نگاهی به کتاب «مبانی فهم کلام خدا»

عقیق: کتاب «فهم مبانی کلام خدا» مقدمه‌ای بر فهم تفسیر قرآن کریم از سوی انتشارات سروش در شمارگان پانصد نسخه منتشر شده است. این کتاب را محمد عینی‌زاده موحد آن را تالیف نموده و در پنج فصل به رشته تحریر درآمده است. «وحی» عنوان فصل اول این کتاب است که به موضوعاتی از قبیل وحی، سخن گفتن خدا با بشر، ملاک نیاز بشر به وحی، حوزه معنایی وحی، انواع وحی، وحی‌هایی که به رسول خدا (ص) می‌شود، وحی و کتاب مقدس، وحی در کلام مسیحی و ... پرداخته است. در این فصل می خوانیم: بشر خودرو در طبیعت نیست، بلکه آفریدگار حکیم و بی‌نیاز، وی را با اقتضائات خاص و اغراضی حکیمانه خلق کرد. پرسش از نیاز وحی بر این فرض استوار است که بشر نیاز به کمال دارد و پیش نیاز کمال، وحی است. با نیم‌نگاهی به یکی از کامل‌ترین وحی‌های موجود یعنی قرآن کریم، می‌توان به نقش وحی در زندگی انسان بهتر پی برد.

نگارنده کتاب «مبانی فهم کلام خدا» در این نوشتار سعی بر این دارد تا به ریشه وحی در میان ادیان و اندیشه‌های گوناگون اشاره کند. او با طرح نظرات منکران آسمانی بودنِ وحی، سعی نموده به هرکدام پاسخی در خور داده باشد.

«قرآن» عنوانی است که برای فصل دوم این کتاب انتخاب شده و سخنی درباره قرآن کریم، الهی بودن الفاظ قرآن کریم، الهی بودن منشأ قرآن، الهی بودن ترتیب و چینش قرآن، تحریف‌ناپذیری قرآن و ... عناوینی است که در این فصل خواننده با آن‌ها روبرو خواهد شد. قرآن کریم، وحی الهی و گفت‌وگوی عظمت بی انتها با بندگان خویش است. از هنگامی که امین وحی بر رسول گرامی (ص) فرود آمد و کلام الهی را با عباراتی آهنگین و دل‌نشین بر آن حضرت القا کرد، رسول خدا (ص) مامور شد، تا این سخنان را بر بندگان خدا تلاوت کند و تشنگان هدایت را که در وادی حیرت و جهالت سرگردان بودند، به زلال گوارای کلام او سیراب کند و راه سعادت و کمال ایشان را به آن ها بنمایاند. عینی‌زاده موحد در این فصل به موضوعاتی از قبیل جمع‌آوری قرآن کریم پس از رسول گرانقدر اسلام و همچنین ایجاز و شیرینی قران کریم را مورد بررسی قرار داده و برای موضوعات خود گواهی نیز آورده است. از آنجا که قرآن کریم سند اصلی دین اسلام بوده و همه گزاره‌های اعتقادی، اخلاقی و فقهی اسلام مستند به آن است، هرگونه تردیدی در اصالت و صحت آن موجب تردید و تزلزل در ارکان و مبانی دین اعم از اصول، فروع و اخلاقیات خواهد بود. تحریف ناپذیری این مصحف شریف بحثی است که در گذر زمان همیشه مورد توجه اندیشمندان موافق و مخالف این موضوع بوده که مولف با دلایل محکم و مستدل آن را به اثبات رسانده است.

فصل سوم کتاب «فهم مبانی کلام خدا»، «تفسیر» نام گرفته و موضوعاتی از قبیل تفسیر متون مقدس، تفسیر متون مقدس در کلام مسیحی، هرمنوتیک و روش شناسی تفسیر متن، هرمنوتیک کلاسیک، هرمنوتیک رمانتیک، هرمنوتیک فلسفی، تفسیر متون مقدس در میان مسلمانان، روش‌های تفسیر قرآن و ... در این فصل به خواننده کتاب ارائه شده است. در این فصل به مسئله تفسیر در ابتدا از یک منظر کلی نگریسته شده و تفسیر متون مقدس مسیحیان و انحرافاتی که در این مسیر ایجاد شده است را مورد بررسی و نقد قرار داده است. پیشینه فهم و تفسیر قرآن کریم در گذر تاریخ اسلام از رسول گرامی اسلام (ص) و پس از آن در مکتب اهل بیت و خلفا از گذرگاه ادراک خواننده می‌گذرد.

نگاهی به سنت، سنت در مکتب پیروان خلفا، سنت در مکتب اهل بیت پیامبر (ص)، راهبرد تقیه و مبارزه با پدیده غلو موضوعاتی است که ذیل فصل چهارم موسوم به «سنت» مورد اشاره قرار گرفته است. سنت به منزله یکی از دو متن مقدس در میان مسلمانان و منبع اصلی فهم قرآن کریم نیازمند بازشناسی است، سنت عبارت است از سخنان، کارها و تقریرهای معصوم، البته باید مورد توجه قرار گیرد که مصداق سنت در مکتب پیروان خلفا و مکتب اهل بیت علیهم السلام قدری تفاوت دارد. افشا نمودن پدیده غلو در این کتاب، آن‌هم در روزگاری که تفرقه‌افکنی و شبهات بی‌پایان گسترش یافته، چراغی است تا جوانان با مطالعه این کتاب بتوانند از خطر انحرافات مصون بمانند.

در فصل پنجم این کتاب نیاز قرآن کریم به مبین، منابع فهم قرآن، بیان قرآن کریم، بیان رسول گرامی اسلام (ص)، بیان عترت و اهل بیت مطهر پیامبر اسلام (ص)، بیان صحابه و تابعین و عقل نیز مباحثی است که در این فصل تحت عنوان «منابع فهم قرآن کریم» مورد بحث قرار گرفته است. اشاره به منابع فهم قرآن و توجه دادن به آنها، علاوه بر آشنایی با فرهنگ قرآن در این فصل جلب توجه می‌نماید.  بحثی در علم امام بخشی است که بسیار محل سوال توده‌های علاقمند به اسلام است. در این بخش با ارجاعاتی که به روایات معتبر داده شده، اینطور بر‌می‌آید که علم امام دانشی اکتسابی از مردمان نیست، بلکه علمی است که به طریق غیر عادی از رسول گرامی (ص) اخذ شده است. از روایات اینطور استنباط می‌شود که دانش اهل بیت علیهم السلام دو ویژگی مهم دارد: اول موهبتی بودن (لدنی) و دوم نامحدود بودن آن است.

قرار دادن یک بخش خلاصه در انتهای فصول کتاب به منظور بازخوانش موضوعات مطرح شده در کل کتاب برای خواننده کتاب، بسیار مفید است. این کتاب با قیمت 12000 تومان توسط انتشارات سروش به زیور طبع آراسته شده است که علاقمندان می‌توانند آن را از فروشگاه محصولات فرهنگی ترنجستان سروش واقع در خیابان انقلاب و همچنین از طریق تماس با شماره 66973203 و یا از طریق رجوع به سایت انتشارات سروش به نشانی www.soroushpublishingco.ir، تهیه نمایند.

منبع:فارس

211008