۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۴۶ : ۲۰
سه لایه وجودی انسان از نظر امام(ره)
رئیس پژوهشکده علوم و انديشه سياسي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه مهمترین و بنیادی‌ترین ویژگی اخلاق سیاسی از دیدگاه امام(ره) این آیه شریفه است که خداوند می‌فرماید: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى»، گفت: حضرت امام خمینی (ره) هم همین را مبنا قرار دادند.
عقیق: حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لکزایی، رئیس پژوهشکده علوم و انديشه سياسي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگویی در مورد اخلاق سیاسی حضرت امام خمینی(ره) گفت: برای اینکه بتوانیم ویژگی‌های اخلاق سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره) توضیح دهیم، در ابتدا لازم است به جایگاه اخلاق در منظومه فکری ایشان توجه کنیم.وی افزود: حضرت امام(ره) برای انسان، سه لایه وجودی قائل است؛ یک لایه، لایه عقلی است که اعتقادات و باوردها مربوط به این لایه است. لایه دوم، لایه نفسانی وجود انسان است که به عبارت دقیق‌تر نفس است که در انسان وجود دارد. اخلاق مربوط به این لایه است که در قرآن کریم این آیه بسیار مشهور است که می‌فرماید: «وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا*فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا» یعنی خدای متعال به نفس هم فجور و هم تقوا را الهام کرده است، چون انسان موجودی مختاری است و البته از انسان خواسته که تقوا را برگزیند.
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه سخنانش اظهارداشت: لایه سوم، لایه ظاهری و آشکار است که مربوط به حوزه رفتارهاست و فقه، این قسمت را پوشش می‌دهد، لذا اخلاق ازجمله اخلاق سیاسی مربوط به نفس است که لایه میانی وجود انسان و مربوط به لایه باطنی است. در واقع نفس محل گرایشهای انسان است که انسان یا گرایش به فضائل یا گرایش به رذایل دارد. مثلا حسد، تکبر، عجب، ریا و... از رذایل است در حالی‌که خدوم بودن، صادق بودن، امانت‌دار بودن و... جزو فضائل است.
وی تصریح کرد: ویژگی اصلی اخلاق سیاسی این است که فرد را بتوانیم با بنیاد گرایش او شناسایی کنیم و یا اینکه اگر خود وارد حوزه سیاست و رفتارهای سیاسی می‌شویم و خود را با آن مسئله بنیادی مورد سنجش قرار دهیم. در واقع لایه اصلی برای تبیین ویژگی اخلاق سیاسی از نظر امام(ره) این است که انسانها یا للٌله حرکت می‌کنند یا لنفس. یعنی گرایش یا به سمت خداست اینجا اخلاق الهی می‌شود، چون حرکت الهی شده است و یا اینکه گرایش به سمت خودخواهی و غیرالهی است، یعنی انگیزه ما از کارهایی که انجام می‌دهیم غیرخدایی است که اینجا می‌گوئیم رفتار نفسانی شده است. مهمترین ویژگی اخلاق سیاسی این است که اگر از نوع اخلاق سیاسی متعالیه باشد؛ الهی بودن است، کما اگر اخلاق سیاسی دنیاگرا و غیرالهی باشد، لنفس بودنش می‌شود.
لکزایی اذعان داشت: از نظر امام(ره) شناخت اینها خیلی راحت است، یعنی وقتی که انسان برای خدا وارد کاری می‌شود، نتیجه‌گرا نیست بلکه تکلیف‌گراست و نتیجه هر چه بود، او پیروز است. مثلا آن کسی که وارد رقابتهای انتخاباتی می‌شود، چه آن کسی که رأی می‌دهد و چه آن کسی که خود را در معرض انتخابات قرار می‌دهد چه پیروز انتخابات باشد یا خیر، خود را پیروز می‌داند چرا که وظیفه خود را تشخیص داده که در انتخابات شرکت کند و در همان مسیر حرکت کرده است. اما اگر رأی نیاورد و یا آن کسی که رأی داده و نامزد مورد نظرش رأی نیاورد و به هم بریزند و احساس کنند شکست خورده‌اند، اینجا نشان‌دهنده این است که آن کار برای خدا(للله) نبود، چون اگر برای خدا بود شما که تکلیف خود را انجام دادی پس نباید ناراحت می‌شد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تأکید کرد: یا کسی که در فضای کنش سیاسی وارد می‌شود برای برنده شدن دست به هر اقدامی بزند می‌گوئیم این رذایل انگیزه رفتارهایش شده است و از لحاظ اخلاق سیاسی است که از آموزه‌های ماکیاولیستی پیروی می‌کند و این شخص از نظر اسلام به لحاظ اخلاقی مردود است اما اگر فردی برای کنش سیاسی به فضایل اخلاقی مقید باشد، از دروغ، غیبت، تهمت، نفاق و... دوری کند، و برعکس بر فضائل مثل صداقت، اخلاص، صادق بودن و... تأکید کند می گوئیم این فرد مقید به آن فضایل اخلاقی و اخلاق سیاسی متعالیه است.
وی در پایان سخنانش گفت: مهمترین و بنیادی‌ترین ویژگی اخلاق سیاسی از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) این آیه شریفه است که خداوند می‌فرماید: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى» (أَعِظُكُم از موعظه است.) خداوند می‌فرمایند: ای پیامبر(ص) به مردم بگو که من فقط یک موعظه برای شما دارم که حرکت شما برای خدا باشد؛ چه فردی و چه گروهی حرکت می‌کنید. حضرت امام خمینی (ره) هم همین را مبنا قرار می‌دهند یعنی اگر انگیزه الهی بود، اینجا اخلاق در کنش سیاستی، الهی و اگر برای خود و حزب و در جهت خودخواهی باشد غیرالهی می‌شود و اخلاق آن هم از نظر اخلاق سیاسی، اخلاق ماکیاولیستی می‌شود.
منبع:مهر
گزارش خطا
