضرت تقریبی برای دیدار کنندگان مشخص بوده است که حدود 18 سال تخمین زده شده است؛ بر همین اساس استخراج تقریبی ولادت امکان پذیر است؛ مشخص کردن یک روز ولادت برای آن حضرت خلاف واقعیت تاریخی نیست، ضمن اینکه این مسأله فواید بی‌شماری دارد، از جمله بیان فضایل اهل بیت(ع)؛ ترغیب مردم به زیارت آن حضرت که از چند تن از معصومین درباره زیارت آن بانو روایات معتبر وارد شده است که قابل ملاحظه است، گرفتن سالروز ولادت هیچ لطمه‌ای از نظر فرهنگی نخواهد داشت و بزرگ کردن و دامن زدن بر این قضایا از نظر عرف و فرهنگ پسندیده نیست.

وجود مسلمات دیگر و استظهار به حسب قراین هیچ زیان فرهنگی نخواهد داشت:

1. ساوه ـ در این شهر همراهان حضرت معصومه توسط عده‌ای از دشمنان اهل بیت بر اثر درگیری به شهادت رسیدند و از این رو مسیر خود را به قم تغییر دادند.(2)

2. منزل موسی بن خزرج که هم اکنون مدرسه «ستیه» معروف است و عبادتگاه حضرت معصومه(س) به بیت النور معروف است.(3)

3. بر اساس برخی نوشته‎ها حضرت معصومه(س) طبق دعوت امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س) به ایران آمدند، آن حضرت نامه‌­ای به حضرت معصومه در مدینه توسط یکی از غلامان ارسال کرد و خواست به محض رسیدن نامه به خراسان بیاید که حضرت معصومه(س) بلافاصله اجابت نمود و حرکت کرد، در شهر ساوه برادران او شهید شدند و حضرت معصومه(س) بیمار شد و فرمود مرا به قم ببرید.(4)

4. موسی بن خزرج بن سعد اشعری رئیس اشعریان قم او را به منزل خود آورد و اکرام کرد.(5)

5.«هرکس حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند، مثل این است که مرا در مشهد زیارت کرده باشد».

6. به علت همان بیماری که ساوه گرفتار شدند رحلت فرمودند، بر اساس نوشته برخی محققان معاصر حضرت معصومه(س) پس از جنگ اهل ساوه با همراهان و برادران آن حضرت که برادران او را شهید کردند، آن حضرت در این ضایعه به شدت محزون شد و بیمار شد، برخی علت رحلت حضرت معصومه(س) را بر اثر سمی می‌دانند که مأمون آن را بر اثر توطئه‌چینی به آن حضرت خورانده بود و علت شهادت برادرانش را نیز درگیری سپاه خلیفه عباسی می‌دانند که قصد داشتند از حرکت این کاروان به سوی خراسان جلوگیری کنند، شهادت حضرت معصومه در 23 ربیع الاول 210 نوشته‌اند که پس از رحلت در باغ بابلان محل فعلی دفن کردند.(6)

پی‌نوشت‌ها:
1-علی‌اکبر مهدی‌پور، زندگانی کریمه اهل بیت، چاپ اول، قم، انتشارات حاذق 1380 ص 83.
2-همان،ص 308.
3-همان،ص 309.
4-همان ص 142 ـ 144.
5-تاریخ قم،ص 308.
6-تاریخ قم،ص 309.
منبع:فارس