۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۴ : ۱۰
حجت الاسلام والمسلمین دکتر میرباقری :
دستاوردهای عاشورا در«عمل»ما ماندگار می‌شود
عاشورا، قیامی به بلندای تاریخ است، تاریخی به عظمت آفرینش انسان و مبارزه حق و باطل...
عقیق:حتما بارها این جملات را شنیده اید که یکی از مهم‌ترین اهداف قیام سیدالشهدا(ع) احیای امر به معروف و نهی از منکر، ترویج دین و احیای حقایق فراموش شده در سیره نبوی بود. اما یکی از مهم‌ترین نکاتی که در پس این تعاریف و البته ابعاد عاطفی واقعه عاشورا مورد غفلت واقع شده، شناخت عظمت این قیام است. قیامی که از محرم سال 61 هجری قمری تا امروز که قرن‌ها از شهادت امام حسین(ع) می‌گذرد، همچنان زنده و پویا و در حرکت است.
برای واکاوی اهداف قیام حسینی گفت و گو کرده ایم با حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی میرباقری، استاد اخلاق، معارف اسلامی و رئیس پژوهشگاه علوم و معارف قم که در ادامه می‌خوانید.
مهم‌ترین نکته ای که در شخصیت و سیره امام حسین(ع) درس ها و عبرت‌های بی‌شماری برای ما به همراه دارد، چیست؟
- عاشورا، واقعه ای است که بر محور سیدالشهدا(ع) رقم خورده و آثار و برکات بی‌شماری را به همراه دارد. چنانکه در آیه «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ، ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَهً مَّرْضِيَّهً، فَادْخُلِي فِي عِبَادِي، وَادْخُلِي جَنَّتِي» قرارگاه روح بلند سیدالشهدا(ع) رسیدن به خدای متعال است و این جنت هرگز در فهم ما نمی گنجد. هنگامه شهادت امام حسین(ع) همه خلایق بر ایشان گریه کردند و چنین حادثه‌ای که آثارش این قدر فراگیر است 124 هزار پیغمبر را پروانه کرده که هر شب جمعه می‌آیند و حضرت را زیارت می‌کنند. اما این همه عظمت و منزلت چرا در وجود سیدالشهدا(ع) جمع شده است؟ پاسخ روشن است، آن امام همام هنگام سفر به کربلا می‌دانست بازگشتی وجود ندارد، شهادت در انتظار ایشان و همه همراهیان حضرت است، اما باز برای رضای خدا و تسلیم شدن در مسیر خواست حق، راهی سفر شد. این مساله نباید در پس عواطف جاری در عزاداری ها، پنهان بماند و عظمت سیدالشهدا(ع) برآیند ارتباط و اتصال بی نهایت حضرت به خدای متعال است.
آن حضرت در وصایا و رهنمودهای ارزشمندشان، جهان بشری را به چه نکته ای رهنمون شده اند؟
- در بحارالانوار و برخی مصادر دیگر نقل شده که امام حسین(ع) به عنوان وصیت به برادرشان محمد حنفیه این نکته را نوشتند و در اختیار او گذاشتند: " هَذَا مَا أَوْصَی بِهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی‌طَالِبٍ إلَی أَخِیهِ مُحَمَّدٍ الْمَعْرُوفِ بِابْنِ الْحَنَفِیَّه، وصیت چیست سه شهادت است إنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ یَشْهَدُ أَنْ لاَ إلَهَ إلاَّ اللَهُ، وَحْدَهُ لاَ شَرِیكَ لَهُ. وَأَنَّ مُحَمَّدًا صَلَّی اللَهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، جَآءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ الْحَقِّ. وَأَنَّ الْجَنَّه وَالنَّارَ حَقٌّ. وَأَنَّ السَّاعَه ءَاتِیَه لاَ رَیْبَ فِیهَا رسوله، این جملات یک وصیتنامه صرف نیست، بلکه شهادت به توحید است، شهادت به رسالت وجود مقدس نبی اکرم و قطعی بودن قیامت است و به تعبیری جزو مرامنامه به شمار می‌آید. مرامنامه‌ای که انقلاب و حرکت عظیم سیدالشهدا(ع) را تفسیر می‌کند. ایشان در این مرامنامه مردم همه دوران را تا قیامت به این نکته متذکر شده است که توحید، رسالت نبوی و اعتقاد به معاد بن‌مایه اصلی دین‌مداری است و اگر این سه جزء حذف شوند، این انقلاب هیچ توجیهی ندارد. چنانکه ما در عالم خیلی حرکت‌های بظاهر انقلابی، جنگ‌های عظیم و کشتارهای فراوان داشتیم، جنگ اول و دوم جهانی آمارهایش متفاوت است، گاهی تا ده‌ها میلیون کشته داشته است، اما هیچ آثاری از آن‌ها برجای نمانده است، حال آنکه انقلاب امام حسین(ع) با وجود یاران اندک قرن هاست ماندگار مانده و راهگشای آزادگان جهان است.
