محیط زیست و اهمیت آن در روایات اسلامی

عقیق:در آموزه‌های دینی هم از آلوده کردن محیط زیست نهی شده و هم به پاکسازی آن در صورت آلوده شدن ترغیب و امر شده است؛ چنانکه پیامبر(ص) و امام صادق(ع) فرمودند:‌ محیط زندگی خود را نظافت کنید و همانند یهودیان نباشید.

به مناسبت فرارسیدن «هفته جهانی محیط زیست» مطالبی را در این خصوص از کتاب «مفاتیح الحیات» آیت‌الله جوادی آملی برای علاقه‌مندان ذکر می‌کنیم.

اهمیت حفظ و بهداشت محیط زیست

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «خدا پاک است و پاکی را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد، پس آستان زندگی خود را پاکیزه کنید.»

این بدان معناست که اصول زیست‌محیطی از منظر رسول گرامی(ص) صبغه ملکوتی دارد و رعایت طهارت و پاکیزگی در بدن، منزل، محل کار محیط‌های علمی و مراکز فرهنگی و عبادی و ... برای آن است که انسان خلیفه خداست و خلیفه خدا باید سنت و سیرت او را سیره خود قرار دهد و به پاکی و پاکیزگی از آن رو که محبوب خداست، علاقه‌مند باشد.

وجود مبارک رسول خدا(ص) درباره کوه اُحد فرمود:‌ «این اُحد کوهی است که ما را دوست می‌دارد و ما نیز آن را دوست می‌داریم.» این سخن به کوه احد اختصاص ندارد و بدین معناست که همه کوه‌ها، دوست ما هستند و ما هم دوست آن‌هاییم و از کوه احد برای مثال، یاد شده است.

و ما اگر خود را مؤمن بدانند هیچ‌گاه محیط زیست را آلوده نمی‌کنند و مصداق آیه «إِنَّ الْمُلُوکَ إِذَا دَخَلُوا قَرْیَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً» نمی‌شوند و هرگز آن گونه رفتار نمی‌کنند.

امام صادق(ع) می‌فرماید: رسول خدا(ص) هنگامی که رزمندگان را به سوی جنگ می‌فرستاد به ایشان سفارش می‌فرمود: جز در هنگام ناچاری درختی را قطع نکنید. نهی پیامبر(ص) از قطع درخت، می‌تواند به دلیل تأثیر درخت در سلامت محیط زیست باشد، از همین رو امام صادق(ع) می‌فرماید: سکونت در سرزمینی دلپذیر است که هوایی سالم، آبی فراوان و زمینی حاصلخیز و آماده کشت داشته باشد.

زیان آلوده‌کردن محیط زیست

رسول گرامی(ص) فرمود: سه گروه بر اثر سه کار ناروا از رحمت خدای سبحان دورند: 1. کسی که مکان عمومی [همانند خیابان‌ها، کوچه‌ها، سایه‌بان‌ها، پارک‌ها و محل نزول مسافران] را آلوده کند؛ 2. کسی که از آب نوبه‌ای (سهمیه‌بندی شده) جلوگیری کند؛ یعنی نوبت دیگران را رعایت نکند، 3. کسی که سد معبر کند و مانع عبور عابران شود.

حوادث عالم تا اندازه‌ای تابع اعمال انسان‌هاست؛ یعنی اگر انسان‌ها از خدا اطاعت کنند و راه بندگی او را بپیمایند، درهای رحمت و برکات الهی بر روی آنان گشوده می‌شود و چنانچه از راه بندگی منحرف شوند، در جامعه انسانی فساد پدید می‌آید و دامنه‌اش خشکی و دریا را فرا می‌گیرد و ملت‌ها را بر اثر ستم، جنگ، ناامنی و سایر شرور به سوی هلاکت سوق می‌دهد، زیرا هر مصیبتی دامنگیر انسان می‌شود، دستاورد شوم خود اوست: «وَمَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَن کَثِیرٍ».

تأثیر اعمال شر در پیدایش رخدادهای ناگوار به ویژه در محیط زیست مطلبی است که افزون بر آیات قرآن روایات معصومان نیز آن را بیان می‌کنند. امام باقر(ع)‌ فرمود: بدانید هیچ سالی پرباران‌تر از سال دیگر نیست، بلکه [خدا] آن را در هر منطقه‌ای بخواهد فرود می‌آورد. به راستی زمانی که جامعه‌ای مرتکب گناهان شود، خدا بارانی را که برای آن‌ها قرار داده بود در آن سال در آنجا نازل نکرده، در بیابان‌های وسیع، دریاها و کوه‌ها نازل می‌کند و خدا، حشره «جُعَل» را در لانه‌اش به سبب گناهان مردمی که در کنار آن هستند، با نباریدن باران عذاب می‌کند، زیرا او می‌تواند به مکانی برود که در آنجا معصیت نمی‌شود؛ آنگاه امام باقر(ع)‌ فرمود: این صاحبان بصیرت پند بگیرید.

منبع:فارس

211008