چرا نماز برخی جلوی گران فروشی و کم کاری را نمی گیرد؟

گفتگوی ما با حجت الاسلام والمسلمین محمدابراهیم کفیل، کارشناس حوزه نماز به این موضوع می پردازد که اگر می خواهیم تحولی در فرهنگ عمومی ما نسبت به نماز به وجود آید از کدام نقطه باید آغاز کنیم. بخش دوم این گفتگو را می خوانید.

آیا می توان انگشت اتهام درباره سبک انگاری نماز را به سمت مبلغان هم بچرخانیم، یعنی بخشی از این اتفاق را در رفتار مبلغان هم ببینیم؟

بله، شما نگاه کنید به رفتارهای ما روحانیون هم درباره نماز انتقاداتی وارد است. خود ما که ائمه جماعات هستیم اگر منبر داشته باشیم و در کنارش نماز هم داشته باشیم، چقدر برای منبر رفتن مان وقت می گذاریم و از پیش مطالعه می کنیم که روی منبر دست مان پر باشد اما برای پیش نمازی وقتی نمی گذاریم و استدلال مان هم این است که می رویم و نماز را می خوانیم، این دیگر وقت نمی خواهد. یا می گوییم امروز نماز را سریع تر بخوانیم چون بعد از نماز مراسمی هست چون می خواهیم مراسمی بعد از نماز داشته باشیم پس آن روز تعقیبات نماز را حذف می کنیم. یعنی هر کاری که با نماز تلاقی پیدا کند آن کار مهم تر شمرده می شود. ممکن است روی در و دیوار چیز دیگری بنویسیم و بگوییم نماز ستون دین است اما در عمل ستون دین مان چیزهای دیگری شده باشد؟

همین طور است. این یکی از جدی ترین آفت رفتاری جامعه نمازگزار ماست.  مشکل بعدی نمازگزاران ما این است که نمازهای ما ناقص است. حالا از کجا می گوییم که نمازهای ما ناقص است؟  نشانه این ناقص بودن کجاست؟ نشانه ناقص بودن نمازهای ما این جاست که آن اثری که از نماز انتظار می رود، در نمازهای ما پیدا نیست. یعنی ما هر روز نمازمان را می خوانیم اما این نماز هیچ تحولی در زندگی ما و رفتار ما ندارد. به عبارتی ما همان آدم پیشین بودیم که هستیم، در صورتی که یکی از آثار نماز حقیقی این است که فریاد بلندی بر سر انسان بکشد و انسان را در برابر گناهان بیمه کند، در برابر گناهان آن نقش بازدارنده را داشته باشد که "اِنَّ الصَّلـاَةَ تَنهَی عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنكَرِ ."  فریاد نمازهای ما بلند نیست. نمازهای ما خیلی آرام وخیلی شکننده به ما می گوید که نکن این کار را نکن! ما هم می گوییم می کنم.  این نماز ما نمی تواند جلوی کم فروشی و گران فروشی و غیبت و کم کاری ما را بگیرد. چرا نمی تواند بگیرد؟ ببینید، یا ما باید بگوییم که این رفتارها فحشا و منکر نیستند که هستند. یا ما باید بگوییم که این آیه کلام خدا نیست که هست. پس آن گیر و گره کجاست؟ آن گره این جاست که نماز ما فریاد بلندی بر سر ما نمی کشد. نماز اگر ناقص نباشد فریاد بلندی دارد و اجازه نمی دهد که نمازگزار به راحتی  برود سمت فحشا و منکر.

دلیل دیگر این است که آن جوهره نماز، یاد خداست. خداوند می فرماید: "وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی / برای یاد من نماز را برپا دار."  ما به میزانی که یاد خدا در نمازهایمان هست، نمازمان نماز حقیقی و بازدارنده می شود اما به میزانی که یاد خدا در نماز ما نیست و غایب است، نماز ما ناقص از آب درمی آید. خیلی از ما نمازگزارها اعتراف می کنیم که از اول تا آخر نماز توجه مان در نماز پرت است و توجه و تمرکزمان از خداوند متعال، مشغول امور دنیوی می شود. این مشکل دوم ما است که چون آن چالش اول وجود دارد بعنی ما به نماز مان اهمیت لازم و شایسته ای نمی دهیم و در عمل بر اعمال دیگرمان مقدم نمی داریم، این چالش دوم هم به وجود می آید یعنی نمازی هم که می خوانیم نمازی ناقص و غیر بازدارنده است، نمازی که فریادی ندارد. از طرف دیگر ما هیچ وقت به فکر تکمیل نمازمان هم نمی افتیم. مثل دانش آموزی که دستخط بدی دارد. قبول هم دارد که دستخطش بد است. حتی گاهی برای این که خودش را موجه هم نشان دهد کلاس هم می رود. اما شما می بینی این دانش آموزی که پنج شش ماه هم است که کلاس می رود دستخط او بعد این همه وقت هیچ تغییری نکرده است.  ما هم این طوری نماز می خوانیم. یعنی سال هاست که می خواهیم این دستخط روحی و معنوی را در نماز درست کنیم اما آن اتفاق نمی افتد چون آن دو مشکل را نتوانسته ایم حل کنیم.

و چالش سوم چیست؟

مشکل سوم جامعه نمازگزار ما این است که وقتی ما تلاش می کنیم نماز بخوانیم به فکر حفظ نمازمان نیستیم. در روایات ما از اعمال و رفتاری یاد شده که اجازه نمی دهند که نماز انسان سیر صعودی داشته باشد و بالا برود.  از خیلی چیزها هم یاد شده که در واقع به پر و بال نماز انسان زنجیر می بندد، از مسایل خانوادگی و اخلاقی بگیرید تا رفتارهای اجتماعی و اقتصادی و نظایر آن. مثلا در روایات داریم که اگر کسی نگاه تندی به پدر و مادر خود انداخته باشد ولو این که پدر و مادرش به او ظلمی کرده باشند نمازش را حفظ نکرده و نمازش بالا نمی رود و اوج نمی گیرد. با مثلا زن یا مردی که موجبات خشم و سخط همسرش را فرهم کند و به اصطلاح همسرش را آزار دهد نماز او قبول نیست. یا نمازگراری که آبروی کسی را ببرد و پشت کسی غیبت کند یا کسی که درآمد او حلال نیست، وقتی این اتفاق ها برای نماز کسی می افتد در واقع نماز او را دچار نقصان می کند.