تاریخ در مورد سرنوشت افرادی که برای برتری جویی در برابر امام حسین(ع) قد علم کردند، چه قضاوتی دارد؟
- پرسش قابل تاملی است، تاریخ برای همه پادشاهان و افرادی که به دنبال قدرت طلبی دست به قتل و غارت مظلومان می‌زدند سرنوشت شومی رقم زده است، چنانکه دنیاطلبانی که به فرموده سیدالشهدا(ع) شکم‌های آن‌ها از حرام پر شده بود، راه باطل را بر حق ترجیح دادند و به امید ملک ری و فرمانداری کوفه در برابر امامشان ایستادند، از دنیا چیزی جز لعن و نفرین نصیب آن‌ها نشد. اما در مقابل تاریخ گواهی می‌دهد انقلاب امام حسین(ع) الهی بود، زیرا یک قطره از خون ایشان و شهدای کربلا بی پاسخ نماند و امروز بارگاه منور سیدالشهدا(ع) میعادگاه دل‌های مشتاق و جویای حقیقت است.
سومین پیشوای بر حق شیعه برای قیام پرشور خود تحقق چه اهدافی را مورد توجه قرار دادند؟
- امام حسین(ع) در روایتی چنین فرمودند: «إنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَلاَبَطِرًا وَلاَمُفْسِدًا وَلاَظَالِمًا» و در شرح اهداف الهی خود فرمودند: من دنبال کفران نعمت‌های الهی نیستم یک موقعی آدم نعمتی را قدر نمی‌داند درگیر می‌شود با نعمت الهی؛ این نیست که از سر خوشی زیاد دنبال خودنمایی و امثال این‌ها باشم. این‌ها اهداف من نیست، من دنبال فساد روی زمین و ظلم نیستم؛ انسان اگر دنبال بندگی نبود، حتما هر کاری که می‌کند فساد است روی زمین؛ حضرت می‌فرمایند، من دنبال فساد نیستم من بی خودی قیام نکردم دنبال خوشی و کشورگشایی و امثال این نیستم؛ بلکه به دنبال اصلاح هستم و اصلاحم به وسعت یک امت تاریخی است، امت نبی اکرم چه کسی است دست کم، از زمان بعثت حضرت تا قیامت امت حضرت هستند، چون همه انبیا ذیل نبی اکرم(ص) در عالم ارواح قرار دارند. نکته بعد اینکه حضرت می‌فرمایند: می‌خواهم به معروف و خوبی‌ها امر کنم احیا بکنم و از منکر نهی بکنم، پیداست ترک معروف و ارتکاب منکر شایع شده است. برخی تصور می‌کنند حتما مردم نماز نمی‌خواندند، روزه نمی‌گرفتند، حج نمی‌رفتند. خیر این طور نبود و حضرت وقتی از مکه آمدند مکه پر بود، همه آمده بودند طواف کنند.
