نمی‌توان به تجربه‌ فقهای گذشته اکتفا کرد

شهید سید محمدباقر صدر در این نامه می گوید: «مجتهد در فقه هر چقدر هم برپا باشد، امّا نظرات او نمی‌تواند اساس مطلق زندگی اسلامی در طول زمان باشد. این بدین معناست، که ما به اجتهادی زنده و پویا و متنوع نیازمند هستیم.»

آیت الله سید محمدباقر صدر می گوید: «لازمه اجرای اسلام در جامعه معاصر، اجتهاد زنده، پویا و هشیار است تا بتواند با دسترسی مستقیم به منابع اولیه اسلام، از قرآن کریم و سنت شریف، برنامه کامل زندگی را علی‌رغم فاصله زمانی زیاد و انباشته شدن مشکلات و ابهامات طی سیزده قرن، از آن به دست آورد. و نمی‌توان به تجربه‌های محدود تعدادی از فقهای مشخص در مرحله‌ای از تاریخ گذشته که قرن‌ها از ما فاصله دارند، اکتفا کرد؛ زیرا شریعت، مطلق است، امّا اجتهاد به شرایط جامعه و مشکلات زمان مجتهد محدود است.»

شهید صدر درباره اجتهاد پویا در ادامه می گوید: «مجتهد در فقه هر چقدر هم برپا باشد، امّا نظرات او نمی‌تواند اساس مطلق زندگی اسلامی در طول زمان باشد. این بدین معناست، که ما به اجتهادی زنده و پویا و متنوع نیازمند هستیم. بر ولی امر است که همیشه، از بین نظرات مجتهدانی که به حق نماینده اسلام و شریعت هستند، آنهایی را انتخاب کند که به روح اسلام و منافع امت نزدیک‌تر و با شرایط درک و هوشیاری و نهضت آن هماهنگ‌تر باشد.»

متن کامل نامه

متن کامل نامه در این ایام که سالگرد شهادت این مجتهدِ مجاهد است تقدیم می شود:

جناب علاّمه بزرگوار سید حامد علی الموسوی النجفی دامت برکاته السلام علیکم و رحمةُ اللهِ و برکاته
و بعد نامه بزرگوارانه شما را دریافت کردیم. در این نامه، از تصمیم دولت جهت اجرای احکام اسلام و از خواست شیعیان امامیّه مبنی بر اینکه فقه اسلامی را باید در این امر مدّ نظر قرار داد، خبر می‌کنید. ما از خدمات اسلامی و احساس مسوولیت رهبری شما و دیگر علما در این لحظات سرنوشت ساز از تاریخ کشور بزرگ شما، قدردانی می‌کنیم. در این زمینه می‌خواهیم سه حقیقت زیر را مورد تأکید قرار دهیم:

حقیقت اول: اجرای (احکام) اسلام فریضه‌ای واجب است. بازگرداندن اسلام به کلیۀ امور زندگی و نهضت حقیقی امت بر اساس آن، برای بازگرداندن مجد و شرافت و کرامت و اصالت آن و غلبه برمشکلات، عقب افتادگی، از هم پاشیدگی و گمراهی شرطی ضروری است. همه مسلمانان و در رأس آن‌ها، شیعیان امامیّه که همیشه در حمل مشعل اسلام پیشگام بودند، به آن ایمان دارند. مگر جز این نیست که حضرت امام امیرالمؤمنین علی (ع) در راه اسلام و اجرای آن در محراب کشته شد و مگر جز این نیست که سرور شهیدان امام حسین (ع) در راه اسلام و اجرای آن بر زمین پاک کربلا افتاد.

حقیقت دوم: لازمه اجرای اسلام در جامعه معاصر، اجتهاد زنده، پویا و هشیار است تا بتواند با دسترسی مستقیم به منابع اولیه اسلام، از قرآن کریم و سنت شریف، برنامه کامل زندگی را علی‌رغم فاصله زمانی زیاد و انباشته شدن مشکلات و ابهامات طی سیزده قرن، از آن به دست آورد. و نمی‌توان به تجربه‌های محدود تعدادی از فقهای مشخص در مرحله‌ای از تاریخ گذشته که قرن‌ها از ما فاصله دارند، اکتفا کرد؛ زیرا شریعت، مطلق است، امّا اجتهاد به شرایط جامعه و مشکلات زمان مجتهد محدود است. و مجتهد در فقه هر چقدر هم برپا باشد، امّا نظرات او نمی‌تواند اساس مطلق زندگی اسلامی در طول زمان باشد. این بدین معناست، که ما به اجتهادی زنده و پویا و متنوع نیازمند هستیم. بر ولی امر است که همیشه، از بین نظرات مجتهدانی که به حق نماینده اسلام و شریعت هستند، آنهایی را انتخاب کند که به روح اسلام و منافع امت نزدیک‌تر و با شرایط درک و هوشیاری و نهضت آن هماهنگ‌تر باشد.

حقیقت سوم: فقه اسلامی امامی، تنها مکتب فقه اسلامی بزرگ است که همچنان سیر علمی و اجتهاد پویای خود را ادامه داده است و صیغه‌های فقهی و اجتهادی خود را در طول زمان به تجربه گذاشته است. اجتهاد و مجتهدان، همچنان قادر به استنباط راه حل‌های مناسب برای حل مشکلات زندگی شریعت هستند، همچنان که تألیفات آن‌ها در اقتصاد اسلامی و در ابعاد مختلف زندگی بر این امر دلالت می‌کند. این امر اولیای امور را ملزم می‌کند که این واقعیّت را به دور از هرگونه کوته نظری قوم‌گرایی مذهبی مدّ نظر قرار دهند و این فقه زنده را اساس اجرای اسلام نوین قرار دهند. از خداوند سبحان مسألت دارم که ملّت مسلمانان پاکستان را برای اعلای کلمه اسلام موفق نماید.

والسلام علیکم و علیهم جمیعا و رحمةالله و برکاته
محمدباقر صدر

منبع:حوزه