انگیزه علامه مجلسی از نگارش «بحار الانوار»

عقیق: اولین جلسه، درس‌هایی از کتاب شریف «بحار الانوار» توسط حجت‌الاسلام محمدجواد محمدی گلپایگانی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد.

وی ضمن تشکر از مسئولان مجموعه فرهنگی سرچشمه گفت: به خاطر ندارم در جایی دیگر چنین کاری صورت گرفته باشد و این کتاب ارزشمند شیعه معرفی و بررسی شود. کتاب بحارالانوار را باید یکی از ارزشمندترین منبع از منابع حدیث و روایات ائمه اطهار دانست. این کتاب به همت عالم ربانی علامه محمد باقر مجلسی به رشته تحریر در آمده و حجم وسیعی از احادیث و روایات اهل بیت جمع آوری، انتخاب و با نظام سنجیده و خوبی در یک مجموعه گردآوری شده است. علامه مجلسی به دلیل ترس از بین رفتن این احادیث و روایات بوده که دست به چنین کار بزرگی زده است. دراین مجموعه از منابع دیگر شیعه مانند کتاب‌های اربعه و نهج‌البلاغه کمترین استفاده شده است. دلیل این کار کاسته نشدن مراجعه به این منابع ارزشمند بوده است.

وی اظهار داشت: در بحارالانوار از منابعی استفاده شده که یا کمیاب و یا کمتر در اختیار بوده است. این کتاب در حال حاضر دارای 110 جلد است که در ابتدا علامه مجلسی آن را در 25 جلد گردآوری کرد. نام بیش از 390 کتاب از منابع شیعه و حدود 85 کتاب از منابع اهل سنت در مقدمه این کتاب نام برده شده است. همچنین در تألیف این کتاب بیش از 600 منبع ارزشمند ذکر شده که دیگر بر اثر مرور زمان و اتفاقات مختلف از بین رفته است. همچنین علامه مجلسی برای گردآوری و تألیف این کتاب، شاگردان خود را به اقصی نقاط جهان فرستاد تا کتاب‌ها و منابعی که در حال از بین رفتن و بی‌توجهی صاحبان آن است جمع آوری کند. این عالم ربانی بیش از 40 سال عمر خود را صرف این کار کرد. در بحارالانوار حدود یکهزار آیه قرآن تفسیر و استفاده شده است. در تألیف این کتاب از علوم مختلفی هم استفاده شده است.

گلپایگانی با نقلی از علامه مجلسی که در مقدمه کتاب آمده اضافه کرد :علامه مجلسی در مقدمه بحارالانوار در مورد این کتاب می‌گوید: بنده در جوانی تشنه دانستن دانش‌های مختلف بودم. در تمام رشته‌ها و علوم زمان خود واقف شدم به گونه‌ای که در خصوص آنها چیزی را که ندانم وجود نداشت. بعد از پایان آموختن این علوم از خود سؤال کردم کدامیک از این علوم بیشتر به درد من می‌خورد؟ دانستن این علوم به چه منظوری است؟ کدامیک از آنها به درد معاد من می‌خورد؟ کدامشان باعث هدایت من می‌شود؟ بعد از پرسیدن این سؤالها از خود دریافتم دانستن این علوم مرا سیراب نکرده به جز علومی که از سرچشمه الهی نشأت گرفته باشد.

وی ادامه داد: علامه مجلسی می‌گوید: حکمت و دانایی گوارا نیست مگر اینکه به بزرگان دین و انسانیت مرتبط باشد. دیدم هر آنچه دنبال آن هستم در قرآن و سخنان ائمه اطهار موجود است و هیچ باطلی در آن وجود ندارد. خداوند علمش را در دل منتخبان خود قرار داده است؛ آنها هستند که مفسر علم هستند. هیچ فکری نمی‌تواند به گنج قرآن پی ببرد مگر منتخبان خداوند. اهل بیت تنها کسانی هستند که می‌دانند در قرآن چه آمده است زیرا که قرآن در کنار آنها نازل شده است. به همین خاطر تمام علومی که عمر خود را به خاطر دانستنش صرف کردم را رها کرده و به دنبال قرآن و اهل بیت رفتم. در بحارالانوار روایتی نقل شده از قول پیامبر(ص) که فرموده: یا علی برای تو هیچ چیز بهتر از این در دنیا نیست که تنها یک نفر با دست تو هدایت شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در بخش پایانی سخنان خود و با اشاره به بخش اول کتاب بحارالانوار گفت: در این کتاب تنها احادیث و روایات جمع آوری نشده است، بلکه در آن کار و زحمت فراوانی کشیده شده و اسناد مختلفی هم در آن گنجانده شده است. برای هر حدیث و روایتی که نقل شده تفسیری هم در نظر گرفته شده است. بخش اول این کتاب «کتاب العقل» نام دارد که در باب عقل و تفکر است. همانگونه که ما در دنیا پیامبرانی داشته‌ایم برای هدایت و راهنمایی خداوند درون هر انسان یک پیامبر درونی هم قرار داده است با نام عقل و تفکر.

وی عنوان کرد: همانطور که قرآن برای کسانی که دارای عقل و تفکر باشند باعث هدایت و برای کسانی که صاحب عقل و تفکر نباشند باعث گمراهی است. بهترین هدایت‌ها و راهنمایی‌ها هم نمی‌توانند برای کسانی که دارای تفکر و عقل نیستند کافی باشد. روایتی در این قسمت از کتاب نقل شده از قول امام صادق(ع) که فردی از یاران حضرت که نزد ایشان آمد و از شخصی مؤمن و با تقوا یاد کرد که بسیار هم اهل عبادت است. حضرت پس از سخنان او فرمود: عقل و فکرش چگونه است؟ پیش خدا اجر و ثواب هر شخص به اندازه عقل او است. عبادت وقتی ارزشمند است که با فکر و عقل همراه باشد. البته باید به خاطر داشت منظور از داشتن عقل، عقلی است که بر پایه فطرت سالم باشد. عقلی که بر پایه فطرت سالم نباشد بی‌ارزش است.

درس‌هایی از کتاب شریف بحارالانوار هر هفته پنج شنبه‌ها ساعت 18:30 توسط حجت‌الاسلام محمدجواد محمدی گلپایگانی در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی «سرچشمه» به نشانی: میدان بهارستان، نرسیده به چهارراه سرچشمه، خیابان شهید صیرفی‌پور برگزار و شرکت در این جلسات برای عموم آزاد است.