پس مقصود سیدالشهدا(ع) از اصلاح فساد زمانه چیست؟
- این فساد، به قول امروزی‌ها زیرپوستی بوده است. یعنی مسلمانی در ظاهر عیان بوده، اما در باطن مردم طور دیگری بودند. فساد از وقتی پیدا می‌شود که ما موجودات صاحب اختیار از مدار حق و توحید خارج شویم؛ درست مانند سلولی که از مدار خودش خارج می‌شود، فساد یعنی خروج از مدار توحید و اگر بنا بود لهو و لعبی باشد، خود ما بساط لهو و لعب را درست می‌کردیم، اما خدای متعال منزه از لهو و لعب است، همه عالم در مسیر حق هستند، اما خروج از مسیر حق به منزله بازی گرفتن دین است. فسادی که موجب شد نعمت خدا که حضرت علی(ع) است کنار زدند و معاویه را جای ایشان گذاشتند و دیگر مهم نیست مردم نماز بخوانند یا نخوانند. امام حسین(ع) دغدغه اصلاح این فساد ظریف و رو به توسعه را داشت که قیام کرد.
برای حفظ ارزش‌های عاشورا و فرهنگ حسینی توجه به چه نکاتی در عصر حاضر ضروری است؟
- به نکته خوبی اشاره کردید؛ زیرا دستاوردهای عاشورا تنها در بازتاب عمل ما ماندگار می‌شوند، اگر می‌گوییم پیرو راه حسین(ع) هستیم باید در هر شرایطی دیدگاه‌ها و اهداف ایشان را از قیام پرشور کربلا مورد توجه قرار دهیم و ظلم ستیزی، سر خم نکردن در برابر دشمن، مبارزه با ریشه‌های فساد که در دل خود مفسده‌های بی‌شماری را پرورش می‌دهند و توجه به امر به معروف و نهی از منکر مهم‌ترین ارکانی هستند که به حفظ ارزش‌های قیام حسینی کمک می‌کنند. ما امت منتظر آمدن مهدی موعود(عج) هستیم ونباید نسبت به وقایع و مفاسد اطراف خودمان بی‌تفاوت باشیم، بلکه باید به عنوان قطره ای از هزاران، راه را بر فسادهای آخرالزمان سد کنیم. حضور در محافل حسینی باید همراه تعقل، اندیشه و تأمل باشد تا درک بهتری از آرمان‌های سیدالشهدا(ع) برای ما حاصل شود. جهان امروز درگیر جنگ‌ها و نفرت‌های سلطه جویانه است و ما باید به عنوان پیروان حسینی بیراهه ها را برای جهانیان مشخص کنیم.
منبع:قدس
211008
برای واکاوی اهداف قیام حسینی گفت و گو کرده ایم با حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی میرباقری، استاد اخلاق، معارف اسلامی و رئیس پژوهشگاه علوم و معارف قم که در ادامه می‌خوانید.
مهم‌ترین نکته ای که در شخصیت و سیره امام حسین(ع) درس ها و عبرت‌های بی‌شماری برای ما به همراه دارد، چیست؟
- عاشورا، واقعه ای است که بر محور سیدالشهدا(ع) رقم خورده و آثار و برکات بی‌شماری را به همراه دارد. چنانکه در آیه «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ، ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَهً مَّرْضِيَّهً، فَادْخُلِي فِي عِبَادِي، وَادْخُلِي جَنَّتِي» قرارگاه روح بلند سیدالشهدا(ع) رسیدن به خدای متعال است و این جنت هرگز در فهم ما نمی گنجد. هنگامه شهادت امام حسین(ع) همه خلایق بر ایشان گریه کردند و چنین حادثه‌ای که آثارش این قدر فراگیر است 124 هزار پیغمبر را پروانه کرده که هر شب جمعه می‌آیند و حضرت را زیارت می‌کنند. اما این همه عظمت و منزلت چرا در وجود سیدالشهدا(ع) جمع شده است؟ پاسخ روشن است، آن امام همام هنگام سفر به کربلا می‌دانست بازگشتی وجود ندارد، شهادت در انتظار ایشان و همه همراهیان حضرت است، اما باز برای رضای خدا و تسلیم شدن در مسیر خواست حق، راهی سفر شد. این مساله نباید در پس عواطف جاری در عزاداری ها، پنهان بماند و عظمت سیدالشهدا(ع) برآیند ارتباط و اتصال بی نهایت حضرت به خدای متعال است.
