توصیه امام باقردرباره خرید و فروش زمین

عقیق: ائمه هدی علیهم السلام نسبت به امور اقتصادی و معیشتی دوگونه فرمایش دارند. یکی بیاناتی که به صورت مستقیم به امور اقتصادی اشاره دارد از جمله قوانین و احکام مربوط به تجارت و بیع و معاملات و غیره. نوع دیگر کلام اهل بیت عصمت و طهارت به صورت غیر مستقیم به اقتصاد بازمی گردد که همان مباحث اخلاقی اند و در نهایت اثراتش بر مباحث تجاری و اقتصادی خواهد بود. مسائلی همچون حرمت رشوه و ربا، استحباب قرض و صدقه و... .

از حضرت امام محمد باقر (ع) نیز در خصوص مباحث اقتصادی روایات فراوان و زیبایی به یادگار مانده است که در زیر به سه نمونه از آنها اشاره می گردد. 

* نمونه اول روایتی است که حضرت در آن به اهمیت به کار گرفتن عقل در تجارت و تلاش برای رسیدن به سود مناسب اشاره می نمایند.

امام پنجم (ع) فرموده است: «... فَاِنَّ الْمَغْبُونَ فِی بَیْعِهِ وَشَرائِهِ غَیْرُ مَحْمُودٍ وَلا مَأجُورٍ؛ آنکه در خرید و فروشش [عقل اقتصادی لازم را ندارد و] ضرر می کند، نه ستایش می شود و نه پاداشی دارد.» حتی حضرت در جایی دیگر در توصیه ای اقتصادی مسلمانان را از اینکه زمین و چشمه را بفروشند و تبدیل به زمین و چشمه دیگر نکنند نهی کرده اند زیرا با این عمل پول حاصل نیز از بین خواهد رفت. و این توصیه می تواند یک اصل تجاری بسیار مهم به شمار آید.

** نمونه دوم بیاناتی است که حتماً باید در کنار توصیه های تجاری و اقتصادی به کار بسته شوند و آن، توصیه به حلال بودن سود حاصل از تجارت است و اینکه تاجر باید به قوانین شرعی این حرفه نیز آگاه باشد، تا از این طریق کسبش حلال و درآمدش پاکیزه باشد.

امام باقر (ع) می فرماید: در کتاب علی بن الحسین (امام سجاد علیه السلام) چنین دیدیم: «آگاه باشید که اولیای خدا نه ترسی دارند و نه دچار اندوه می شوند»؛ در صورتی که فریضه های خدا را ادا کنند و سنّتهای پیامبر را به کار بندند و از حرامهای خدا اجتناب ورزند و از خوشیهای زودگذر دنیا درگذرند و به آنچه نزد خداست راغب باشند، و روزی حلال و طیّب خدا را با کسب و ـ کوشش به دست آورند.«...

*** نمونه دیگر بیانات پنجمین امام شیعیان حضرت باقر العلوم (ع) به عدم مطلوبیت فقر و تلاش برای ریشه کن کردن آن باز می گردد. حضرت به ما می آموزد که زهد، دوری از دنیاطلبی و زخارف دنیا، نداشتن طمع و دلبستگی نداشتن به این سرای زودگذر هیچ کدام بر مطلوب بودن فقر دلالت ندارند. زیرا اسلام هرگز «پدیده فقر» را تأیید و بدان توصیه نمی کند. امام در بیانی نیایش گونه می گوید: «اَسْئَلُکَ اللّهُمَّ الرَّفاهِیَّةَ فِی مَعِیشَتِی ما اَبْقَیْتَنِی... وَلا تَرْزُقْنِی رِزْقا یُطْغِینِی وَلا تَبْتَلِیَنِی بِفَقْرٍ اَشْقی بِهِ؛ خداوندا! از تو رفاه در زندگی را تا زنده هستم درخواست می کنم... به من چندان روزی مده که سرکش و گستاخ شوم، و به فقری نیز گرفتارم مساز که بدبخت شوم.«

البته نمونه هایی دیگری نیز از فرمایشات اقتصادی امام باقر (ع) در خصوص اهمیت کار، دوری از تنبلی و سستی، توصیه به برخی از کارهای تجاری از جمله کشاورزی و بسیاری روایات دلنشین دیگر نیز وجود دارد که در این مجال نمی گنجد.