آن حضرت در وصایا و رهنمودهای ارزشمندشان، جهان بشری را به چه نکته ای رهنمون شده اند؟
- در بحارالانوار و برخی مصادر دیگر نقل شده که امام حسین(ع) به عنوان وصیت به برادرشان محمد حنفیه این نکته را نوشتند و در اختیار او گذاشتند: " هَذَا مَا أَوْصَی بِهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی‌طَالِبٍ إلَی أَخِیهِ مُحَمَّدٍ الْمَعْرُوفِ بِابْنِ الْحَنَفِیَّه، وصیت چیست سه شهادت است إنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ یَشْهَدُ أَنْ لاَ إلَهَ إلاَّ اللَهُ، وَحْدَهُ لاَ شَرِیكَ لَهُ. وَأَنَّ مُحَمَّدًا صَلَّی اللَهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، جَآءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ الْحَقِّ. وَأَنَّ الْجَنَّه وَالنَّارَ حَقٌّ. وَأَنَّ السَّاعَه ءَاتِیَه لاَ رَیْبَ فِیهَا رسوله، این جملات یک وصیتنامه صرف نیست، بلکه شهادت به توحید است، شهادت به رسالت وجود مقدس نبی اکرم و قطعی بودن قیامت است و به تعبیری جزو مرامنامه به شمار می‌آید. مرامنامه‌ای که انقلاب و حرکت عظیم سیدالشهدا(ع) را تفسیر می‌کند. ایشان در این مرامنامه مردم همه دوران را تا قیامت به این نکته متذکر شده است که توحید، رسالت نبوی و اعتقاد به معاد بن‌مایه اصلی دین‌مداری است و اگر این سه جزء حذف شوند، این انقلاب هیچ توجیهی ندارد. چنانکه ما در عالم خیلی حرکت‌های بظاهر انقلابی، جنگ‌های عظیم و کشتارهای فراوان داشتیم، جنگ اول و دوم جهانی آمارهایش متفاوت است، گاهی تا ده‌ها میلیون کشته داشته است، اما هیچ آثاری از آن‌ها برجای نمانده است، حال آنکه انقلاب امام حسین(ع) با وجود یاران اندک قرن هاست ماندگار مانده و راهگشای آزادگان جهان است.
تاریخ در مورد سرنوشت افرادی که برای برتری جویی در برابر امام حسین(ع) قد علم کردند، چه قضاوتی دارد؟
- پرسش قابل تاملی است، تاریخ برای همه پادشاهان و افرادی که به دنبال قدرت طلبی دست به قتل و غارت مظلومان می‌زدند سرنوشت شومی رقم زده است، چنانکه دنیاطلبانی که به فرموده سیدالشهدا(ع) شکم‌های آن‌ها از حرام پر شده بود، راه باطل را بر حق ترجیح دادند و به امید ملک ری و فرمانداری کوفه در برابر امامشان ایستادند، از دنیا چیزی جز لعن و نفرین نصیب آن‌ها نشد. اما در مقابل تاریخ گواهی می‌دهد انقلاب امام حسین(ع) الهی بود، زیرا یک قطره از خون ایشان و شهدای کربلا بی پاسخ نماند و امروز بارگاه منور سیدالشهدا(ع) میعادگاه دل‌های مشتاق و جویای حقیقت است.
سومین پیشوای بر حق شیعه برای قیام پرشور خود تحقق چه اهدافی را مورد توجه قرار دادند؟
- امام حسین(ع) در روایتی چنین فرمودند: «إنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَلاَبَطِرًا وَلاَمُفْسِدًا وَلاَظَالِمًا» و در شرح اهداف الهی خود فرمودند: من دنبال کفران نعمت‌های الهی نیستم یک موقعی آدم نعمتی را قدر نمی‌داند درگیر می‌شود با نعمت الهی؛ این نیست که از سر خوشی زیاد دنبال خودنمایی و امثال این‌ها باشم. این‌ها اهداف من نیست، من دنبال فساد روی زمین و ظلم نیستم؛ انسان اگر دنبال بندگی نبود، حتما هر کاری که می‌کند فساد است روی زمین؛ حضرت می‌فرمایند، من دنبال فساد نیستم من بی خودی قیام نکردم دنبال خوشی و کشورگشایی و امثال این نیستم؛ بلکه به دنبال اصلاح هستم و اصلاحم به وسعت یک امت تاریخی است، امت نبی اکرم چه کسی است دست کم، از زمان بعثت حضرت تا قیامت امت حضرت هستند، چون همه انبیا ذیل نبی اکرم(ص) در عالم ارواح قرار دارند. نکته بعد اینکه حضرت می‌فرمایند: می‌خواهم به معروف و خوبی‌ها امر کنم احیا بکنم و از منکر نهی بکنم، پیداست ترک معروف و ارتکاب منکر شایع شده است. برخی تصور می‌کنند حتما مردم نماز نمی‌خواندند، روزه نمی‌گرفتند، حج نمی‌رفتند. خیر این طور نبود و حضرت وقتی از مکه آمدند مکه پر بود، همه آمده بودند طواف کنند.
پس مقصود سیدالشهدا(ع) از اصلاح فساد زمانه چیست؟
- این فساد، به قول امروزی‌ها زیرپوستی بوده است. یعنی مسلمانی در ظاهر عیان بوده، اما در باطن مردم طور دیگری بودند. فساد از وقتی پیدا می‌شود که ما موجودات صاحب اختیار از مدار حق و توحید خارج شویم؛ درست مانند سلولی که از مدار خودش خارج می‌شود، فساد یعنی خروج از مدار توحید و اگر بنا بود لهو و لعبی باشد، خود ما بساط لهو و لعب را درست می‌کردیم، اما خدای متعال منزه از لهو و لعب است، همه عالم در مسیر حق هستند، اما خروج از مسیر حق به منزله بازی گرفتن دین است. فسادی که موجب شد نعمت خدا که حضرت علی(ع) است کنار زدند و معاویه را جای ایشان گذاشتند و دیگر مهم نیست مردم نماز بخوانند یا نخوانند. امام حسین(ع) دغدغه اصلاح این فساد ظریف و رو به توسعه را داشت که قیام کرد.
برای حفظ ارزش‌های عاشورا و فرهنگ حسینی توجه به چه نکاتی در عصر حاضر ضروری است؟
- به نکته خوبی اشاره کردید؛ زیرا دستاوردهای عاشورا تنها در بازتاب عمل ما ماندگار می‌شوند، اگر می‌گوییم پیرو راه حسین(ع) هستیم باید در هر شرایطی دیدگاه‌ها و اهداف ایشان را از قیام پرشور کربلا مورد توجه قرار دهیم و ظلم ستیزی، سر خم نکردن در برابر دشمن، مبارزه با ریشه‌های فساد که در دل خود مفسده‌های بی‌شماری را پرورش می‌دهند و توجه به امر به معروف و نهی از منکر مهم‌ترین ارکانی هستند که به حفظ ارزش‌های قیام حسینی کمک می‌کنند. ما امت منتظر آمدن مهدی موعود(عج) هستیم ونباید نسبت به وقایع و مفاسد اطراف خودمان بی‌تفاوت باشیم، بلکه باید به عنوان قطره ای از هزاران، راه را بر فسادهای آخرالزمان سد کنیم. حضور در محافل حسینی باید همراه تعقل، اندیشه و تأمل باشد تا درک بهتری از آرمان‌های سیدالشهدا(ع) برای ما حاصل شود. جهان امروز درگیر جنگ‌ها و نفرت‌های سلطه جویانه است و ما باید به عنوان پیروان حسینی بیراهه ها را برای جهانیان مشخص کنیم.
منبع:قدس
211008
گزارش خطا
